Studieboeken bestuur en beleid - Beleid in beweging
Samenvatting en aantekeningen voor de minor Beleid en Management in de publieke sector aan de faculteit van Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit. Dit vak is ook verplicht voor premaster studenten.
Beleid in beweging
Inhoudsopgave
1. Politiek, beleid en sturing: een positiebepaling...............................................................4
1.1. Politiek, beleid en sturing.......................................................................................................4
1.1.1. Politiek...................................................................................................................................................4
1.1.2. Beleid.....................................................................................................................................................5
1.1.3. Sturing....................................................................................................................................................5
1.1.4. Beleidsprocessen...................................................................................................................................5
2. Beleid en maatschappij: beelden van een veranderende samenleving.............................6
2.1. De versplintering van de samenleving....................................................................................6
2.1.1. De structurele versplintering.................................................................................................................6
2.1.2. De politiek-culturele versplintering.......................................................................................................6
2.2. De netwerksamenleving.........................................................................................................7
2.3. De risicosamenleving..............................................................................................................8
2.4. De onstatelijke samenleving...................................................................................................9
2.5. De vloeibare samenleving.......................................................................................................9
3. Benaderingen van beleid...............................................................................................11
3.1. De rationele benadering.......................................................................................................11
3.1.1. Dominant verklaringsmechanisme......................................................................................................11
3.1.2. Wereld- en mensbeeld........................................................................................................................11
3.1.3. Instrumentatie.....................................................................................................................................12
3.1.4. Beoordeling..........................................................................................................................................12
3.1.5. Rol van kennis en informatie...............................................................................................................12
3.1.6. Verloop van het beleidsproces............................................................................................................13
3.1.7. Rol van de politiek...............................................................................................................................13
3.2. De politieke benadering.......................................................................................................13
3.2.1. Dominant verklaringsmechanisme......................................................................................................13
3.2.2. Mens- en wereldbeeld.........................................................................................................................13
3.2.3. Instrumentatie....................................................................................................................................13
3.2.4. Beoordeling..........................................................................................................................................14
3.2.5. Rol van kennis en informatie...............................................................................................................14
3.2.6. Verloop van het beleidsproces............................................................................................................14
3.2.7. Rol van de politiek...............................................................................................................................14
3.3. De culturele benadering.......................................................................................................14
3.3.1. Dominant verklaringsmechanisme......................................................................................................14
3.3.2. Mens- en wereldbeeld.........................................................................................................................15
3.3.3. Instrumentatie.....................................................................................................................................15
3.3.4. Beoordeling..........................................................................................................................................15
3.3.5. Rol van kennis en informatie...............................................................................................................15
4. Hoofdstuk 4 – Geen tentamenstof.................................................................................17
5. Beleidsproblemen en agendavorming...........................................................................17
5.1. Beleidsproblemen in allerlei soorten en maten....................................................................17
, 5.1.1. De sociale en politieke constructie van beleidsproblemen.................................................................18
5.2. Benaderingen.......................................................................................................................18
5.2.1. Classificatie..........................................................................................................................................18
5.3. Benaderingen van agendavorming.......................................................................................19
5.3.1. Soorten agenda’s.................................................................................................................................19
5.3.2. Het barrièremiddel..............................................................................................................................20
5.3.3. Het stromenmodel...............................................................................................................................20
5.3.4. Institutionele benadering....................................................................................................................21
6. De vorming van beleid: ontwerp, instrumentkeuze en besluitvorming...........................22
6.1. Het ontwerpen van beleid: vier ontwerplogica’s..................................................................22
6.1.1. Rationele benadering: beleidsontwikkeling als het uittekenen van beleid........................................22
6.1.2. De politieke benadering: beleidsontwikkeling als stratego................................................................23
6.1.3. De culturele benadering: beleidsontwikkeling als beeldenstorm.......................................................24
6.1.4. De institutionele benadering: beleidsontwikkeling als waarderingspraktijk......................................25
6.2. Beleidsinstrumenten............................................................................................................26
6.2.1. Beleidsinstrumenten nader beschouwd..............................................................................................26
6.2.2. Beleidsinstrumenten in allerlei soorten en maten..............................................................................26
6.2.3. Beleidsinstrumenten en perspectieven...............................................................................................27
7. De uitvoering van beleid...............................................................................................28
7.1. Beleidsuitvoering volgens de benaderingen.........................................................................28
7.1.1. Beleidsuitvoering volgens de rationele benadering............................................................................28
7.1.2. Beleidsuitvoering volgens de politieke benadering............................................................................29
7.1.3. Beleidsuitvoering volgens de culturele benadering............................................................................30
7.1.4. Beleidsuitvoering volgens de institutionele benadering.....................................................................30
7.2. Beleidsuitvoering vanuit een management- en organisatieperspectief................................30
7.2.1. Bureaucratie........................................................................................................................................30
7.2.2. Kwaliteitssystemen en de uitvoering van beleid.................................................................................31
7.3. Kenmerken en veranderingen binnen uitvoeringsbureaucratieën........................................31
7.3.1. De uitvoeringsinstantie als persbureaucratie......................................................................................31
7.4. Ketenbenaderingen in de uitvoering van beleid...................................................................31
7.4.1. Soorten ketens en afhankelijkheden...................................................................................................32
8. Toezicht en handhaving................................................................................................34
8.1. Motieven (,) toezicht en handhaving....................................................................................34
8.1.1. Wat is toezicht?...................................................................................................................................34
8.1.2. Wat is handhaving?.............................................................................................................................35
8.2. Toezichtarrangementen........................................................................................................36
8.2.1. Veronderstellingen..............................................................................................................................36
8.2.2. Repressief toezicht..............................................................................................................................37
8.2.3. Lerend toezicht....................................................................................................................................37
8.2.4. Polycentrisch toezicht..........................................................................................................................38
8.3. Kritische factoren.................................................................................................................38
8.4. Integrale handhaving en toezicht.........................................................................................39
9. Oordelen over beleid.....................................................................................................40
9.1. Soorten evaluaties................................................................................................................40
9.1.1. Systematisch en ad hoc.......................................................................................................................40
9.1.2. Ex ante en Ex post................................................................................................................................40
2
, 9.2. Beoordelingscriteria.............................................................................................................40
9.2.1. Criteria volgens de rationele benadering............................................................................................40
9.2.2. Criteria volgens de politieke benadering.............................................................................................41
9.2.3. Criteria volgens de culturele benadering............................................................................................41
9.2.4. Criteria volgens de institutionele benadering.....................................................................................41
9.3. Het evalueren van beleid......................................................................................................41
9.3.1. De evaluatie volgens de rationele benadering....................................................................................41
9.3.2. De evaluatie volgens de politieke benadering....................................................................................42
9.3.3. De evaluatie volgens de culturele benadering....................................................................................42
9.3.4. De evaluatie volgens de institutionele benadering.............................................................................42
9.4. Evaluatieonderzoek..............................................................................................................42
9.4.1. Het push-model...................................................................................................................................43
9.4.2. Dominant-pull model...........................................................................................................................43
9.4.3. Het verspreidingsmodel.......................................................................................................................43
9.4.4. Het interactiemodel.............................................................................................................................43
9.4.5. Het enlightenment-model...................................................................................................................43
9.4.6. Het politiek-argumentatieve model....................................................................................................43
9.5. Oordeelvorming en het afleggen van verantwoording.........................................................43
10. Leervermogen en beleidsdynamiek.............................................................................45
10.1. Leren en beleidsdynamiek..................................................................................................45
10.1.1. Leren als begrip..................................................................................................................................45
10.1.2. Leerniveaus en -gradaties..................................................................................................................45
10.1.3. Beleidsdynamiek...............................................................................................................................45
11. Aantekeningen............................................................................................................47
11.1. Benaderingen van beleid....................................................................................................48
11.1.1. Rationele benadering........................................................................................................................48
11.1.2. Politieke benadering..........................................................................................................................49
11.1.3. Culturele benadering.........................................................................................................................50
11.1.4. De institutionele benadering.............................................................................................................50
3
, 1. Politiek, beleid en sturing: een positiebepaling
1.1. Politiek, beleid en sturing
1.1.1.Politiek
Politiek heeft betrekking op de vraag hoe een samenleving als gemeenschap in staat is om
de problemen waarmee deze samenleving wordt geconfronteerd op een bevredigende
manier aan te pakken. Dit heeft betrekking op verschillende gebieden: economisch, fysiek,
sociale voorzieningen, cultureel en sociaal. Binnen de politiek zijn er een tal van waarden die
in strijd zijn met verschillende spanningsvelden en dilemma’s.
Kenmerkend voor politieke processen is dat het niet alleen gaat om de afweging van
waarden, maar om de vraag voor wie deze afweging gemaakt moet worden. Wie krijgt wat
in het geval van schaarste? Wat ten gunste is van de ene groep, kan ter nadele zijn van een
andere groep. De criteria op grond waarvan een classificatie plaatsvindt (wie krijgt wat) en
daarmee dit proces van in- en uitsluiting laat plaatsvinden, verwijst naar de kern van politiek.
Voorbeeld: statushouders
Een statushouder heeft de hele asielprocedure doorlopen en heeft vervolgens een
verblijfsvergunning voor vijf jaar gekregen. Elke gemeente in Nederland moet verplicht
jaarlijks een aantal statushouders huisvesten en hen toegang geven tot voorzieningen, zodat
ze in de lokale samenleving kunnen participeren. Tegelijkertijd kan dit wel ten koste gaan van
andere mensen die ook een beroep willen doen op een sociale huurwoning.
Politiek gaat over de vraag waarom een degelijke beslissing genomen moet worden. Om dit
soort beslissingen te nemen is het belangrijk dat politieke keuzeprocessen aan een aantal
spelregels voldoen. Deze spelregels zijn opgenomen in de grondweg, internationale
verdragen etc. De representatieve democratie is een dergelijke institutie die spelregels en
praktijken kent, waardoor het mogelijk is om belangen en waarden tegen elkaar af te wegen.
Daarnaast is de gezaghebbendheid van dergelijke politieke beslissingen ook gebaseerd op
historisch gegroeide gewoontes.
Politiek gaat om het toebedelen van waarden voor de samenleving als geheel. Echter is de
overheid hier niet altijd verantwoordelijk voor. Doorgaans worden er in de literatuur drie
ideaaltypische allocatiemechanismen onderscheiden die kunnen worden ingezet om de
waarden die een samenleving belangrijk acht, te realiseren:
1. De staat
De staat heeft diverse motieven om op te treden: als bemoeigoed, maar ook het
tegengaan of voorkomen van negatieve effecten van marktwerking of het realiseren
van bepaalde gewenste externe effecten.
2. De markt
Liberalisering en marktwerking hebben er toe geleid dat steeds meer (quasi-)
collectieve goederen, bijvoorbeeld in de sociale zekerheid, nu via de markt worden
aangeboden.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller michelle974. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.24. You're not tied to anything after your purchase.
