Summary
Samenvatting Aardrijkskunde H2 Aarde 5vwo Buitenland
- Course
- Level
Samenvatting H2 Aarde zowel 5 als 6 vwo van de methode Buitenland. Paragraaf 1-10 volledig samengevat aan de hand van het lesboek.
[Show more]
Seller
Follow
Femkevandenburg
Content preview
H2.1 De opbouw van de aardeDe binnenkant van de aarde was voor een langere tijd een mysterie. Moderne technieken
hebben veel bekend gemaakt.
Een verschrompelde appel?
Onderzoek van de oceaanbodem heeft veel informatie gegeven over het bewegen van de
continenten en de oceaanbodem.
Twee soorten aardkorst
Grootste gedeelte van de aardkorst is oceaanbodem.
Dunnere oceanische korst of bodem ligt 4 km lager dan de continentale korst.
Dit komt doordat de oceaanbodem bestaat uit zwaarder basalt en continenten bestaan uit
lichter graniet. Basalt is veel zwaarder en daarom liggen oceanen lager dan continenten, de
aardkorst drijft op de aardmantel.
In het midden van de (Atlantische) Oceanen ligt een onderwater gebergte, de mid
oceanische rug, deze is 75.000 km lang.
Diepe kloven in de oceaan zijn (diepzee) troggen → langs de randen van de grote oceaan.
De aarde gescand
Met boren kan je max 10 km diep komen voor inwendig onderzoek van de aarde.
Door trillingen van aardbevingen die dwars door de aarde gaan kunnen seismologen
(aardbeving deskundigen) afleiden hoe de aarde van binnen is opgebouwd. De snelheid en
richting van de trillingen worden beïnvloed door de eigenschappen van het gesteente, zoals
temperatuur, dichtheid en vloeibaarheid.
Het midden van de aarde (6400 km diep): (aardkern = 5000C → nikkel ijzer en heeft een
vaste binnenkern (door de hoge druk van het gewicht met daaromheen vloeibare
buitenkern. Radioactieve elementen produceren warmte.
Om de kern zit de (aard)mantel = traag stromend zwaar gesteente → beweging heet
convectiestroming ( de warmte wordt verplaatst). Tussen 100-200 km diepte is er een
gedeeltelijk gesmolten laag, de asthenosfeer.
Buitenkant aarde = aardkorst of lithosfeer → lichter gesteente dat drijft op de mantel.
,H2.2 Platentektoniek
Afrika en Zuid-Amerika passen als een puzzelstukje in elkaar. Deze 2 continenten drijven
een paar cm per jaar uit elkaar.
Drie soorten plaatbewegingen
De aardkorst is verdeeld als puzzelstukjes in aardkorstplaten (continent of oceaanbodem) en
bewegen langzaam.
Drie soorten bewegingen:
1. Convergente beweging = platen botsen → bewegen naar elkaar toe
Subductie = als door een convergente beweging de oceaanbodem op een continent
botst, dan duikt de oceaanbodem onder het continent, omdat deze zwaarder is =
subductie. Op de grens ontstaan diepzeetroggen, zijn diepe sleuven in de oceaan.
=><=
2. Divergente beweging = platen bewegen uit elkaar, de scheur die ontstaat wordt
meteen gevuld met vloeibaar lava en we krijgen aldaar een nieuwe oceaanbodem bij
de midoceanische rug, ook wel spreidingszone genoemd. < == >
3. Transforme beweging = platen bewegen langs elkaar in tegengestelde richting.
Recycling van de oceaanbodem
De oceaanbodem groeit langzaam aan (= spreidingszone). De oceaanbodems verdwijnen
(bij subductie) en groeien aan(door divergentie). Maar de continenten verdwijnen nooit
omdat ze nooit zinken, door subductie wordt basalt met water omgesmolten tot een lichter
gesteente dat opstijgt en aan het continent wordt toegevoegd. Daardoor zijn oceaanbodems
nooit ouder dan 200 miljoen jaar.
De drijvende kracht
Platentektoniek = aardkorst bestaat uit platen die bewegen met verschillende snelheden
door de convectiestromen in de aardmantel. Er zijn nog andere onbekende krachten die het
verschil in snelheden moeten verklaren.
Bij de midoceanische rug is een duwkracht aanwezig. Bij de subductiezone is de
oceaanbodem oud, ingekrompen en extra zwaar geworden en wordt daar door dat gewicht
naar beneden getrokken → trekkracht.
Reconstructies
Door meldingen van satellieten weten we dat de platen met verschillende snelheden
bewegen. We gaan ervan uit dat dit zo al heel lang het geval is = actualiteitsprincipe.
Hierdoor kunnen we de platen ligging van het verleden en de toekomst reconstrueren.
200 miljoen jaar geleden was er een groot continent genaamd Pangea.
Over 250 miljoen jaar zitten alle huidige continenten weer aan elkaar tot een groot
supercontinent.
, H2.3 Vulkanisme
Tegenwoordig kunnen we steeds beter voorspellen wanneer een vulkaan op uitbarsten
staat.
Vulkanisme bij divergerende platen = effusief (=rustig verlopend)
Vorm en opbouw van vulkanen hebben te maken met de manier waarop hij uitbarst.
Midoceanische rug → divergente breuk → spleeterupties → rustig verlopend = effusieve
erupties (eruptie of vulkaanuitbarsting). Vaste gesteente uit de mantel wordt vanzelf
vloeibaar bij een opening door het wegvallen van de druk → een rustig verlopende
uitbarsting, het magma dat naar buiten komt stolt meteen en hierdoor wordt de
midoceanische rug uitgebreid met zwart basalt (lava).
Vulkanisme bij convergente platen = explosief
In subductiezones zijn erupties (vulkaanuitbarstingen) explosiever omdat het magma een
andere samenstelling heeft. Het bestaat uit omgesmolten oceaanbodem (op 100-150 km
diepte) dat gemengd is met zeewater en sediment van de zeebodem. Het stroperige magma
bevat ook gassen wat voor een explosieve uitbarsting kan zorgen. Er wordt dan
vulkanistische bommen (grote brokken lava), kleinere stenen, as en puimsteen als eerst
naar buiten geslingerd → pyroclastica (pyroclastisch materiaal). Daarna als de druk is
afgenomen komt dikke lava naar buiten. Na vele herhalingen heb je afwisselend lagen as en
lagen gestolde lava. De laatste lavalaag sluit de vulkaan af voor een voorlopig ‘slapend
bestaan’. Deve vulkanen heten stratovulkanen= kegelvormige vulkaan en zijn explosieve
vulkanen.
Soms zijn de uitbarstingen zo heftig dat de bovenkant van de vulkaan eraf wordt geblazen of
dat de magmakamer snel leegstroomt en het dak van de magmakamer inzakt. Wat overblijft
is een grote cirkelvormige krater, een caldera.
Na de volgende uitbarstingen kan de kegel weer opgebouwd worden in de caldera.
Intrusies
In subductiezones blijft veel magma steken in de aardkorst en komt nooit aan het
aardoppervlak. Enkele kilometers onder het aardoppervlak koelt het langzaam af = intrusies.
Door de langzame afkoeling krijg je stabiele chemische verbindingen → worden mineralen
(zichtbare vlekken in het steen) en ontstaat het gesteente graniet. Ook vind je bij intrusies
veel ertsen doordat de verschillende metalen bij verschillende temperaturen stollen en zich
dan concentreren in ertsaders.
Hotspots
Vlakke vulkanen= schildvulkaan door effusieve erupties.
Hotspots zijn vulkanen die niet op plaatranden liggen, ze worden veroorzaakt door
omhoogkomende hete bellen van mantelgesteente die de aardkorst daarboven zwak maakt
en laat breken. De aardkorst beweegt langzaam over deze hotspot en zo ontstaat een hele
rij vulkanen. (vulkaaneilanden, bijv. Hawai).
De basaltische lava is dun en stroperig en stroomt rustig naar buiten en dit geeft een
schildvulkaan.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Femkevandenburg. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.25. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78140 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now