Summary
Samenvatting verplichte stof Recht en Maatschappij
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van het boek.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
1 review
By: basvanderploeg • 2 year ago
It contains the main information, but the document is rather sloppy. Sentences don't go well and reasoning stops without a good conclusion.
Seller
Follow
lwierseman
Reviews received
Content preview
Hoofdstuk 1 (week 1)1.1 Stresstest voor de rechtsstaat
Kinderopvangtoeslag Affaire
Alle actoren in de zogeheten trias politica mogen zich dit aantrekken
- wetgever (kabinet en parlement): wet had geen aanpassingsvermogen
- uitvoerende macht: optimaal recht moet gedaan worden aan individuele situaties van
mensen
Bij de kinderopvangtoeslag was het probleem niet dat de wet het gedrag van ambtsdragers
onvoldoende aan banden legt, maar juist dat er te strikt en te veel vanuit de letter en het
systeem van de wet is geredeneerd.
Het pact voor de rechtsstaat
Uitgebracht door de voorzitter van het strategisch beraad ondermijning.
Er ontstaat een schaduweconomie waarmee door criminelen economische machtsposities in
de bovenwereld worden opgebouwd (drugs)
- vertrouwen in de NL rechtsstaat wordt aangetast door de lage pakkans, lage strafmaat
enz..
De rechtsstaat-apk (rule of law report)
Waarmee Europese lidstaten worden gekeurd. De rule of law zou een van de gedeelde
waarden voor alle lidstaten van de EU zijn. Lidstaten mogen uiteindelopende tradities en
juridische systemen hebben, maar de core meaning of the rule of law is the same across the
EU.
Rechtsstaat Toets in de europese meerjarenbegroting: daardoor zouden lidstaten met
rechtsstatelijke gebreken gekort kunnen worden op de EU subsidies.
Het rule of law report is dus niet een neutraal onderzoek om de stand van de rechtsstaat in
europa te meten, maar een politiek wapen voor de verdeling van europees geld.
Dikastocratie in Nederland? (heerschappij van de rechter)
Discussie aangeslingerd door Baudet ,ging over uitspraken:
- waarmee tegen de wil van de tweede kamer IS’ers uit syrië konden terugkeren
- en de zogeheten stikstofuitspraak
- Urgenda-klimaatuitspraak
Deze discussie over een ‘rechtersstaat’ is geluwd maar heeft een nasmaak nagelaten.
Rechter reageren zelden of nooit, maar hierbij gaat de voorzitter van deze afdeling diep door
het stof. Uitspraken gaan door een scan, de hoogste rechter die zijn eigen oordeel over de
disproportionaliteit boven die van de wetgever plaatst wordt opgeroepen door de
parlementaire ondervraging commissie.
Waar de een spreekt van teloorgang van de rechtsstaat door alleen al de discussie aan te
zwengelen, benadrukt de andere dat een rechtersstaat toch echt iets ander is dan een
rechtsstaat.
Vertrouwde onheils proeven
,Gaat over het jaarverslag van de raad van state welk conclusie telkens is dat de rechtsstaat
onder druk staat, wordt bedreigd of dat er in ieder geval niet goed mee wordt omgegaan.
De rechtsstaat is in gevaar als de rechter wordt gepasseerd - met het vermijden van de gang
naar de strafrechter zouden ook de waarborgen die de rechter biedt voor bijvoorbeeld
waarheidsvinding en fair trial niet meer kunnen worden waargemaakt.
De rechtsstaat te grabbel
Er is veel discussie over wat onder rechtsstaat wordt verstaan. De NOvA-Commissie heeft
hier een precieze beschrijving voor welke drie drempel normen of minimumeisen voor de
rechtsstaat bevat:
1. de overheid houdt zich aan voor haar geldende regels en oefent haar macht niet
willekeurig uit;
2. eerbiediging van fundamentele rechten en vrijheden;
3. effectieve toegang tot de onafhankelijke en onpartijdige rechter.
Er is iets vergelijkbaars aan de hand binnen europa of de wereld; het lijkt erop dat de
rechtsstaat in veel landen op zijn retour is.
Maar welke rechtsstaat wordt getest?
Met de rechtsstaat worden nogal uiteenlopende fenomenen bedoeld. Er wordt dan ook met
gemak - vooral in politieke discussies - over bedreiging van de rechtsstaat gesproken. Maar
wat bedoelen we precies als de rechtsstaat wordt bedreigd of niet gerespecteerd? Veel juristen
enz stellen deze vraag niet waardoor antwoord op deze vragen de rechtsstaat een speelbal
blijft voor retorisch sterke politici. En beide kampen kunnen elkaar met de rechtsstaat om de
oren blijven slaan zonder ooit bij elkaar te komen, simpelweg omdat ze een verschillend
rechtsstaat begrip hanteren.
Bringing the law back in
Het is niet de overheid of het bestuur die de belangrijkste sturende actor is in een
samenleving, maar het zijn de netwerken waarvan de overheid soms wel en soms zelfs geen
deel van uitmaakt.
Het begrip rechtsstaat kan naar de achtergrond verdwijnen in deze ‘hippe’ tijd.
Verwijs de rechtsstaat niet meteen naar de geschiedenisboekjes
In verschillende opzichten lijkt de rechtstaat dus in zwaar weer terecht te zijn gekomen. Om
ten minste drie redenen is dit een problematische situatie.
1. het is zinvol om de waarde van de rechtsstaat eerst scherp te krijgen voordat we deze
verbannen. Als de rechtsstaat in verval is, wat betekent dit dan voor het geluk, de
welvaart en de vrijheid in de wereld?
Maar wat is eigenlijk een rechtsstaat?
Als de rechtsstaat in verval si, staat er dus veel op het spel. Alleen al om deze reden is het
belangrijk om de rechtsstaat goed te begrijpen. Een andere reden is dat in het politiek en
wetenschappelijk debat vaak blijft hangen wat eigenlijk onder een rechtsstaat moet worden
verstaan.
,De een vindt machtsbeperking belangrijk de ander kiest voor een begrip waarin fundamentele
vrijheden en bescherming tegen de overheid voorop staan. Een derde zal de nadruk leggen op
een strak geprocedureerd stelsel van strafvordering of rechtsbescherming tegen de overheid.
Een vierde staat de rechtsstaat gelijk aan een rechtvaardige staat, ook in de zin van verdeling
en herverdeling.
1.2 Waarom de rechtsstaat in de bestuurswetenschap?
Rechtsstaten kunnen eigenlijk niet begrepen worden zonder de bestuurswetenschappelijke
hoofdkleur.
Regulation (sturing)
De beleidswetenschap heeft internationaal een impuls gekregen met het onderzoek naar
regulation. Het concept is verbonden met de opkomst van de regulation state als opvolger van
de administrative state.
Waar AS nog vooral geassocieerd wordt met grote uitvoerende bureaucratieën (zoals de
sociale verzekeringsbank of DUO) is de RS de wendbare sturende staat die zich bezighoudt
met de inrichting en besturing van maatschappelijke domeinen. Zorg wordt uitbesteed of
overgelaten aan een markt van private zorgaanbieders enz. Via regulation stuurt de overheid
alleen nog maar de markt die de zorg levert, en niet het leveren van de zorg zelf.
Veiligheid staat voor een speelveld van allerlei private partijen en publieke zoals
belastingdienst, gemeenten en woningcorporaties. Regulering stuurt deze verbanden in de
juiste richting.
Het recht speelt vooral een instrumentele rol; het wordt beschouwd als instrument van de
regulatory state dat moet worden onderzocht op effectiviteit (werkt het?) en efficiëntie (is het
de meest doelmatige oplossing?)
Verantwoordelijkheid en verantwoording
Voor verantwoordelijkheid in welke vorm dan ook is de democratische rechtsstaat het decor
waarin verantwoording plaatsvindt en waarin verantwoording betekenis krijgt.
Corruptie en integriteit
Integriteit is breder dan de rechtsstaat. Naast juridische normen bestrijkt het integriteits
begrip ook morele, sociale of politieke normen ten aanzien van wat als goed bestuur wordt
beschouwd. Goed bestuur is ook moreel goed bestuur.
Maar ook het rechtsstatelijk fundament doet ertoe
…
1.3 Waarom een bestuurswetenschappelijk perspectief op de rechtsstaat?
Weg met de juristen monopolie op de rechtsstaat!
De rechtsstaat is te belangrijk om alleen aan juristen over te laten. De rechtsstaat is immers
niet alleen een kwestie van het bepalen of een bepaalde inrichting of handeling rechtmatig is.
Een enkelvoudig juridisch begrip van de rechtsstaat is ontoereikend om de dagelijkse praktijk
in een rechtsstaat te begrijpen.
, Waarom meer of minder discretionaire ruimte in de wetgeving?
Huber en Shipman (2002) komen tot vier verklaring voor verschillen in discretionaire ruimte
in wetgeving:
1. Hoe meer sprake is van policy conflict, hoe minder discretionaire ruimte de
wetgeving laat
2. Hoe meer wetgevingsjuristen bij de wetgever werken, hoe minder discretionaire
ruimte de wet laat aan het bestuur
3. Hoe complexer de bargaining environment (bv de vraag of er actoren met vetomacht
zijn, of er een een of twee kamer systeem is enz), hoe moeilijker het is om
overeenstemming voor een regel te vinden en dus hoe minder gedetailleerd de
wetgeving en hoe meer discretionaire ruimte voor het bestuur
4. De verwachting bij wetgevende politici bij wetgevende politici over de wijze waarop
en de mate waarin de implementatie van wetten beïnvloed wordt door non statutory
factors (niet wettelijke factoren)
Onder de juridische radar: het gebruik van executive orders
Zoals bovenstaand laat zien wordt de rechtsstaat ten minste deels gevormd door politiek-
bestuurlijke krachten en mechanismen.
Een tweede voorbeeld van de meerwaarde van bestuurswetenschappelijk onderzoek voor een
goed begrip van de rechtsstaat: executive direct action van Cooper (2002); het gebruik (en
misbruik) van de instrumenten waarmee de amerikaans president de uitvoerende macht
vormgeeft. Er zijn behoorlijk wat executive orders bijgekomen en een arsenaal van dergelijke
alternatieven gekomen.
Binnen de juridische benadering zijn bestuurlijke praktijk en discrepantiestussen praktijk en
recht niet per se relevant. Analyses die hieruit voortkomen kunnen bijzonder gevaarlijk zijn,
zowel voor de rechtsstaat als vanuit wetenschappelijk oogpunt.
1.4 de rechtsstaat?
Een staat gebonden aan het recht
Zoals uit het voorbeeld van de PVV blijkt, wordt het rechtsbegrip al snel te politiek(-
inhoudelijk) gebruikt om tegenstanders weg te zetten.
Bij de rechtsstaat kan van de volgende werkdefinitie worden uitgegaan: Een rechtsstaat is een
staat die gebonden is aan het recht.
Dit is een politiek neutrale formulering omdat deze niet nader toespitst wat het recht is
waaraan de staat gebonden is.
Lastige begrippen in deze formulering zijn
1. Staat: wie is de staat?
2. Welk recht? Het kan een leeg begrip zijn want als de staat kan doen wat hij wil, is hij
dus nergens aan gebonden anders dan de eigen wil. Aan welk recht is allerminst
duidelijk.
3. Gebonden? Geeft het recht de buitengrenzen aan waarbinnen het gedrag van de staat
zich moet bewegen? In dat geval biedt de rechtsstaat dus ruimte voor willekeur
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lwierseman. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now