Summary
Samenvatting Inleiding Strafrecht Rechtsgeleerdheid
- Course
- Institution
Samenvatting Inleiding Strafrecht Rechtsgeleerdheid
[Show more]
Seller
Follow
lindejordaan
Content preview
lOMoARcPSD|11911780Rechtsgeleerdheid Inleiding strafrecht
WEEK 1
Wat is strafrecht?
Strafrecht is publiekrecht
- Relatie tussen overheid en burger (verticaal)
- Ten behoeve van de samenleving
- Verschillen met civiel recht
Strafrecht is sanctierecht
- Gericht op het opleggen straffen en/of maatregelen (zie week 7)
Strafdoelen en effecten
- Vergelding, generale preventie, speciale preventie en reparatie (zie week 7)
- Ingrijpende effecten voor verdachten en veroordeelden
o Maar ook: de aanleiding, het strafbare feit, is ingrijpend voor slachtoffers en
samenleving
Rechtsbescherming en instrumentaliteit (precaire balans noodzakelijk)
- We willen de verdachte en veroordeelde als (potentiële) slachtoffers beschermen tegen
de overheid met machtsmiddelen (bescherming fundamentele rechten)
- De samenleving moet ook beschermd worden tegen mensen die strafbare feiten
willen plegen
- Het strafrecht kan instrumenteel worden toegepast: er kunnen meer bevoegdheden
aan bijv. het OM worden gegeven om de criminaliteit te kunnen bestrijden
Strafrecht als rechtsgebied
- Materieel strafrecht: geeft aan welke gedragingen strafbaar zijn in een
delictsomschrijving (omschrijving strafbaar gedrag + mogelijke straf) > Wetboek van
Strafrecht
o Misdrijven hebben hogere straffen -> subjectief bestandsdeel
- Formeel strafrecht/strafprocesrecht: verwezenlijking van het materieel strafrecht
- Strafrechtelijk sanctierecht: ten uitvoer leggen van strafrechtelijke sancties (taakstraf,
schadevergoeding enz.)
Strafbare feit
- Gedraging die valt binnen de grenzen van een wettelijke delictsomschrijving ,
wederrechtelijk is en verwijtbaar is aan de verdachte
Aard en functies van strafprocesrecht
Functies van strafproces
- Hoofddoel van het strafproces is de juiste toepassing van het materiële strafrecht op
daders mogelijk te maken: Bepaalt volgens de regels van het Wetboek van
Strafvordering hoe en door wie een strafbaar feit kan worden begaan (juiste toepassing
van het materiële strafrecht op daders, niet verdachten) > schakel tussen het strafbare
feit en sanctie
- Nevendoelen van strafprocesrecht:
o Mogelijk maken van speciale en generale preventie
o Voorkomen van eigenrichting (mensen zullen niet zelf het heft in eigen handen
nemen)
o Kanaliseren van maatschappelijke onrust: strafbare feit wordt aangepakt
o Zorgen dat slachtoffer schadevergoeding kan krijgen (genoegdoening) >
slachtoffers een platform geven om zich te uiten kan bijdragen aan de
verwerking
Eigen functie voor strafproces recht?
- Strafprocesrecht stelt (behoorlijkheids-)eisen aan de wijze van opsporing, vervolging en
berechting en schept juridische waarborgen voor de justitiabele
o Garandeert daarmee een zekere rechtsbescherming tegen de overheid
, lOMoARcPSD|11911780
o Noemen ook wel secundaire controle
- Kanaliseren maatschappelijke onrust
Structuur van strafproces
1. Vooronderzoek: alles wat voorafgaat aan het eindonderzoek doelstelling: verzamelen
van bewijsmateriaal en voorbereiden vervolgingsbeslissing) > opsporingsonderzoek
(art. 132a Sv): hierbij betrokken zijn de opsporingsambtenaren, verdachte en zijn
raadsman of -vrouw (wijst hem op bepaalde rechten die hij heeft), hulpofficier van
justitie (hogere politieambtenaar, is van de politie en niet van het OM!), officier van
justitie (leiding van het opsporingsonderzoek en beslist over de overgang van het
vooronderzoek naar het eindonderzoek door een dagvaarding uit te brengen),
rechtercommissaris (kan beslissen over ingrijpende bevoegdheden), raadkamer
rechtbank (beslist bijv. over verlenging van de voorlopige vrijheidsbeneming)
> wordt ook wel getemperd inquisitoir: verzamelen van bewijsmateriaal en
voorbereiden vervolgbeslissing
2. Eindonderzoek: eerste aanleg (268-366a Sv), hoger beroep (404 e.v. Sv), cassatie (427
e.v. Sv) > hierbij zijn betrokken: rechtbank, slachtoffer en getuigen
> ook wel gematigd accusatoir genoemd
a. Veel zaken komen niet op zitting, want worden voorwaardelijk geseponeerd of
buitengerechtelijk afgedaan
Het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel
- Art. 1 Sv: ‘Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien’ > bindt
het strafvorderlijk optreden van overheidsfunctionarissen aan de wet
o Wet in formele zin
o Meer dan beperkte inbreuken op rechten en vrijheden vereisen een specifieke
wettelijke grondslag (jurisprudentie: Bloedproef, Onderzoek smartphone) >
expliciete bevoegdheid
o Uitgangspunt van strikte rechterlijke interpretatie (jurisprudentie: Bloedproef)
o Vergelijking met benadering van het EHRM: EHRM gaat uit van het materiële
begrip ‘law’ > stelt daaraan kwaliteitseisen (kan toetsen of het optreden van de
Nederlandse overheid rechtmatig is gelet op de
o beginselen die voortvloeien uit het EVRM)
o ‘Inlezen’ in wettelijke bevoegdheid > zijn de bijzondere gevallen onder te
brengen onder de wettelijk bepaalde bevoegdheid?
o Niet altijd het Wetboek van Strafvordering, ook bijzondere wetten (o.a. Politiewet
2012, Opiumwet)
2. Toetsing van het concrete optreden: aan geschreven en ongeschreven recht
(beginselen van een goede procesorde)
Klassieke uitgangspunten
Rechterlijke onafhankelijkheid
Omdat rechters beslissingen moeten nemen die zeer ingrijpend kunnen zijn voor de vrijheid
van burgers, is het van belang dat de rechterlijke instanties onafhankelijk zijn van de
uitvoerende macht.
Rechterlijke onpartijdigheid
De rechters mogen geen speciale bindingen hebben met een van de procespartijen,
vooringenomen zijn of de schijn daarvan oproepen.
Beroepsrechters
In Nederland hebben we geen juryrechtspraak of een andere vorm van rechtspraak door
leken. Democratische legitimatie is beperkt tot (1) de benoeming van rechters door een
regering die door de volksvertegenwoordiging ter verantwoording kan worden geroepen, (2)
de benoeming van de Hoge Raad door voordrachten van de Tweede Kamer en (3) de binding
van rechters aan democratisch tot stand gekomen wetten.
Vervolgingsmonopolie OM
, lOMoARcPSD|11911780
Het OM bepaalt welke strafzaken voor de rechter dienen te komen – met andere woorden of
een verdachte wel of niet wordt vervolgd (= seponeren). Dit heet het opportuniteitsbeginsel.
Naast vervolgen en seponeren, kan het OM ook een transactie aanbieden of strafbeschikking
uitvaardigen in gevallen dat een strafvervolging niet noodzakelijk is. Een transactieaanbod
houdt meestal in dat een bepaald bedrag wordt betaald. Een strafbeschikking houdt in dat
een bepaalde straf wordt opgelegd – dit kan door een opsporingsambtenaar of bestuurlijke
autoriteit worden gedaan onder toezicht van het OM.
Correctiemechanismen
Soms kunnen burgers het niet eens zijn met een beslissing van het OM. Er bestaan
verschillende manieren waarop burgers hier toch wat tegen kunnen doen.
- Ten eerste kunnen rechtspersonen die bepaalde belangen behartigen beklag doen
bij het gerechtshof over een niet (verdere) vervolging van een verdachte.
- Verder kunnen belanghebbenden zich richten tot instanties die boven het OM staan,
zoals het College van procureurs-generaal of de Minister van Justitie en Veiligheid.
- Ten derde kan een verdachte, die het oneens is met de beslissing van het Openbaar
Ministerie om hem te vervolgen, een bezwaarschrift indienen tegen de dagvaarding.
Verder is bescherming tegen willekeur en bescherming van vrijheid van burgers van groot
belang. Om dit te waarborgen is het strafvorderlijke legaliteitsbeginsel in art. 1 Sv
opgenomen, die bepaalt dat strafvorderlijke bevoegdheden alleen kunnen worden ingezet als
deze bij de wet zijn voorzien. Ook het feit dat alleen bepaalde autoriteiten bevoegdheden
mogen uitvoeren en dat er voorwaarden gelden voor de uitvoering daarvan (bijv. dat er
sprake moet zijn van een ‘verdenking’ of ‘aanwijzing’ dat iemand een strafbaar feit heeft
gepleegd), beschermt de vrijheid van burgers.
Vermoeden van onschuld
Er geldt binnen het strafrecht een onschuldpresumptie: iemand die wordt beschuldigd van
een strafbaar feit moet voor onschuldig worden gehouden totdat zijn schuld overeenkomstig
de wet is bewezen. Dit brengt met zich mee dat de verdachte niet wordt belast met het
bewijzen van zijn onschuld (de bewijslast ligt bij het OM), dat de rechter moet uitstralen dat
hij de verdachte niet als schuldige beschouwt, dat de mate waarin de vrijheid van verdachte
beperkt moet worden (daarom bestaan er regels over hoe lang een verdachte bijv. in
voorlopige hechtenis mag zitten) en dat informatie die aan de pers wordt vrijgegeven alleen
vaststaande feiten mag omvatten.
Hoor en wederhoor
Rechters hebben de plicht kennis te nemen van de standpunten van zowel het OM als de
verdachte.
Recht op rechtsbijstand
Dit is een grondrecht van burgers. Niet alleen tijdens de zittingen heeft de verdachte recht op
rechtsbijstand, maar ook tijdens het politieverhoor.
Recht op vertaling en vertolking
Tijdens een strafprocedure moeten de betrokkenen elkaar natuurlijk kunnen verstaan. Dit
uitgangspunt speelt een belangrijke rol bij zowel de interne als de externe openbaarheid.
Zwijgrecht
Een verdachte die wordt verhoord heeft niet de plicht om te antwoorden. Dit hangt samen
met het pressieverbod (een verdachte moet in vrijheid zijn verklaring af kunnen leggen en
niet ertoe gedwongen worden) en het nemo-tenetur beginsel (verbod op gedwongen
zelfincriminatie), wat de waarheidsvinding ook ten goede komt.
Interne openbaarheid
De interne openbaarheid ziet erop dat alle procesdeelnemers de volledige beschikking
hebben over alle informatie van het dossier. Op grond van art. 33 Sv mag vanaf het moment
van de dagvaarding kennisneming van alle processtukken niet worden onthouden van de
verdachte. Idealiter hebben de rechter, OvJ en de verdachte alle drie hetzelfde dossier, maar
in de praktijk zal dit
niet altijd het geval zijn
, lOMoARcPSD|11911780
Externe openbaarheid
Als het gaat om publieke toegang tot het strafproces, spreek je van externe openbaarheid. De
terechtzitting vindt in beginsel dus niet plaats achter gesloten deuren en uitspraken worden
online openbaard. Er bestaan uitzonderingen – zo zijn er afwijkende regels als minderjarigen
bij de strafzaak betrokken zijn. Dit beginsel vloeit voort uit art. 121 Gw.
Motivering
Rechters dienen hun beslissingen altijd te motiveren. Dit compenseert ook het tekort aan
democratische legitimatie.
Onmiddellijkheidsbeginsel
De zittingsrechter mag alleen recht doen op basis van de stukken die tijdens de zitting naar
voren zijn gebracht. Dit heeft betrekking op de informatiepositie van partijen (zie beginsel van
interne openbaarheid). Dit beginsel kan ook zo worden opgevat (in materiële zin) dat het
bewijs uit de meest authentieke bronnen moet komen, dus liever een getuigenverklaring die
fysiek tijdens de zitting is afgelegd dan een die in het proces-verbaal staat uitgeschreven.
Sinds het de- auditu-arrest zijn verklaringen die via een derde persoon of een proces-verbaal
tot de rechter komen ook geldig.
Vindplaats: Het Nederlandse Strafprocesrecht, par. 3.2.
Beginselen van een behoorlijke procesorde
Alle handelingen in het strafproces moeten voldoen aan de beginselen van een behoorlijke
procesorde. Deze staan niet in de wet, maar zijn in de jurisprudentie ontwikkeld.
Beginselen van behoorlijke procesorde zijn:
- Beginsel van redelijke en billijke belangenafweging
Beslissingen dienen weloverwogen te worden genomen. Daarom moet zijn voldaan aan
de subsidiariteitseis (was er een minder vergaand alternatief mogelijk?) en de
proportionaliteitseis (stond de handeling in verhouding met het te bereiken doel?).
Verder mag er geen sprake zijn van willekeur.
- Beginsel van zuiverheid van oogmerk
Er mag geen sprake zijn van ‘detournement de pouvoir’ (misbruik van bevoegdheid).
Bevoegdheden moeten worden toegepast met het daarvoor bedoelde doel.
- Vertrouwensbeginsel
De door de overheid opgewekte verwachtingen dienen te worden gehonoreerd, tenzij
zwaarwegende belangen zich daartegen verzetten.
- Gelijkheidsbeginsel
Vergelijkbare gevallen dienen gelijk te worden behandeld. Dit kan lastig zijn, aangezien
binnen de opsporing en vervolging veel ongelijkheden bestaan (denk aan het verschil
in hoogte van boetes die worden gegeven of zaken die niet worden behandeld door
beperkte opsporingscapaciteit, terwijl vergelijkbare zaken wel voor de rechter worden
WEEK 2
Fasen en vormen van opsporing
Opsporingsonderzoek (132a Sv)
• • Reactieve (‘klassieke’)
Repressieve controle opsporing
‘Aanwijzingen’ > • Opsporing naar terroristische misdrijven
‘Vroegverdenking’ > • Proactieve opsporing (‘vroegsporing’)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lindejordaan. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.05. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52928 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now