II. De taalgebruiker
Welke psychologische processen liggen ten grondslag aan het produceren en
begrijpen van taal?
Er zijn verschillende soorten kennis nodig om als taalgebruiker goed te kunnen
functioneren:
1. linguïstische competence kennis van het taalsysteem (abstract en
grotendeels onbewust)
performance het feitelijk gebruik van deze kennis (spreken en
gebruiken van taal)
Er zijn beperkingen op de performance, o.a. omdat het geheugen bij een te
lange zin overbelast raakt. Performance is beperkter dan competence. De
regels uit de competence worden niet altijd goed toegepast, want mensen
spreken lang niet altijd foutloos en grammaticaal
2. kennis van de wereld, dit is nodig voor volledig begrip (bijvoorbeeld
‘rechtsback’ bij voetbal)
3. communicatieve competence kennis over de manier waarop
gehandeld moet worden in verschillende taalgebruiksituaties
(cultuur)
Al deze domeinen worden ingezet bij het spreken en begrijpen van taal. De
kennis wordt voortdurend aangevuld of aangepast door het begrijpen van taal en
(minder) door het spreken.
mentale lexicon woordkennis is hierin opgeslagen, vormt belangrijk
deel van de taalkennis
Netwerk van woorden en verbindingen tussen woorden die iets met elkaar te
maken hebben (in betekenis, klank of gebruik).
activeren van kennis gebruik maken van het mentale lexicon
Dit gebeurt wanneer mensen lezen, luisteren, spreken of schrijven. Hierdoor kan
men begrippen bij woorden zoeken (spreken/schrijven), maar ook woorden bij de
goede betekenis zoeken (lezen/luisteren).
Als iemand een woord hoort, wordt dat woord met de bijbehorende betekenis
geactiveerd.
activatiespreiding de activatie straalt uit naar nauw verwante
woorden en kennis
Als iemand het woord ‘boom’ hoort, worden de woorden ‘tak’ en ‘bos’ ook
geactiveerd.
cognitief systeem alle kennis en vermogens (1 t/m 3, geheugen,
concentratie, enz.)
Een taalgebruiker moet beschikken over kennis, maar moet ook psychologisch
, goed functioneren.
Verschillende gebieden in de hersenen kunnen verbonden worden met
verschillende taalfuncties.
Afasie taalstoornissen die het gevolg zijn van een
hersenbeschadiging
Dit wordt in 95% van de gevallen veroorzaakt door een beschadiging in de linker
hersenhelft. Bij de meeste mensen is deze helft gespecialiseerd voor taal. Alleen
bij 20% van de linkshandigen is taal voornamelijk in de rechter hersenhelft
gelokaliseerd.
Een beschadiging in de linker hersenhelft leidt niet altijd tot afasie.
Het kunnen gebruiken van taal is afhankelijk van het functioneren van
verschillende hersengebieden. De taalcentra leveren elk een specifieke bijdrage
aan het taalgebruik.
Gebied van Broca het voorste deel van de hersenen
Beschadiging in dit gebied tast voornamelijk het spreken aan, het begrijpen blijft
relatief intact.
Patiënten spreken langzaam en moeizaam, gebruiken weinig of geen woorden
met een grammaticale functie. Ook wel telegramstijl.
Gebied van Wernicke het achterste deel van de hersenen
Beschadiging leidt tot een stoornis in het begrijpen van taal. Het taalgebruik is
normaal wat betreft spreektempo en zinslengte, maar bij het spreken wordt vaak
de ene klank vervangen door de ander, of wisselen ze woorden met verwante
betekenis (boter-poter/jongen-meisje). In ernstige gevallen leiden deze
(onbewuste) spreekfouten tot betekenisloos jargon. De woorden zijn niet
verdwenen, maar niet goed toegankelijk. De patiënt kan ze onder andere
omstandigheden wel produceren.
Gebied van de gyrus angularis vormt een belangrijke schakel in de
koppeling van visuele en auditieve informatie
Beschadiging leidt meestal tot ernstige woordvindingsmoeilijkheden (zowel in
spontane taal als bij het benoemen van voorwerpen) en problemen met lezen en
schrijven.
In de afgelopen jaren zijn er verschillende onderzoeksmethoden ontwikkeld om
hersenactiviteit te meten. Hieruit blijkt dat het gebied van Broca niet alleen een
rol speelt bij het spreken, maar ook bij het begrijpen van taal, vooral het
begrijpen van syntactische informatie (bijv. De leeuw wordt door de tijger
gebeten.). Broca-patiënten begrijpen niet wie er bijt en wie er wordt gebeten.
Het gebied van Wernicke speelt zowel bij het spreken als bij het begrijpen van
taal een belangrijke rol in het verwerken van fonologische (spraakklanken) en
semantische (woordbetekenissen) informatie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mariekesvdl. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.21. You're not tied to anything after your purchase.