Samenvatting oriënteren en observeren. Boek 'observeren en rapporteren'
10 views 0 purchase
Course
Orienteren En Observeren
Institution
Hogeschool Viaa (Viaa)
Book
Observeren en rapporteren
Een samenvatting van het boek 'observeren en rapporteren'. Dit boek hoort bij het vak oriënteren en observeren. Het is per hoofdstuk uitgewerkt en de begrippen zijn dikgedrukt en uitgelegd.
Hoofdstuk 1: Observeren, eenvoudig… of toch niet?
Alledaags observeren is het voortdurend en ongemerkt waarnemen, verwerken en interpreteren van
zintuigelijke prikkels. Als je een persoon ontmoet kijk je als eerst naar het uiterlijk. Als hij dan begint met praten
kijk je vooral naar het verbale gedrag; dit is alles wat de persoon in woorden uitdrukt. Het non-verbale gedrag
zijn dus bewegingen, oogcontact, gelaatsuitdrukking en lichaamshouding. Het paraverbaal gedrag neem je ook
waar. Dat bestaat uit stemhoogte, ritme en toon. Observeren heeft meerdere doelen, je krijgt informatie:
- Over anderen, met wie je al dan niet direct communiceert.
- Over relaties en situaties, waarbij je al dan niet betrokken bent.
- Over jezelf, vooral door zelfobservatie en zogeheten ‘afgeleide’ observatie.
Zelfobservatie is de waarneming van je eigen gedrag en innerlijke prikkels. Afgeleide observatie is jouw
waarneming van hoe anderen zich ten opzichte van jou verhouden, waaruit jij afleid wat zij over jou denken en
voelen.
Spiegelneuronen zijn hersencellen die actief worden wanneer je observeert wat iemand doet. Bij attributie
geef je automatisch betekenis aan en zoekt verklaringen voor het gedrag van anderen en jezelf.
Observeren betekent letterlijk ‘gadeslaan’, ‘in acht nemen’ of ‘waarnemen’. Ons brein kan altijd maar een deel
van de beschikbare zintuigelijke informatie verwerken. (selectiviteit van de alledaagse waarneming) De
subjectiviteit van de alledaagse waarneming gaat met name over de ongemerkte verwerking van je
waarnemingen en ondergaat heel wat vertekeningen. Professioneel observeren betekent dat je vakkundig
handelt. Je moet dan eerst objectief waarnemen en achteraf er betekenissen aangeven.
Professioneel observeren is bewust en met doelgerichte aandacht door de zintuigen waarnemingsprikkels in je
opnemen en verwerken. Dit bevat vier delen:
- Neem bewust informatie op. ‘Wie of wat wil ik observeren? Waarom en hoe? Wat kan de kwaliteit
negatief of positief beïnvloeden?’
- Er is sprake van doelgerichte aandacht. ‘Welke gedrag wil je observeren? Wat moet je waarnemen om
antwoord te krijgen op de observatievraag?’
- Observeer met je zintuigen. Zonder je zintuigen kun je niet waarnemen.
- Registreer en communiceer de observatie. Je kan je geheugen niet altijd vertrouwen.
Hoofdstuk 2: WWW/H professioneel observeren: waarom, wanneer, wat…en hoe?
Observeren doe je om zicht te krijgen op het gedrag van anderen en jezelf. Het einddoel is vaak het voorspellen
van gedrag. Waarom observeer je? Je observeert om informatie te krijgen over gedrag. Meestal wil je eerste
een beeld schetsen en ontdekken hoe gedrag samenhangt met de omgeving. Daarna kun je ook toetsend
observeren. Je stelt dan een hypothese (een toetsbare verwachting of voorspelling van hoe het gedrag zich zal
voordoen in een situatie) op.
Situaties wanneer observeren niet zo goed lukt:
- Niet mogelijk. Gedrag dat zich niet op dat moment afspeelt kun je niet observeren. En ook weinig
frequent of onvoorspelbaar gedrag.
- Minder geschikt. Wil je het over een grote groep doen, kan dat niet zo makkelijk omdat je maar één
persoon kan waarnemen. Je kunt dan beter een enquete doen.
- Weinig toegankelijke onderwerpen. Bijvoorbeeld intieme onderwerpen. Cognities (of gedachten) en
emoties (of gevoelens) lijken daarom minder geschikt om te observeren.
Situaties om wel te observeren:
- Je wilt informatie over gedrag waar mensen niet bij stilstaan of maar deels zicht op hebben.
Bijvoorbeeld hoe vaak iemand over zijn kin wrijft als die een probleem moet oplossen.
- Personen die verbaal beperkt zijn. Bijvoorbeeld baby’s, peuters of bejaarden.
Een psychologisch construct verzamelt innerlijke en uiterlijke eigenschappen onder één term. In de praktijk
moet je de meeste observatievragen operationaliseren. Dat is het werkbaar of meetbaar maken. Dit kan via de
inductieve denkweg. Hierbij probeer je uit het concrete gedrag af te leiden welke onderliggende eigenschap dit
vertegenwoordigt. Dit gebeurt vooral in onsystematische observatie. Een deductieve denkweg vertaalt gericht
een onderliggende eigenschap naar direct waarneembaar gedrag. (figuur 2.1) Observatie op macroniveau is de
waarneming van ruime betekenisvolle gedragingen bij individuen of groepen. Dit heet ook wel molaire
, observatie. Dit gaat dus over meerder gedragingen die samen een betekenisvol geheel van cognitief-
emotionele processen weerspiegelen.
Observatie op microniveau is de waarneming van eenvoudig direct zichtbare gedragingen. Dit heet ook wel
moleculaire observatie. Een event (gebeurtenis) is de kleinste gedragseenheid die op zich nog een
betekenisvol geheel vormt.
Participatie gaat over de mate waarin je als observator zelf actief deelneemt aan het geobserveerde gedrag.
Systematiek geeft aan in hoeverre de observatie op vooraf vastgelegde wijze loopt. Wie participerend
observeert, neemt zelf volop deel aan het gebeuren en observeert tegelijk. De personen weten dan niet dat je
hen observeert. Je hebt dus een dubbele rol. Het voordeel is dat je ‘ongemerkt’ kunt observeren. Je observeert
dan vanuit de insider-perspectief (de waarnemingen waartoe je alleen maar toegang hebt wanneer je
participerend observeert) en kan dan de denk- en voelwijzen en gedragsgewoonten van een groep ontdekken.
Een nadeel is dat je moeilijk je observaties kunt noteren. Je wordt ook gevoelsmatig betrokken bij het gebeuren
zodat je kunt vergeten om te observeren. Het kan ook leiden tot het biased viewpoint-effect. Dat betekent dat
je als participerend observator alleen maar toegang hebt tot een deel van de situatie of het gedrag, met name
dat deel waar je zelf aan deelneemt. Je krijgt dus geen volledig beeld van het gebeuren. Je staat ook als
persoon met je eigen denk en voelwijzen en verwachtingen. Je participeert zo meer dan observeert. Daarnaast
is de kans dat je het groepsgedrag wijzigt door het controle-effect. Dit betekent dat je datgene wat je wilt
observeren, zelf als participerend observator actief beïnvloedt en wijzigt. Participerende diagnostiek is dat je in
het werkveld continue observeert en hier direct naar oordeelt en handelt. Expliciteren is het benoemen en het
verwoorden van interne en externe waarnemingen zoals gedachtes, gevoelens, waarden, normen en situaties
die ongemerkt of impliciet (in opgesloten) lopen. Als je deze waarnemingen niet verwoordt, gaan ze ongemerkt
je observaties sturen. Methodologische notities zijn notities van concrete aspecten van je observatiekeuzes die
de uitkomsten mogelijk beïnvloeden om ze bij te sturen of er rekening mee te houden in je besluit. Wanneer je
niet-participerend observeert, maar je niet actief deel uit van het gedrag waar je informatie over zoekt. Je
stapt dan in de observator rol. Het outsider-perspectief zijn de waarnemingen die je als buitenstaander
opdoet wanneer je niet-participerend observeert. Dit kan wel leiden tot het observatoreffect, dat is de invloed
van jouw aanwezigheid als zichtbare observator op het gebeuren waarover je informatie wil verzamelen. Een
persoon die dat beseft gaat zich anders gedragen. Sociaal wenselijk gedrag bestaat eruit dat een persoon
vermeend gewenst gedrag meer laat zien, dan ongewenst gedrag. Een gewenningsperiode is een eerste sessie
of een deel daarvan waarin je wel observeert maar waarvan je de waarnemingen niet opneemt in de
interpretatie.
Tijdens vrije observatie neem je verkennend waar, zonder schema vooraf. Daarom dient het vaak als
vooronderzoek. Het vooronderzoek is een vrije observatie, meestal in het begin, wanneer je de situatie
verkent. Tijdens systematisch observeren ligt het vooraf vast wat, wanneer en hoe je gaat observeren. Dit is
meestal met een schema.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anna03. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
