Dit is een samenvatting voor 2 havo/vwo aardrijkskunde van hoofdstuk 1 van BuiteNLand. Dit hoofdstuk gaat over gesteente en gebergten. Het is een zeer goede samenvatting, alle belangrijke elementen zijn erin verwerkt en hij is gecheckt door de vakdocent aardrijkskunde.
1.1 Wereld: gebergten ontstaan, gebergten verslijten
Gebergten ontstaan waar aardkorstplaten botsen en de sedimentlagen op de zeebodem in
de verdrukking komen en worden opgeheven en geplooid. Regelmatig vind je fossielen in
deze plooiingsgebergten. Gebergten kunnen ook ontstaan wanneer magma uit de
aardmantel omhoog komt en ondergronds stolt. Zo ontstaat het stollingsgesteente graniet.
De gebergten op aarde vertonen grote verschillen. Hooggebergten met diepe dalen en
scherpe toppen worden jonge gebergten genoemd en ontstaan nog steeds. In oude
gebergten is de afbraak al honderden miljoenen jaren aan de gang. Hooggebergten slijten af
tot middelgebergten en heuvelland en de toppen worden afgerond.
1.2 Wereld: gesteente verandert
Gesteente verbrokkelt dankzij verwering. Daarbij neemt het reliëf af. Bij mechanische
verwering valt het gesteente uit elkaar door vorstverwering, door het uitzetten en inkrimpen
van gesteente als gevolg van temperatuurverschillen en biologische verwering. Bij chemische
verwering tast vocht en lucht het gesteente aan of lost gesteente op in water waarbij grotten
ontstaan. Dit proces verloopt sneller bij kalksteen en in een warm en vochtig klimaat. Hierbij
veranderen landschappen in karstgebieden.
1.3 Wereld: gesteente wordt verplaatst
Door massabewegingen vormt verweringsmateriaal een puinhelling of komt het in rivieren
terecht. Rivieren transporteren het materiaal naar zee. In de bovenloop is stroomsnelheid
hoog en vindt erosie plaats. Het grind in de rivier slijt daarbij een V-vormig dal uit. Ook
gletsjers zorgen voor erosie. Vanuit het firnbekken stroomt het ijs naar beneden en schuurt
een dal met een U-vorm uit. Wanneer in een warmere periode het ijs smelt en de zeespiegel
stijgt, ontstaat een fjord. Zelfs een harde wind kan gesteente eroderen. Dankzij verwering en
erosie veranderen gesteenten uiteindelijk in grind, zand en klei.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller quinnvanvugt. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.33. You're not tied to anything after your purchase.
