Class notes
Europees Staats- en Bestuursrecht: week 1-7 + oefententamen
- Course
- Institution
Aantekeningen bij alle 7 weken van ESB, en de antwoorden op het oefententamen.
[Show more]
Seller
Follow
rechtenisleuk
Reviews received
Content preview
HoorcollegesEuropees Staats- en
bestuursrecht
Inhoudsopgave
College 1: Europees Staats- en bestuursrecht................................................................................................ 2
College 2: Grondwet (verdrags-)geving en wetgeving..................................................................................11
College 3: Wetgeving, bestuur en toezicht in het Unierecht.........................................................................19
College 4: Bestuur in de Unie (invloed van het materiele recht)...................................................................31
College 5: Rechtsbescherming in het unierecht............................................................................................ 43
College 6: Rechterlijke toetsing................................................................................................................... 52
College 7: Soft law en spontane harmonisatie............................................................................................. 64
Responsiecollege........................................................................................................................................ 72
, College 1: Europees Staats- en bestuursrecht
Geschiedenis van de Europese Unie
De Europese Unie heette eerst de Europese Gemeenschap (EG). In de jaren 80 kwam er een
voorzitter van de Europese Commissie en die heeft een enorme boost gegeven aan de interne en
gemeenschappelijke markt van Europa. Het idee was dat er zoveel mogelijk regelingen gemaakt
zullen worden om Europa te verwezenlijken. Dit heeft enigszins geresulteerd in de euro. De
verknooptheid is een lang proces van zo’n 60 jaar en wij zijn nog lang niet klaar. Het begint namelijk
ook weer af te brokkelen (het proces van integratie) (Brexit).
De interne markt gaat over grensoverschrijding buiten de grenzen van de Europa.
- Arrest-Sabrano is de basis van deze leer.
De rode draad in het Europees bestuursrecht
Het Europees bestuursrecht heeft zoals het Nederlandse bestuursrecht zowel betrekking op
overheidshandelen als op de positie van particulieren.
- In het Europese recht is het overheidshandelen zowel op wetgevend als bestuurlijk gebied is
genormeerd door bevoegdheden die uit het EU-recht voortvloeien. EU-recht, zowel het
formele als het materiële beperkt daarmee de handelingsvrijheid van de nationale wetgever
en bestuur. Over die invloed gaan de eerste vier colleges.
- Ook begrenst het Europese recht de nationale wetgever op beleidsgebieden waarop het
VWEU niet ziet. Dat komt in het zevende college aan de orde.
- Daarnaast heeft het Europees recht invloed op de rechtspositie van particulieren. Die
ontlenen uiteraard geen bevoegdheden aan het Europese recht, maar wel rechten en soms
legt het Europese recht hen verplichtingen op.
De Europeesrechtelijke invloed kan zowel in het straf- privaat of het bestuursrecht
plaatshebben. Soms biedt het Europees recht particulieren meer rechten dan het nationale
recht, maar soms ook minder. Daarover gaan college 5 en 6.
Verschillen Nederland en Europese Unie
Federatie vs. decentrale eenheidsstaat
Federatie is de overdracht van bevoegdheden van de deelstaten naar de federale overheid. Rol van
de grondwet als bevoegheidsverdelingsmechanisme. Een federatie is een staat die bestaat uit
meerdere deelstaten. In een federatie heeft de centrale overheid haar bevoegdheden overgedragen
aan de deelstaten. De grondwet dient hier als bevoegheidsverdelingsmechanisme. Het is lastig om
als deelstaat uit een federatie te treden.
- In beginsel bepaalt de regering en het parlement gezamenlijk als wetgever welke wetten wij
hebben in Nederland. Koninkrijk is federatie, die bestaat uit verschillende staten.
o Kompentenz-Kompetenz: als wet in strijd is met grondwet, maar de rechter mag niet
toetsen aan de grondwet.
o Bijvoorbeeld in corona-tijd, werd er een coronanoodwet gemaakt. Dit is een
bevoegdheid van de regering in Europa.
- In Europa bepalen de lidstaten wat Europa kan doen. De lidstaten bepalen dat Europa de
bevoegdheid krijgt om wetgeving te maken door een overdracht van bevoegdheden.
- De overdracht van bevoegdheid gaat per lidstaat, maar dit moet unaniem besloten worden
door alle lidstaten, want anders moet het VwEU worden gewijzigd. Dus als iemand niet de
bevoegdheid overdraagt, dan geldt het voor alle lidstaten niet.
- Maar er zijn een paar uitzonderingen zoals de euromunt.
o Toen de EG begon gaf Nederland een overdracht van bevoegdheid aan de EG door
delegatie (delegatie is normaal naar lager bestuursorgaan).
Delegatie is technisch de juiste term, maar we noemen het niet meer zo.
o In de VS heb je een federale overheid en staten die eronder vallen en die bepalen
wat de federatie mag doen. In de Duitse grondwet is dit ook opgenomen tussen wat
de federatie mag en wat de staten mogen. Dit is ook zo in de Unie. De lidstaten
bepalen wat de Unie mag doen.
Een decentrale eenheidsstaat is de rol van de grondwet als bevoegdhedentoedeler
- Een gedecentraliseerde eenheidsstaat is een staatsvorm waarbij bevoegdheden niet alleen
aan de centrale overheid zijn toebedeeld, maar ook aan autonome overheden. Centrale
overheid geeft bevoegdheden aan provincies, provincies aan gemeenten en gemeenten en
waterschappen. De grondwet dient als bevoegdhedentoedeler. (In Nederland het geval)
,Bevoegdheidsverdeling: Kompetenz-Kompetenz van de centrale wetgever tegenover rol de
beperkte rol van de centrale wetgever in een federatie in het licht van de grondwet.
- In een federatie: De centrale wetgever heeft hier een beperkte rol. Er wordt door een
constitutioneel Hof getoetst aan de grondwet. Iemand houdt in de gaten of de overheid
(deelstaat) wel doet wat hij mag en of er niet buiten haar bevoegdheden wordt getreden.
o Toetsing aan de grondwet door een constitutioneel Hof. Dit is een centraal
rechtscollege dat uitspraken doet over de grondwettelijkheid van wetten of andere
wetskrachtige normen van verdragen.
- In een decentrale eenheidstaat: De centrale wetgever heeft de competentie om zijn eigen
competenties vast te stellen (Kompetenz-Kompetenz centrale wetgever). De wetgever
bepaalt zelf waarover hij wetten kan maken. De wetgever mag in beginsel alles. Er geldt een
verbod van toetsing aan de grondwet.
o De grenzen voor de Nederlandse wetgever zijn de internationale verdragen,
waaronder VwEU. In Nederland is dit niet de grondwet, door het toetsingsverbod
artikel 120 Grondwet. Nederland heeft geen constitutioneel hof.
De EU heeft trekken van een federatie. Verdragen kunnen worden gezien als constitutie van de EU.
- Art. 168 VwEU sluit harmonisatie voor bepaalde onderwerpen uit. Dus de Europese wetgever
kan alleen wetgeving maken voor de bevoegdheden die zij heeft gekregen en daar buiten
niet. Toerisme valt onder het vrije dienstenverkeer door de Dienstenrichtlijn, waardoor de
competentie van Europa is uitgebreid.
Gezondheidszorg bevat een verbod op harmonisatie in de EU. Maar wel de
mogelijkheid om stimuleringsmaatregelen te nemen. dit is vaak subsidie. Lidstaten
krijgen subsidie, en daardoor worden ze gedwongen om iets te doen. Maar de
lidstaat kan ook de subsidie weigeren.
- Als er wel een omzetting geldt, zoals bij richtlijnen, dan moeten de lidstaten dit wel doen.
De Europese Unie heeft de lidstaten de mogelijkheid gegeven uit te treden uit de Unie. Uittreding van
de Europese Unie moet volgens een procedure, geregeld in artikel 50 VEU.
Specifieke federale concepten
De Europese Unie bevat een specifiek aantal federale concepten:
1. Beginsel van gemeenschapstrouw (artikel 4, derde lid, VEU)
Krachtens beginsel van loyale samenwerking respecteren Unie en lidstaten elkaar en steunen
zij elkaar bij vervulling taken die uit Verdragen voortvloeien. Lidstaten treffen alle algemene en
bijzondere maatregelen die geschikt zijn om nakoming van uit Verdragen of handelingen
instellingen Unie voortvloeiende verplichtingen te verzekeren (positieve verplichting). Lidstaten
vergemakkelijken vervulling taak van Unie en onthouden zich van alle maatregelen die
verwezenlijking doelstellingen Unie in gevaar kunnen brengen (negatieve verplichting).
Enerzijds moeten lidstaten zich onthouden van handelingen waardoor Unierecht in gevaar kan
worden gebracht of ondermijnd (negatieve verplichting voor lidstaten). Anderzijds moeten lidstaten
actief meewerken aan Unierecht zodat deze gehandhaafd wordt en nuttig effect krijgt (positieve
verplichting voor lidstaten).
- Het hele idee van gemeenschapstrouw betekent dat iedereen het over dezelfde doelen heeft,
maar de invulling van deze doelen kan nog wel eens verschillen.
- Er zijn bijvoorbeeld lidstaten die de gay-gemeenschap minder accepteren, dan andere
lidstaten, terwijl dit via het verdrag niet mag door het discriminatieverbod.
- Als lidstaat of commissie tegenover een andere lidstaat staat, kan een lidstaat zich beroepen
op het gemeenschapstrouw om dit recht te handhaven. Burgers kunnen dit niet doen.
2. Subsidiariteit (artikel 5, derde lid, VEU)
Krachtens het subsidiariteitsbeginsel treedt de Unie op de gebieden die niet onder haar
exclusieve bevoegdheid vallen, slechts op indien en voor zover de doelstellingen van het
overwogen optreden niet voldoende door lidstaten op centraal, regionaal of lokaal niveau kunnen
worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang of de gevolgen van het overwogen optreden
beter door de Unie kunnen worden bereikt. Dit federale concept hangt samen met het beginsel
van evenredigheid: de inhoud en de vorm van optreden van de Unie mogen niet verder gaan dan
nodig is om de doelstellingen van de Verdragen te verwezenlijken.
- Hierdoor worden de bevoegdheden van de Unie afgebakend. Dit wordt bepaald door
subsidiariteit en evenredigheid. De wijze waarop bevoegdheden worden uitgeoefend.
, - Subsidiariteit gaat elke bevoegdheid moet worden uitgeoefend op het meest passende
niveau. De EU of de overheid kunnen niet bepalen over hoe gemeenten iets invullen. Als
staat of federatie wil je hier niet in treden.
o Bevoegdheden zijn in het verdrag neergelegd van de EU, maar die kunnen wel
flexibel worden uitgelegd. Zoals dat de EU de vaccins inkoopt voor de Unie, in plaats
van de lidstaten ieder voor zich.
3. Flexibiliteit (artikel 20 VEU)
De lidstaten die onderling een nauwere samenwerking wensen aan te gaan in het kader van de
niet-exclusieve bevoegdheden van de Unie, kunnen gebruik maken van de instellingen van de
Unie en die bevoegdheden uitoefenen op grond van de ter zake geldende bepalingen van de
Verdragen, binnen de grenzen van en overeenkomstig het bepaalde in dit artikel en in de artikelen
326 tot en met 334 VWEU.
- Voorbeelden uitvoering van dit beginsel: de euromunt en het Schengenverdrag
- Lidstaten moeten in kleinere groepen verder kunnen gaan. Deze mogelijkheid is geschapen,
dat een aantal lidstaten die verder willen gaan met de integratie van de unie, dit kunnen doen,
zonder dat zij met verdragsschending worden geconfronteerd.
o Maar bijvoorbeeld met milieu is dit moeilijk, want je mag de interne markt van de unie
niet ondermijnen.
VEU en VwEU
Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) (gemeenschappelijke bepalingen)
Het VEU bevat gemeenschappelijke bepalingen betreffende de instellingen, enkele federale principes
(artikel 4 lid 3 Titel II en artikel 20) en betreft het buitenland- en veiligheidsbeleid.
Organisatorische bepalingen en de federale principes zijn neergelegd in de VEU. Dit zijn bepalingen
die nog niet federaal geregeld zijn, zoals buitenland en veiligheidsbeleid. VEU is meer een
organisatorisch verdrag.
1. Gemeenschappelijke bepalingen betreffende de instellingen
2. Enkele federale principes (artikel 4, derde lid, Titel II, artikel 20)
3. Buitenland en veiligheidsbeleid
Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU) (Materiele bepalingen)
Het VWEU bevat de materiële bepalingen en regelt de inhoudelijke kant van de Europese Unie.
Primair betreft zij de interne markt en mededinging, maar ook allerlei andere inhoudelijke
beleidsterreinen zoals milieu en jeugd e.d.
Maar ook in de VwEU staan organisatorische bepalingen, zoals wat de instellingen doen. Maar dit is
toch meer een materieel verdrag. De inhoudelijke kant en de grote materiele bepalingen staan er in.
1. Het VwEU regelt de inhoudelijke kant van de Unie
2. Primair: interne markt (ook landbouwbeleid) en mededinging
3. Maar ook allerlei inhoudelijke beleidsterreinen (milieu, jeugd etc.)
Onderliggende principes werking VwEU
VwEU werkt alleen bij grensoverschrijding dan wel verstoring van de tussenstaatse handel
Europees burgerschap: verschil met het gewone ` begunstigde EU burgerschap’ is dat het geldt voor
niet economisch actieve EU burgers (kinderen, studenten, gepensioneerden etc.) (Arrest Zambrano)
- Omvat: het recht op het reizen door de EU-lidstaten en het recht op verblijf voor Unieburgers
in een andere lidstaat dan die van oorsprong.
- Discriminatieverboden
o Verbod van discriminatie naar nationaliteit
o Overige vormen van discriminatie (leeftijd, geslacht, ras etc.)
o Handvest van de Grondrechten
De werking van de interne markt (vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal)
De interne markt
De interne markt is geregeld in artikel 26 e.v. VWEU.
- Doel: Als u weet wat het VwEU regelt, weet u ook waarom er nadere wetgeving nodig is.
o Er is een verbod om het vrije verkeer te belemmeren in de EU.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rechtenisleuk. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.08. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now