1
Veerkracht Vragenlijst voor Nederlandse Studenten: Ontwikkeling en Validatie
Naam (studentnummer)
Naam (studentnummer)
Naam (studentnummer)
29-01-2021
Abstract
Individuele veerkracht speelt een cruciale rol in de mentale gezondheid van studenten gedurende
de huidige COVID-19 crisis. In het huidige onderzoek is de Veerkracht Vragenlijst voor
Nederlandse Studenten ontwikkeld en beoordeeld op psychometrische kwaliteit. De VVNS bevat
36 items betreffende de dimensies ‘doorzettingsvermogen’, ‘aanpassingsvermogen’, ‘alledaagse
kenmerken’ en ‘mentale gezondheid’. Een multiple-phase benadering inclusief
literatuuronderzoek, exploratieve factoranalyse, betrouwbaarheids- en correlatieanalyse is
gebruikt om de betrouwbaarheid en validiteit te testen. De vragenlijsten zijn ingevuld door
studenten uit Nederland (N = 68). De EFA toont een matig afwijkende vier-factorstructuur. De
gehele VVNS, evenals de afzonderlijke subschalen, blijken betrouwbaar. De convergente en
divergente validiteit worden beoordeeld als voldoende tot goed, respectievelijk aan de hand van
de RS-nl en de PATS. Er zijn echter beperkingen betreffende de steekproef. Vervolgonderzoeken
met een gediversifieerde en grotere steekproef en een opvolgende CFA zijn van belang om de
VVNS te verbeteren. Zo kunnen effecten van veerkracht van studenten tijdens de COVID-19
crisis in kaart worden gebracht.
Sleutelwoorden: veerkracht | vragenlijst | VVNS | betrouwbaarheid | validiteit | COVID-
19 | studenten | validatieonderzoek
Veerkracht Vragenlijst Nederlandse Studenten
[Namen auteurs] – Universiteit Utrecht
, 2
Inhoudsopgave
Abstract ......................................................................................................................................... 1
1. Inleiding ..................................................................................................................................... 3
2. Methoden ................................................................................................................................... 6
2.1 Participanten .......................................................................................................................... 6
2.2 Meetinstrumenten (vragenlijsten, pretest, usability test) ...................................................... 6
2.3 Procedure ............................................................................................................................... 9
2.4 Data-Analyse ......................................................................................................................... 9
3. Resultaten .................................................................................................................................10
3.1 Exploratieve Factoranalyse ................................................................................................. 10
3.2 Betrouwbaarheidsanalyse .................................................................................................... 12
3.3 Schaalconstructie ................................................................................................................. 12
3.4 Correlatieanalyse ................................................................................................................. 12
4. Discussie ................................................................................................................................... 13
4.1 Conclusie ............................................................................................................................. 13
4.2 Limitaties............................................................................................................................. 15
4.3 Samenvatting en Vervolgonderzoek ................................................................................... 16
Referenties ................................................................................................................................... 17
Bijlagen ........................................................................................................................................ 22
Bijlage A: Feedback en Verwerking ......................................................................................... 22
Bijlage B: Uitnodigingsbericht ................................................................................................. 24
Bijlage C: Informed Consent..................................................................................................... 25
Bijlage D: Vragenlijsten ............................................................................................................ 27
Bijlage E: Schema Baarda en De Goede ................................................................................... 31
Bijlage F: Debriefing ................................................................................................................. 34
Bijlage G: Syntax ...................................................................................................................... 35
Veerkracht Vragenlijst Nederlandse Studenten
[Namen auteurs] – Universiteit Utrecht
, 3
Inleiding
De anders onzichtbare bewegingsvrijheid en het belang van sociale structuren treden door
de COVID-19 crisis plots sterk op de voorgrond. Hierdoor krijgt eenieder ofwel direct met de
ziekte te maken, ofwel met haar financiële of sociale gevolgen (NRC, 2020). Dit heeft geleid tot
een ernstige impact op het psychologisch welzijn, evenals een verergering van bestaande
psychologische klachten (Brooks et al., 2020; Chen & Bonanno, 2020; Fernández et al., 2020).
Uit een enquête van Caring Universities (2020) blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse
studenten aangeeft dat de COVID-19 crisis een negatief effect heeft op hun mentale gezondheid.
Cruciale factoren voor succes in het onderwijs, zoals motivatie, concentratie en sociale interactie
kunnen negatief worden beïnvloed door deze verslechterde mentale gezondheid. Echter, een
schijnbare tegenstelling ontstaat: ondanks dat men de eerste maanden tijdens de COVID-19 crisis
als een zware en onzekere tijd ervoer, zijn velen hun leven niet minder gaan waarderen (NRC,
2020; Den Ridder et al., 2020). Een verklaring wordt gevonden in onderzoek van Kimhi en
collega’s (2020) waarin individuele veerkracht wordt aangewezen als een van de voornaamste
predictoren van psychologisch welzijn gedurende de COVID-19 crisis. Gegeven deze
voorspellende waarde van het construct veerkracht en de huidige maatschappelijke relevantie is
de ontwikkeling van een betrouwbare en valide vragenlijst relevant. Zo kan het inzicht geven in
de effecten van de COVID-19 crisis op studenten en hun vermogen veerkrachtig te zijn en
blijven. Daarnaast kan zo’n vragenlijst in de toekomst mogelijk ingezet worden als
screeningsinstrument (Adler & Saboe, 2017; Bonanno, 2012; Meredith et al., 2011; Rona et al.,
2016; Stimpson et al., 2003).
Op deze manier belicht de COVID-19 crisis het construct ‘veerkracht’ anno 2020
vanwege haar maatschappelijke relevantie, maar tevens blijkt een langer bestaand probleem
binnen de wetenschap te worden blootgelegd. Er bestaat namelijk geen consensus hoe het latente
construct ‘veerkracht’ gedefinieerd kan worden en uiteenvalt in dimensies (Windle et al., 2011).
Veelvuldig onderzoek toont aan dat er geen consensus bestaat over de definitie van veerkracht
(Aburn et al., 2016; Kossek & Perregino, 2016). Zo wordt veerkracht benadert als
persoonlijkheidskenmerk, maar tevens als een dynamisch proces (Aburn et al., 2016). Gegeven
deze ontbrekende consensus, zal omwille van inclusiviteit een brede definitie worden gehanteerd
in het huidige onderzoek. In het onderzoek van Van Schrojenstein Lantman en collega’s (2017)
wordt een omvattende definitie geformuleerd die derhalve in het huidige onderzoek met enige
aanpassing zal worden gehanteerd: veerkracht is de vaardigheid om te herstellen en terug te
veren van ernstig trauma of stress, en reflecteert een reeks van factoren die positieve aanpassing
aanmoedigen ondanks blootstelling aan tegenslagen in iemands leven. De formulering ‘negatieve
gebeurtenissen’ is vervangen door ‘tegenslagen’, omdat uit verscheidene onderzoeken blijkt dat
Veerkracht Vragenlijst Nederlandse Studenten
[Namen auteurs] – Universiteit Utrecht
Veerkracht Vragenlijst voor Nederlandse Studenten: Ontwikkeling en Validatie
Naam (studentnummer)
Naam (studentnummer)
Naam (studentnummer)
29-01-2021
Abstract
Individuele veerkracht speelt een cruciale rol in de mentale gezondheid van studenten gedurende
de huidige COVID-19 crisis. In het huidige onderzoek is de Veerkracht Vragenlijst voor
Nederlandse Studenten ontwikkeld en beoordeeld op psychometrische kwaliteit. De VVNS bevat
36 items betreffende de dimensies ‘doorzettingsvermogen’, ‘aanpassingsvermogen’, ‘alledaagse
kenmerken’ en ‘mentale gezondheid’. Een multiple-phase benadering inclusief
literatuuronderzoek, exploratieve factoranalyse, betrouwbaarheids- en correlatieanalyse is
gebruikt om de betrouwbaarheid en validiteit te testen. De vragenlijsten zijn ingevuld door
studenten uit Nederland (N = 68). De EFA toont een matig afwijkende vier-factorstructuur. De
gehele VVNS, evenals de afzonderlijke subschalen, blijken betrouwbaar. De convergente en
divergente validiteit worden beoordeeld als voldoende tot goed, respectievelijk aan de hand van
de RS-nl en de PATS. Er zijn echter beperkingen betreffende de steekproef. Vervolgonderzoeken
met een gediversifieerde en grotere steekproef en een opvolgende CFA zijn van belang om de
VVNS te verbeteren. Zo kunnen effecten van veerkracht van studenten tijdens de COVID-19
crisis in kaart worden gebracht.
Sleutelwoorden: veerkracht | vragenlijst | VVNS | betrouwbaarheid | validiteit | COVID-
19 | studenten | validatieonderzoek
Veerkracht Vragenlijst Nederlandse Studenten
[Namen auteurs] – Universiteit Utrecht
, 2
Inhoudsopgave
Abstract ......................................................................................................................................... 1
1. Inleiding ..................................................................................................................................... 3
2. Methoden ................................................................................................................................... 6
2.1 Participanten .......................................................................................................................... 6
2.2 Meetinstrumenten (vragenlijsten, pretest, usability test) ...................................................... 6
2.3 Procedure ............................................................................................................................... 9
2.4 Data-Analyse ......................................................................................................................... 9
3. Resultaten .................................................................................................................................10
3.1 Exploratieve Factoranalyse ................................................................................................. 10
3.2 Betrouwbaarheidsanalyse .................................................................................................... 12
3.3 Schaalconstructie ................................................................................................................. 12
3.4 Correlatieanalyse ................................................................................................................. 12
4. Discussie ................................................................................................................................... 13
4.1 Conclusie ............................................................................................................................. 13
4.2 Limitaties............................................................................................................................. 15
4.3 Samenvatting en Vervolgonderzoek ................................................................................... 16
Referenties ................................................................................................................................... 17
Bijlagen ........................................................................................................................................ 22
Bijlage A: Feedback en Verwerking ......................................................................................... 22
Bijlage B: Uitnodigingsbericht ................................................................................................. 24
Bijlage C: Informed Consent..................................................................................................... 25
Bijlage D: Vragenlijsten ............................................................................................................ 27
Bijlage E: Schema Baarda en De Goede ................................................................................... 31
Bijlage F: Debriefing ................................................................................................................. 34
Bijlage G: Syntax ...................................................................................................................... 35
Veerkracht Vragenlijst Nederlandse Studenten
[Namen auteurs] – Universiteit Utrecht
, 3
Inleiding
De anders onzichtbare bewegingsvrijheid en het belang van sociale structuren treden door
de COVID-19 crisis plots sterk op de voorgrond. Hierdoor krijgt eenieder ofwel direct met de
ziekte te maken, ofwel met haar financiële of sociale gevolgen (NRC, 2020). Dit heeft geleid tot
een ernstige impact op het psychologisch welzijn, evenals een verergering van bestaande
psychologische klachten (Brooks et al., 2020; Chen & Bonanno, 2020; Fernández et al., 2020).
Uit een enquête van Caring Universities (2020) blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse
studenten aangeeft dat de COVID-19 crisis een negatief effect heeft op hun mentale gezondheid.
Cruciale factoren voor succes in het onderwijs, zoals motivatie, concentratie en sociale interactie
kunnen negatief worden beïnvloed door deze verslechterde mentale gezondheid. Echter, een
schijnbare tegenstelling ontstaat: ondanks dat men de eerste maanden tijdens de COVID-19 crisis
als een zware en onzekere tijd ervoer, zijn velen hun leven niet minder gaan waarderen (NRC,
2020; Den Ridder et al., 2020). Een verklaring wordt gevonden in onderzoek van Kimhi en
collega’s (2020) waarin individuele veerkracht wordt aangewezen als een van de voornaamste
predictoren van psychologisch welzijn gedurende de COVID-19 crisis. Gegeven deze
voorspellende waarde van het construct veerkracht en de huidige maatschappelijke relevantie is
de ontwikkeling van een betrouwbare en valide vragenlijst relevant. Zo kan het inzicht geven in
de effecten van de COVID-19 crisis op studenten en hun vermogen veerkrachtig te zijn en
blijven. Daarnaast kan zo’n vragenlijst in de toekomst mogelijk ingezet worden als
screeningsinstrument (Adler & Saboe, 2017; Bonanno, 2012; Meredith et al., 2011; Rona et al.,
2016; Stimpson et al., 2003).
Op deze manier belicht de COVID-19 crisis het construct ‘veerkracht’ anno 2020
vanwege haar maatschappelijke relevantie, maar tevens blijkt een langer bestaand probleem
binnen de wetenschap te worden blootgelegd. Er bestaat namelijk geen consensus hoe het latente
construct ‘veerkracht’ gedefinieerd kan worden en uiteenvalt in dimensies (Windle et al., 2011).
Veelvuldig onderzoek toont aan dat er geen consensus bestaat over de definitie van veerkracht
(Aburn et al., 2016; Kossek & Perregino, 2016). Zo wordt veerkracht benadert als
persoonlijkheidskenmerk, maar tevens als een dynamisch proces (Aburn et al., 2016). Gegeven
deze ontbrekende consensus, zal omwille van inclusiviteit een brede definitie worden gehanteerd
in het huidige onderzoek. In het onderzoek van Van Schrojenstein Lantman en collega’s (2017)
wordt een omvattende definitie geformuleerd die derhalve in het huidige onderzoek met enige
aanpassing zal worden gehanteerd: veerkracht is de vaardigheid om te herstellen en terug te
veren van ernstig trauma of stress, en reflecteert een reeks van factoren die positieve aanpassing
aanmoedigen ondanks blootstelling aan tegenslagen in iemands leven. De formulering ‘negatieve
gebeurtenissen’ is vervangen door ‘tegenslagen’, omdat uit verscheidene onderzoeken blijkt dat
Veerkracht Vragenlijst Nederlandse Studenten
[Namen auteurs] – Universiteit Utrecht
