Summary
Samenvatting Staatsrecht 3
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting Staatsrecht 3 Rug, Groningen Hoofdstukken Grondrechten De Nationale, Europese en internationale dimensie, Nijmegen: Ars Aequi Libri 2020
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
leontiencombee
Reviews received
Content preview
Samenvatting Staatsrecht 3Hoofdstukken Grondrechten
Hoofdstuk 2 – Geschiedenis en achtergronden
Geschiedenis
Athene en de Griekse staatsleer:
o Bij de opkomst van de Atheense democratie was de politiek alleen toegankelijk
voor mannen die geen slaaf of immigrant waren
o De ideale staat van Plato dient bestuurd te worden door filosoof-koningen
o De mens vindt zijn bestemming binnen de staat Aristoteles
Christendom en Middeleeuwen
o Christelijke leer
Alle mensen zijn geschapen naar het evenbeeld van God gelijkwaardig
Het gezag van de overheid is door God gegeven
Thomas van Aquino: macht ten behoeve van het algemeen welzijn
Achtergrond van de opkomst van het idee van grondrechten:
o Vijftal oorzaken:
De Renaissance (15e-16e eeuw): herontdekking van klassieke geschriften
en dus ook van het niet-christelijke natuurrecht
Humanisme: meer aandacht voor het individu
Onderzoek neemt een belangrijke plaats in meer los van religie
De Hervorming (16e eeuw): de geloofsbeleving is individueel van aard
Staat wordt terughoudender in haar houding naar het geloof
Door een godsdienstbreuk nieuwe eisen aan gezag van de staat
De Verlichting (17e-18e eeuw): men moet gebruik maken van zijn
verstandelijke en intellectuele vermogen men wordt kritischer
De centralisering van het gezag van de natiestaat (14e-19e eeuw):
centraliserings- en uniformeringstendensen
Maatschappelijke en politieke opkomst van de burgerij (12e-19e eeuw):
ieder individu is burger of kan burger worden idee van gelijkheid
Contractstheorieën: Hobbes en Locke
o Hobbes:
Schreef het boek Leviathan (1651) over het volgen van het eigenbelang
van het individu (natuurtoestand conflicten)
Individu heeft rede / ratio ze kunnen gezamenlijk besluiten
tot stand komen van een overheid: waarborgen van orde en
veiligheid
De vrijheden zijn van minder groot belang dan het voorkomen
van het ontstaan van de natuurtoestand
Alle individuen zijn bij het tot stand komen van het maatschappelijk
verdrag gelijken aan elkaar
o Locke:
Schreef de Two Treaties of Government (1690) waarin hij uitgaat van
individuen in een natuurtoestand
Het individu heeft een aantal onvervreemdbare natuurlijke
rechten
Er zijn geen duidelijk uitgewerkte regels / handhaving
individuen sluiten gezamenlijk een contract: for the mutual
preservation of their lives, liberties, estates
Doel van de overheid: waarborgen van de natuurlijke rechten
Behandeling van de vrijheid op godsdienst in On Toleration (1689):
Het individu heeft godsdienstkeuze
, Tolerantie is noodzakelijk om vreedzaam samen te kunnen leven
Geen objectieve kennis op het gebied van geloof mogelijk
Kritiek op Locke:
Uiteindelijke grondslagen van natuurlijke rechten liggen bij God
Men kan anderen voor zich laten werken om meer eigendom te
verwerven
Positivering van grondrechten
o Verenigde Staten
Onafhankelijkheidsverklaring (1776): opsomming van grieven tegen het
Britse bestuur
Declaration of Virginia: recht op eigendom / vrijheid + processuele
rechten + persvrijheid
Bill of Rights (1791): pas later tien Amendementen toegevoegd
o Frankrijk:
Declaration des droits de l’homme et du citoyen (1789): verloedering van
de overheid voorgoed stoppen vastleggen van grondrechten
Franse constitutie (1791)
Nederland: Zeven Provinciën en Bataafse Republiek
o De Unie van Utrecht (1579): ieder dient vrijgelaten te worden door de overheid
en vervolging om geloof is uitgesloten
o Grondrechten pas ten tijde van de Franse patriotten / Bataafse republiek
Staatsregeling van de Bataafse Republiek (1798)
Nederland: 1813 – heden:
o In de Grondwet van 1814 spelen de grondrechten een kleine rol vrijheid van
godsdienst
Samenvoeging met België (1815) meer rechten toegevoegd
o Uitbreiding in 1848 rechten als reactie op het verleden toegevoegd
o Kiesrecht 1917 (mannen) en 1922 (vrouwen)
o Grondwet 1983 grondrechten krijgen een vooraanstaande positie
Gelijkheidsbeginsel (art. 1 GW)
Internationalisering: Verenigde Naties
o Natuurrechtelijk karakter in de UVRM (1948)
Internationalisering: Europa
o Verschillen EVRM en IVBPR
EVRM nauwe verbinding tussen mensenrechten en democratie
EVRM heeft een rechter in het leven geroepen die bindende uitspraken
kan doen over de interpretatie van de bepalingen van het EVRM
o Vier vrijheden van het EG-recht: goederen- / diensten- / personen- /
kapitaalverkeer
Drie themata
Klassieke en sociale grondrechten:
o Klassiek-liberale grondrechten gaan uit van de (economisch) zelfstandige burger
Overheidsonthouding waarbij het grondrecht afdwingbaar is bij de
rechter
Waarborgnorm voor het individu
o Sociale grondrechten geven de overheid zorgplichten
Wanneer moet de overheid precies optreden?
o De twee rechten tegenover elkaar:
Sommige sociale rechten wel geformuleerd als individuele aanspraken of
zijn een ieder verbindend
Ook in niet individueel vrijheidsrecht kan een duidelijk geformuleerde
norm zijn
, o Art. 23 GW: klassiek sociaal grondrecht zorgplicht en vrijheidsrecht
o Alle grondrechten een drietal elementen: to respect, to protect en to fulfill
Universaliteit van grondrechten bijna onmogelijk om de rechten te universeel te
krijgen
o Het aantal werkelijk universele en onvervreemdbare rechten is beperkt
o Alle staten zijn gehouden zoveel mogelijk gelding te geven aan de grondrechten
o Vrijwel alle staten en zeer verschillende staten zijn partij bij de belangrijkste
internationale mensenrechtenverdragen
Grondslagen: menselijke waardigheid en democratie
o Menselijke waardigheid: ieder mens als zodanig zou drager van grondrechten
behoren te zijn
EHRM: respect for human dignity and human freedom
Duidelijk maken dat de vrijheid van het individu voorop staat, ook al
kunnen grondrechten een maatschappelijke functie hebben
o Democratie:
Positieve samenhang met grondrechten: Locke een goed
functionerend parlement als waarborg tegen overheidsmacht en
schendingen van de van nature gegeven fundamentele rechten
Negatieve samenloop: horen in de democratie de belangen van de
meerderheid in beginsel zwaarder te wegen dan die van de minderheid
bestaan van grondrechten vormt een belemmering voor het voeren
van het beste beleid (Bentham)
Beperkingen die leiden tot beperking van de politieke meningsvorming
dienen met veel argwaan bekeken te worden
Hoofdstuk 3 – Dragers van grondrechten
Individuen
De meeste klassieke grondrechten komen aan ieder individu toe
Buitenlanders: er zijn rechten die verbonden zijn aan de burgerschap droits du
citoyen
Ambtenaren, militairen en gedetineerden;
o Grondrechten zijn voor gevangenen vaak van groot belang vanwege hun sterk
afhankelijke positie van de overheid
Kinderen: kinderen hebben naast de gewone grondrechten ook nog de rechten die hun
moeten beschermen in hun afhankelijke positie VN-Verdrag inzake de Rechten van
het Kind
Ongeborenen: er is enige marge of appreciation vanuit het EVRM om staten te laten
bepalen wanneer het recht op leven precies begint
Overledenen: vrijwel geen grondrechtelijke bescherming van overledene
Groepen en rechtspersonen
Groepen: de rechten die toebedeeld zijn aan groepen zijn ook toebedeeld aan de
individuen
Rechtspersonen:
o Individuen kunnen zich verenigen in een rechtspersoon om hun grondrechten
effectief te kunnen uitoefenen
o De verspreiding van meningen en informatie wordt waardevol geacht gebeurt
veelal door rechtspersonen
o Grondrechten zijn niet enkel bedoeld voor de ontplooiing van de natuurlijke
persoon maar ook om de overheid binnen de perken te houden
, Overheid
Verzoekschriften van publiekrechtelijke rechtspersonen bij het EHRM zijn in beginsel
niet-ontvankelijk
Hoofdstuk 5 – Reikwijdte en interpretatie
Reikwijdte en beperkingsmogelijkheden
Moet de overheid zich onthouden?
o Is er een inmenging in een grondrecht?
Vraag naar de reikwijdte
o Zo ja, is deze inmenging in dit recht in dit geval toegestaan?
Vraag naar de beperkingsmogelijkheden
De wijze van formulering
Typerend element:
o Typering door inbreuk makende maatregel
Is het optreden van de overheid in een bepaald geval als de inbreuk
makende maatregel aan te merken zo ja, grondrecht van toepassing
Overschrijding van een drempelwaarde
Bij bestraffing of behandeling: de duur / de aard / de lichamelijke en
geestelijke effecten
o Typering door gedraging burger
Maatregel van de overheid binnen de reikwijdte:
Is er sprake van een door het grondrecht beschermde gedraging
van de burger?
Is de betreffende overheidsmaatregel te beschouwen als
beperking van de beschermde gedraging?
o Typering door object of sfeer:
De reikwijdte van deze grondrechten ziet veelal zowel op de mogelijkheid
zich af te schermen tegen vormen van stoornis als enige vrijheid om zich
naar eigen inzicht te gedragen
Juridisch-technische omschrijving of open norm
o Juridische-technische omschrijving: omschrijft in welke casuspositie het recht
van toepassing is + eisen voor voltooiing van het artikel zijn vastgelegd
Benthem-arrest (art. 6 EVRM): voor de burger dient steeds een gang naar
de onafhankelijke rechter open te staan
o Open norm: de reikwijdte van de casuspositie is ruimer
Maakt het mogelijk voor de rechter om zo nodig garanties te bieden tegen
nieuwe, voorheen nog onbekende, gevaren die ontstaan door
ontwikkelingen enige rechtsonzekerheid
Onderscheid binnen de reikwijdte
o Twee aparte artikelen: bij de afweging van de beperking moet worden
meegewogen met de ingrijpendheid van een inmenging
o Onderscheid in reikwijdte binnen één artikel:
De verschillende leden van het artikel hebben een verschillende
reikwijdte
o Onderscheid binnen artikel 7 GW: indeling heeft te maken met de armslag die de
Grondwetgever schenkt aan de overheid om regelend op te treden
Lid 1-3: verschil tussen preventieve en repressieve beperkingen
Accessoire rechten (bijv. 13 en 14 EVRM): de mogelijkheid om deze rechten toe te
passen is afhankelijk van het antwoord op de vraag of er een ander grondrecht uit het
EVRM in het geding is
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller leontiencombee. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.56. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
54879 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now