Dit document bestaat uit de samenvattingen van alle literatuur die bij het vak Problemen op School hoort. De bronvermeldingen staan boven iedere samenvatting, waardoor je eenvoudig zelf de bron kan opzoeken. Ik heb ook een uitgebreider bestand geüpload van deze literatuursamenvattingen in combinat...
Literatuur week 1
Pameijer, N. (2008). Zonder diagnostiek geen behandeling? Kind en Adolescent Praktijk, 7, 27-36.
Het praktijkmodel ‘Handelingsgerichte diagnostiek’ (HGD) biedt voor diagnostiek een kader. Deze bijdrage gaat over
de uitgangspunten van dit model: systematisch en doelgericht samenwerken met cliënten vanuit een transactioneel
kader met aandacht voor positieve kenmerken. Hiermee is diagnostische informatie te vertalen naar behandeldoelen,
beïnvloedt deze de keuze tussen alternatieve behandelingen en is deze relevant voor de evaluatie van de behandeling.
Op deze manier is diagnostiek zinvol.
INLEIDING
Diagnostiek is noodzakelijk moet functioneel zijn en bijdrage aan de besluitvorming. Het is een middel om goed te
kunnen adviseren over behandeling. D.m.v. HGD wordt hiernaar gekeken.
Diagnostiek: het gericht verzamelen van informatie met als doel verantwoorde besluitvorming rondom specifieke
vragen.
TYPEN VRAGEN
Professionals krijgen verschillende typen vragen voorgelegd:
1. Diagnostische vragen: onderkennend of verklarend
a. Wat is er aan de hand?
b. Onderkennend: om welk type probleem of stoornis gaat het?
i. Is er sprake van een angststoornis?
c. Verklarend: waarom zijn deze problemen er? Welke factoren houden ze in stand?
i. Welke factoren van kind en omgeving zijn van invloed op de depressie van…?
2. Adviserende vragen: wat adviseren we?
a. Wat zijn behandelingsdoelen? En hoe kunnen deze worden bereikt?
i. Gezien het doel, uit welke behandelingen kunnen we kiezen en welke daarvan heeft de
grootste kans van slagen bij deze angstige jongen?
3. Evaluerende vragen:
a. Zijn de behandeldoelen bereikt? Werkt de behandeling?
i. Moeten we de doelen of behandeling bijstellen?
Het is belangrijk om de vragen goed te formuleren je moet beslissingen nemen hoe je die vraag kunt beantwoorden.
Het type vraag bepaalt het doel van de diagnostiek. De vragen kunnen elkaar op volgen in een cyclus.
HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK (HGD)
We streven een zorgvuldige besluitvorming na die is beargumenteerd en daarmee inzichtelijk is voor diagnosticus,
behandelaar en cliënt. Dit kan met HGD. Het model beschrijft een wenselijke werkwijze in stappen en biedt daarmee
een kader voor communicatie: wie doet wat, hoe en waarom?
De handelingsgerichte diagnosticus heeft twee rollen: gedragswetenschapper (hypothesen formuleren, toetsen met
valide en betrouwbare instrumenten en wetenschappelijke kennis over interventies en diagnoses) en
samenwerkingspartner (met cliëntsysteem en samen vragen beantwoorden). De diagnosticus is een ‘scientist-
practitioner’.
De HGD-cyclus
- Intake: start van de samenwerking. Wat
zijn de hulpvragen, problemen,
verklaringen, oplossingen, wensen etc.?
- Strategie: reflectiefase van de
diagnosticus: wat zou er aan de hand
kunnen zijn? Wat weten we al? Welke
vragen zijn er nog? Welke beslissingen
moeten we nog nemen?
1
, Problemen op School
2021-2022
- Onderzoek met voldoende valide en betrouwbare onderzoeksmiddelen: vragen beantwoorden en
beschermende en riscofactoren.
- Indicering: reflectiefase van de diagnosticus: wat is de diagnose en wat is het beste advies?:
behandelingsdoelen en behandeling selecteren.
- Advisering en evaluatie: bespreken onderzoeksvragen, aanbeveling en evaluatie.
UITGANGSPUNTEN VAN HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK
We werken doelgericht doelgerichte diagnostiek
Een heldere vraag geeft houvast bij het selecteren van relevante informatie. Is een beslissing al te nemen – of is de
vraag al te beantwoorden – dan is extra onderzoek niet meer nodig. Het motto is: geen onderzoek tenzij de uitkomsten
ervan noodzakelijk zijn voor de besluitvorming.
We moeten goed weten welke vragen we willen beantwoorden, voordat we gaan onderzoeken we hanteren daarbij
de ‘als dan redenering’: Als we weten dat ... dan kunnen we beslissen tot …. Bijv.: maakt het verschil tussen
proactieve en reactieve agressie uit voor de behandeling?
Werkt een instelling met standaardonderzoeken, dan neemt de diagnosticus bij elk kind (ongeacht de hulpvraag)
dezelfde instrumenten af. Werkt men daarentegen met HGD, dan zal de diagnosticus juist moeten verantwoorden
waarom hij een WISC III wil afnemen.
Er wordt ook een kosten-batenanalyse gemaakt:
Kosten: hoeveel tijd en geld kost dit onderzoek? Is er een wachtlijst voor? Is het onderzoek belastend voor
kind of gezin?
Baten: wat levert dit onderzoek ons op? Met hoeveel procent neemt de zekerheid over een diagnose toe?
Hoeveel beter wordt het behandeladvies?
Meer tests afnemen is vaak niet de oplossing. Er ontstaat schijnzekerheid, omdat de instrumenten bij eenzelfde
onderzoeksvraag vaak correleren. Daardoor is de kans groot dat de extra instrumenten de hypothese zullen bevestigen.
Ook zonder de uitgebreide en tijdrovende diagnostiek was dezelfde behandeling gekozen. Een volledig beeld krijgen
is vaak niet nodig. Vaak weet je al veel.
Kortom, diagnostisch onderzoek moet doelgericht zijn, op maat en flexibel, afhankelijk van de te nemen beslissingen.
Bij HGD passen geen uitvoerige standaardonderzoeken, geen routines en gewoontes. Diagnostiek gaat ook door
tijdens de behandeling: diagnose doelen behandeling evaluatie bijstellen behandeling/diagnose. Er wordt
gewerkt a.d.h.v.. werkhypothesen.
We hanteren een transactioneel kader
Het gaat om het kind in zijn opvoedings- en onderwijsleersituatie de afstemming tussen de
behoeften/mogelijkheden van het kind en de aanpak thuis en op school. Er wordt gericht op de wisselwerking tussen
beschermende en risicofactoren. Het gedrag van het kind wordt in de natuurlijke situaties geobserveerd en er wordt
gekeken wat werkt probleemgedrag is situatie specifiek. Vanuit het transactionele kader komt men vaak uit op
behandeldoelen voor kind, ouders én school. Dit leidt tot de keuze voor een gecombineerde behandeling. Dit is ook
effectiever.
We werken samen met de cliënten
De diagnosticus praat zoveel mogelijk met hen en zo min mogelijk over of tegen hen. De vragen, wensen,
verwachtingen en behoeften van de cliënt zijn het uitgangspunt van zijn werk. Dit zorgt voor een goede relatie met de
client en dat is ook een belangrijke voorspeller voor succes en bevordert de motivatie. Transparantie en
metacommunicatie zijn belangrijk: de diagnosticus geeft cliënten heldere informatie over het doel van het gesprek en
waarom hij hen een bepaalde vraag stelt. De client en diagnosticus stellen samen het traject op. Voorafgaand aan het
onderzoek vragen we cliënten om hun akkoord met de specifieke onderzoeksvragen meer betrokkenheid.
De theorie van de client is belangrijk: wat kan en wil deze client? Zijn ze gemotiveerd etc. Ouders en kind krijgen
gedurende het diagnostische proces de tijd om naar de diagnose en het advies toe te groeien, ze kunnen zelf alvast
informatie gaan verzamelen Als dit eruitkomt, dan adviseren we … . Dit is ‘therapeutisch diagnosticeren’: tijdens
de diagnostiek treden er veranderingen op in probleembesef en inzicht, doelbepaling en motivatie voor behandeling.
De cliënten worden ook meegenomen in het advies.
2
, Problemen op School
2021-2022
We benutten het positieve van het cliëntsysteem
Er zijn altijd situaties dat het wel goed gaat. Hier gaat de diagnosticus naar op zoek. Positieve kenmerken benoemen
kunnen onnodig onderzoek ook voorkomen, bijv. bij een sociaal vaardig kind ga je niet kijken naar ASS. Positieve
kenmerken zeggen ook iets over de ernst. Het verhoogt het gevoel van competentie en de kans van slagen. Het is
makkelijker om deze verder te versterken, dan risicofactoren te verminderen.
We werken systematisch en transparant
HGD is een systematisch model dat stap voor stap verloopt en volgens bepaalde richtlijnen, zoals: benut de
beschikbare wetenschappelijke kennis bij het formuleren en toetsen van hypothesen en bij het adviseren van een
behandeling.
De diagnosticus werkt met HGD-formulieren en -checklists per fase, die door hemzelf op maat zijn gemaakt. Deze
fungeren als ondersteuning (niet als keurslijf) en zijn een middel (geen doel). De checklists zijn gebaseerd op kennis
over ‘goede besluitvorming’, zodat ze bescherming bieden tegen bekende valkuilen in diagnostische besluitvorming,
zoals het niet overwegen van alternatieve diagnoses en behandelingen.
CONCLUSIE
Als de diagnostische informatie te vertalen is naar behandeldoelen, de keuze tussen alternatieve behandelingen bepaalt
en/of relevant is voor de evaluatie van de behandeling, dan is die informatie functioneel. Diagnostiek moet dus zinvol
zijn. Maar diagnosticeren is ook een continu proces. We hoeven niet altijd precies te weten wat er aan de hand is om te
kunnen adviseren. Via een cyclus van diagnostiek, behandeling en evaluatie komen we meer te weten: we toetsen onze
specifieke hypothesen
verder. Klopt de diagnose? Werkt de behandeling? Tijdens de diagnostiek behandelen we en tijdens de behandeling
diagnosticeren we.
3
, Problemen op School
2021-2022
Cauffman (2021). Hoofstuk 6 De Zevenstappendans. In: Oplossingsgericht werken voor de klas (pp. 102 -
118). Amsterdam: Pica.
Het hoofdstuk begint met de metafoor ‘onderwijsgestango’ waarmee de interacties binnen het onderwijs worden
aangeduid die telkens veranderen. Het is een proces van aanvoelen, sturen, volgen, en uiteindelijk uitgroeien tot
volwassene door de draaikolken van emoties te ondergaan en daarmee leren om te gaan. Het deze metafoor kunnen we
scherp blijven op wat we doen in interactie met elkaar. Hiertoe is een stappenplan opgesteld voor de
onderwijsprofessional en de leerling samen: de zevenstappendans.
Je gebruikt alleen de stappen die nuttig zijn voor een bepaald moment (dus niet altijd allemaal).
Alleen contact maken heeft eigenlijk een cijfer: hier start je altijd mee en eindig je nooit mee. De rest mag
door elkaar worden gebruikt.
De stappen:
Contact maken
o Je breekt als het ware het ‘sociale ijs’ door te beginnen met contact te maken (je vraagt de ander ten
dans)
o Dit doe je door: Iemand aankijken, hand geven, gedag zeggen, interesse tonen voor datgene waar de
ander in geïnteresseerd is, belangrijke details onthouden uit een vorig contact en daarop terugkomen
etc.
o Er is geen eenduidig goede manier.
o 10 tips om contact te bevorderen
Bejegen de ander met respect
Pas je manier van denken en spreken aan de ander aan, zodat je leerlingen of collega's zich
met de juiste hoeveelheid authentieke aandacht bejegend voelen
Houd het simpel
Krijg aandacht van en heb aandacht voor je leerlingen (naast vakkennis, de belangrijkste
factor om je kernopdracht, namelijk het faciliteren van het ontwikkelproces van je leerlingen,
uit te voeren)
Sluit op een constructieve manier aan bij datgene wat voor je leerlingen goed werkt, zonder
blinden zijn voor hun problemen en moeilijkheden
Toon betrokkenheid bij en stem af op diegene die voor je zitten
Heb geen reddersfantasieën
Werk aan samenwerking
Neem de tijd om een samenwerkingsrelatie op te bouwen
Geef evolutie voorrang op revolutie
Context verkennen
Omgevingsfactoren bepalen in grote mate hoe we de dingen die we tegenkomen waarnemen. Sterker
nog: perceptie creëert onze realiteit: we zien wat we geloven, en geloven wat we zien.
IB-er Collega Klas
Deze vragen horen geen overhoring of ondervraging te zijn. Het zijn openingsvragen waarmee je
toont dat:
Door vragen te stellen over de context, toon je aan de ander dat je meer geïnteresseerd bent in de
ander als persoon dan in zijn of haar problemen, laat staan de oorzaken ervan.
Bij jongere kinderen heb je een bredere context nodig dan alleen de schoolse.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller StudentVrijeUniversiteit. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.61. You're not tied to anything after your purchase.
