Samenvatting v.d. tekst 'Arbeidsrecht toegepast op de situatie van de gedetineerde en het slachtoffer' behorend tot het vak Sociaal recht voor criminologen gegeven in de 2e bachelor Criminologische Wetenschappen aan de KU Leuven.
Sociaal recht – academiejaar 2022/2023
Samenvatting tekst: ‘arbeidsrecht toegepast op de situatie van de ‘gedetineerde’ en van het ‘slachtoffer’.
Hoofdstuk 1. Tewerkstelling van gedetineerden
1.1. Principe
Tot 2007 was iedere veroordeelde tot een criminele of een correctionele gevangenisstraf verplicht om te werken
in de strafinrichting. Veroordeelde tot een politiestraf konden worden verplicht om deel te nemen aan de
gebruikelijke arbeid v.d. inrichting. Voor andere gedetineerden gold er facultatieve arbeid. Dit was conform
art.30ter Sw. X Koninklijk Besluit 21 mei 1965. Wanneer een gedetineerde verdachte, beklaagde of
beschuldigde vroeg om tewerkgesteld te worden, werd aan dit verzoek voorrang verleend.
Met de ‘Wet Dupont’ van 12 januari 2005 zijn er enkele grondige wijzigingen doorgevoerd aan het juridisch
statuut van de penitentiaire arbeid. Met deze wet is de algemene rechtspositie van de gedetineerde op een
samenhangende wijze gecodificeerd. De Wet Dupont betreft de interne rechtspositie v.d. gedetineerden, dit is de
rechtspositie van de gedetineerde als bewoner v.d. gevangenis (zijn statuut ‘intra mura’).
De interne rechtspositie van geïnterneerden wordt geregeld door de Wet van 5 mei 2014 betreffende de
internering.
Het statuut van de gedetineerden ‘extra muros’ wordt geregeld in de Wet van 17 mei 2006 betreffende de externe
rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam
van de strafuitvoeringsmodaliteiten.
Het verrichten van arbeid is niet langer een plicht., maar een recht v.d. gedetineerde Art. 81 v.d. Wet Interne
rechtspositie stelt dat de gedetineerde het recht heeft om deel te namen aan de in de gevangenis beschikbare
arbeid.
In 2013 is definitief besloten dat penitentiaire arbeid niet het voorwerp kan uitmaken van een
arbeidsovereenkomst d.m.v. par. 4 art. 84 Wet Interne Rechtspositie. Het arbeidsrecht heeft dus in beginsel geen
toepassing op de penitentiaire arbeid. Echter wordt er wel de norm gesteld dat de omstandigheden van de
penitentiaire tewerkstelling zoveel mogelijk overeenstemmen met deze van de vrije samenleving –
‘normaliseringsbeginsel’. Er moet bij de concrete vormgeving van detentie, uiteraard uitgezonderd de
afwijkingen van het normale leven die gelijk zijn aan de vrijheidsbeneming, gestreefd worden naar
levensomstandigheden die zoveel als mogelijk in overeenstemming zijn met de levensomstandigheden in de vrije
samenleving.
1.2. Doelstellingen
Vroeger was de doelstelling van penitentiaire arbeid punitief. Inmiddels is deze zienswijze veranderd en heeft
het tot doel om de mogelijkheid te bieden voor gedetineerden om sociale contacten te leggen en te onderhouden
en zakgeld op te leveren – wordt beschouwd als een gunst. Gevangenisarbeid is meer en meer beschouwd gaan
worden als een bijdrage tot resocialisering van de gedetineerde – op basis van arbeid moet hij voorbereid worden
op een normaal (beroeps)leven.
Gedetineerden die in de gevangenis arbeid verrichten vallen onder het toepassingsgebied van de
arbeidsbeschermingswetten en kunnen dus genieten van de beschermingsmaatregelen uitgewerkt in de
Arbeidswet, de Wet Welzijn Werknemers en de Wet op de Feestdagen.
Wet Interne rechtspositie – normaliseringsbeginsel: penitentiaire arbeid moet voor zover als mogelijk
gebeuren in gelijkwaardige omstandigheden als waarin arbeid wordt verricht in de vrije samenleving.
De arbeidsduur en arbeidstijden moeten in het huishoudelijk reglement v.d. instelling worden
vastgesteld. Detentieschade zoveel mogelijk voorkomen en bestrijden. Toegewezen arbeid mag niet het
karakter hebben van een disciplinaire bestraffing.
Schadebeperkingsbeginsel.
Respecteringsbeginsel – de vrijheidsstraf moet zo georganiseerd worden dat de waardigheid van de
mens gerespecteerd blijft.
Responsabiliseringsbeginsel – de gedetineerde moet worden aangesproken op zijn individuele en
sociale verantwoordelijkheid. De toegewezen arbeid mag niet de waardigheid van een gedetineerde
, aantasten. De in de gevangenis beschikbaar gestelde arbeid kan niet het voorwerp uitmaken van een
arbeidsovereenkomst. Bij de toewijzing van de arbeid moet zoveel mogelijk rekening gehouden worden
met het individuele detentieplan. Dit heeft tot doel om in hoofde van de veroordeelde gedetineerden de
strafuitvoering te individualiseren en de detentiefasering uit te tekenen.
Participatiebeginsel: het detentieplan dient opgesteld te worden in overleg en met medewerking van de
veroordeelde. Het plan wordt uiteindelijk opgenomen in een samenwerkingsprotocol dat ondertekend
wordt door de veroordeeld en de directeur. Dit kadert in het algemene klimaat van overleg dat in de
instelling nagestreefd moet worden.
In de praktijk echter blijkt dat bovengenoemde doelstellingen (vooralsnog) moeilijk te realiseren zijn.
Gevangenissen kennen een hoge ‘werkloosheidsgraad’.
1.3. Arbeid en tewerkstellingsmogelijkheden
Binnen de gevangenisinrichting
Volgens de Wet Interne Rechtspositie draagt de penitentiaire administratie er zorg voor dat arbeid beschikbaar
gesteld wordt of kan gesteld worden. De directeur van de instelling staat in voor de toewijzing van de in de
gevangenis beschikbare arbeid aan de gedetineerden die om arbeid verzocht hebben. Dit verzoek wordt
opgetekend in een nog door de Koning vast te stellen formulier. Bij de toewijzing van arbeid wordt rekening
gehouden met het individuele detentieplan. Verder is de gedetineerde gerechtigd, mits toelating van de directeur,
andere dan in de gevangenis beschikbaar gestelde arbeid te verrichten. De toestemming kan geweigerd worden
wanneer, rekening houdend met de behoeften van de inrichting, de bedoelde arbeid gevaar oplevert voor de orde
of de veiligheid, of de controle die nodig is om de orde of de veiligheid te waarborgen voor de administratie een
onredelijk grote arbeidsbelasting meebrengt.
Een v.d. problemen is het tekort aan arbeidsplaatsen in vele gevangenissen. Gedetineerden hebben volgens de
Wet Interne Rechtspositie tegenwoordig een ‘recht’ op arbeid. De directeur v.d. inrichting is enkel gehouden de
beschikbare arbeid toe te wijzen aan de gedetineerden die erom verzocht hebben. Er is geen inkomensvervanging
voorzien voor personen die bereid zijn te werken, maar omwille van de beperktheid van beschikbare
arbeidsplaatsen, niet aan de slag geraken.
Tewerkstelling buiten de gevangenis
Veroordeelden kunnen dankzij bepaalde strafuitvoeringsmodaliteiten, hun straf geheel of gedeeltelijk buiten de
gevangenis (extra muros) uitzitten.
Met de wet van 17 mei 2006 kreeg de externe rechtspositie van deze gedetineerden een wettelijke omkadering.
Beslissingen die de aard van de strafuitvoering substantieel veranderen, behoren tot de bevoegdheid van de
rechterlijke macht (strafuitvoeringsrechtbank). De minister van Justitie daarentegen blijft bevoegd voor het
toekennen van een ambtshalve voorlopige invrijheidsstelling, ene onderbreking van de strafuitvoering, een
penitentiair verlof en uitgaansvergunning.
Verschillende categorieën van veroordeelden die zich buiten de gevangenis bevinden:
Beperkte detentie: houdt in dat de veroordeelde toegelaten wordt om op een regelmatige wijze de
strafinrichting te verlaten voor een bepaalde duur van maximum zestien uren per dag. Deze modaliteit
kan worden toegekend om professionele, opleidings- of familiale belangen te behartigen die de
aanwezigheid van de veroordeelde buiten de gevangenis vereisten. De beperkte detentie kan toegekend
worden aan de veroordeelde die zich op zes maanden na, in de tijdvoorwaarden bevindt voor
toekenning van de voorwaardelijke invrijheidsstelling of, die veroordeeld is tot één of meer
vrijheidsstraffen waarvan het uitvoerbare gedeelte niet meer dan drie jaar bedraagt. De
strafuitvoeringsrechter bepaalt in het vonnis tot toekenning van een beperkte detentie het programma
van de concrete invulling hiervan. Het is aan de bevoegde dienst van de Gemeenschappen om de
concrete modaliteiten van het programma verder uit te werken. Hiertoe geeft hij een concrete
beschrijving v.d. activiteiten waaraan de veroordeelde dient deel te nemen tijdens de beperkte detentie
en bepaalt, in overleg met de directeur van de gevangenis waar de veroordeelde deze
strafuitvoeringsmodaliteit ondergaat, alsook de uren waarbinnen de veroordeelde de gevangenis mag
verlaten.
Elektronisch toezicht: de veroordeelde kan de vrijheidsstraf geheel of gedeeltelijk buiten de gevangenis
uitvoeren. Hiertoe moet een uitvoeringsplan opgesteld worden waarvan de naleving onder meer door
elektronische middelen wordt gecontroleerd. In het geval van elektronisch toezicht bepaalt de bevoegde
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 5amengevat. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.80. You're not tied to anything after your purchase.
