Algemene Rechtswetenschap 1 – Inleiding in het Nederlandse recht
Hoofdstuk 2 – verdeling van overheidsmacht: de trias politica
Er bestaat een spanningsveld tussen de overheid en de individu:
Voor de bescherming van zijn vrijheid is de individu aangewezen op de overheid <> staat heeft macht
over burger (en kan dus de vrijheid beperken).
Trias politica:
Ook wel leer van de machtenscheiding.
Afkomstig van de Franse denker en rechter Montesquieu (1689 – 1755)
Alle macht in één hand (machtsconcentratie) staat bedreigt vrijheid burger, want:
machtsconcentratie machtsmisbruik vrijheid burger in gevaar.
DUS: onderscheid maken tussen verschillende taken van de Staat en deze verdelen over
verschillende organen.
o Elk orgaan is bevoegd om een begrensd deel van de staatsmacht uit te oefenen
o Zo wordt voorkomen dat één orgaan alle macht naar zich toe trekt
Macht een bevoegdheid die aan een orgaan is toebedeeld.
De leer van de machtenscheiding een scheiding van (staatsrechtelijke) bevoegdheden.
Leer van de machtenscheiding:
1 - Gescheiden machten:
Staatsmacht wordt verdeeld over:
Een wetgevende macht het stellen van algemene, voor iedereen gelijk geldende regels.
Een uitvoerende macht het uitvoeren van de overheidstaken die in die algemene regels
zijn vastgelegd.
Een rechtsprekende macht de beslechting van geschillen over de juiste toepassing van
het recht.
2 - Gescheiden organen:
De drie overheidstaken (wetgeving, bestuur en rechtspraak) worden door drie organen uitgeoefend.
3 – Gescheiden functies:
Elk orgaan heeft alleen zijn eigen taak of functie scheiding in personen.
Bijv.: een lid van de Staten-Generaal (wetgeving) mag geen deel van de rechterlijke macht
(rechtspraak) zijn.
Door een staat op deze manier in te richten wordt volgens Montesquieu machtsmisbruik voorkomen
en is de vrijheid van de burger gewaarborgd. Maar:
Alleen scheiding en spreiding van macht zijn onvoldoende voor het goed functioneren van
een staat volgens Montesquieu;
Het gevaar bestaat dat een of meer organen niet luisteren naar andere organen en zich alsnog
tiranniek gedragen;
DUS: er hoort een systeem te zijn van checks and balances.
Checks and balances:
Checks toezicht van het ene orgaan op het andere
, Balances er is een onderling machtsevenwicht tussen staatsorganen waarbij bevoegdheden
gelijk worden gedeeld
De l’esprit des lois boek Montesquieu, hij vergelijkt drie typen staatsinrichting met elkaar:
1. De monarchie koning.
2. De staat met een despoot er zijn geen wetten, de rechter treedt eigenmachtig op.
3. De republiek het ideaal van Montesquieu met de verdeling van de macht.
a. Wetgevende macht moet qua samenstelling een afspiegeling van het volk zijn
Engels parlement:
i. Lagerhuis gekozen door de burgerij
ii. Hogerhuis de adel
want op zo’n manier komen wetten stapsgewijs tot stand goede kwaliteit.
b. Rechtsprekende macht moet onafhankelijk zijn en onafzetbare leden hebben.
i. De rechter is onafhankelijk van de regering en Staten-Generaal
ii. Rechter heeft beperkte taak wet precies toepassen, spreekbuis van de wet.
iii. Legisme het gehele positieve recht wordt uitsluitend door de wetgever
geschapen en is de enige rechtsbron. Recht en wet zijn identiek; al het recht
staat in de wet.
Ontstaan legisme:
1. Vóór de Franse Revolutie: recht afkomstig van de koning, adel en kerk. Volk geen invloed.
2. Ontwikkeling keren door de uitsluitende bevoegdheid tot wetgeving aan
volksvertegenwoordigers te geven en de wet als enige rechtsbron te zien.
3. Rechtsprekende macht ondergeschikt aan de wet.
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778):
Frans denker
“Het recht moet uitsluitend van het volk afkomstig zijn”
Volonté générale de algemene wil van alle burgers tezamen.
DUS: wetgevende macht moet door volk gekozen worden wet afkomstig van volk wet
identiek aan wil van het volk.
Codificatiegedachte behoefte aan het vastleggen van het recht n.a.v. het legistisch ideaal (dat al
het recht in de wet moest worden vastgelegd). Het recht moet op systematische wijze in wetboeken
worden opgenomen.
Invloed machtenscheiding:
Grote invloed op ontstaan van de Grondwet in verschillende landen;
Vooral constitutie van de VS;
Hoofdstuk 2 – Trias politica in Nederland
In Nederland:
Bij de verdeling van de drie functies was het doel geen strikte scheiding;
Bijv.: de regering is niet alleen een bestuursorgaan, maar ook wetgever.
Grootste doel was dat er sprake was van een machtsevenwicht (checks and balances) – het
moet onmogelijk zijn dat één orgaan alle macht naar zich toe trekt.
De wetgevende macht:
Opgedragen aan de regering en de Staten-Generaal;
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rbrouwer12. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.85. You're not tied to anything after your purchase.
