Summary
Maatschappijleer - Samenvatting: Rechtsstaat
- Course
- Level
- Book
Samenvatting van het hoofdstuk Rechtsstaat uit het boek Thema's Maatschappijleer voor VWO voor het vak maatschappijleer op het VWO.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
Niels-99
Reviews received
Content preview
Samenvatting: Maatschappijleer1. Idee en oorsprong van de rechtsstaat
Nederland => democratische rechtsstaat, houdt in dat burgers recht hebben om
mee te beslissen over politieke kwesties, maar ook dat ze beschermd worden
door de overheid
Rechtsstaat: staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen
macht en willekeur => door de overheid
=> Kamerleden, ministers, burgemeesters etc. moeten zich aan wet houden
=> basis rechtsstaat, zo wordt willekeur en machtsmisbruik tegengegaan
Rechtsstaat => een soort sociaal contract => burgers houden zich aan
democratisch gekozen wetten en overheid passen die regels op burgers toe (dus
geen andere!)
Bv. belastingplicht (burgers), plicht om in tijden van gevaar land te verdedigen
(overheid)
Trias politica, grondrechten en legaliteitsbeginsel => beginselen van rechtsstaat
=> ontstond rond 18e eeuw, koningen regeerden met absolute macht, dus ook
met willekeur
- trias politica: Montesquieu (1748) => tegenover macht van koning moest een
door het volk gekozen parlement komen die wetten mocht maken, tegenover
deze beiden machten moest een onafhankelijke rechterlijke macht komen
=> zo ontstonden de 3 staatsmachten: wetgevend, uitvoerend en rechterlijk
- grondrechten: rechten die zo fundamenteel zijn voor de vrijheid, ontplooiing,
welzijn en bescherming van het individu dat ze in de grondwet zijn vastgelegd
Bv. godsdienstvrijheid, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging en
vergadering
=> ontstond in Amerika, burgers die belasting betaalden mochten ook stemmen
=> later ook in Frankrijk, de Franse revolutie, die ervoor gezorgd heeft dat er een
einde kwam aan de absolute macht van vorsten => vanaf toen constitutionele
monarchieën
Constitutionele monarchie: vorsten zijn gebonden aan grondwet, geen
absolute macht
- legaliteitsbeginsel: overheid mag alleen beperkingen opleggen aan vrijheid
van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd en voor iedereen
gelden
Dictatuur: 1 machthebber of 1 partij bepaalt, vaak heel willekeurig, wat de
regels zijn
=> weinig vrijheden voor burgers: geen persvrijheid, vrijheid van meningsuiting
=> tegenovergestelde van rechtsstaat, dictaturen vind je in landen als Iran en
Noord-Korea
20e eeuw => fascistische dictaturen EU => na 2 de wereldoorlog,
rechtsstaatgedachte actueel:
- 1948: VN stelt ‘Universele verklaring van Rechten van de Mens’ (UVRM) op
- 1950: Europese landen stellen ‘Europese verklaring van Rechten van de Mens’
(EVRM) op
=> deze beide verdragen hadden een grote rol bij de verbetering van mensen
rechten
, - zonder mensenrechten is er geen rechtsstaat!
Rechtsstaat => de ondergrens waaraan je bepaalde situaties, gebeurtenissen
kunt afmeten
=> dus is de rechtsstaat de maatstaf als we bv. het beleid van de overheid willen
controleren
2. Grondwet en grondrechten
1798 - voorloper grondwet: Staatsregeling van de Bataafse Republiek => in
Nederland gekomen onder invloed van Franse Revolutie en later de Franse
bezetting
=> zo werd Nederland een gecentraliseerde eenheidsstaat
1ste grondwet => 1814, nadat Nederland in 1806 constitutionele monarchie was
geworden
=> in 1815 werd deze gewijzigd, België voegde zich bij NL en in 1840 opnieuw:
Belgen weg
- 1848 => belangrijke wijziging door Thorbecke => ‘De koning is onschendbaar,
ministers verantwoordelijk’
=> vanaf toen werd er geregeerd met ministeriële verantwoordelijkheid:
ministers zijn verantwoordelijk voor beleid en niet langer de koning
Censuskiesrecht: alleen mannen die directe belasting betaalden mochten
stemmen
Andere belangrijke wijzigingen van grondwet sinds 1848:
- 1917: algemeen mannenkiesrecht
- 1922: ook vrouwen kregen algemeen kiesrecht
- 1983: bescherming van burgers tegen discriminatie werd bijgevoegd, ook
andere sociale grondrechten als recht op sociale zekerheid
Grondwet => dient als fundament van onze pluriforme samenleving, doel van
grondwet:
- begrenzing van macht van de staat aangeven, om zo vrijheden voor burgers te
garanderen
- fundamentele rechten voor burgers vast te leggen
- aangeven hoe belangrijkste organen van de staat in grote lijnen zijn
georganiseerd
- eenheid uitdrukken en zeggen dat burgers, ondanks verschillen, 1 willen zijn en
blijven
Inhoud van grondwet => vrij logisch opgebouwd:
- klassieke grondrechten: hierin staat o.a. gelijkheidsbeginsel, politieke
rechten, vrijheidsrechten, daarna volgen artikelen die persoonlijke en juridische
bescherming regelen
=> kenmerk van klassieke grondrechten is dat ze beperking inhouden van
overheidsbevoegdheden tegenover burgers, overheid moet zich dus passief
opstellen en mensen hun gang laten gaan t.o.v. deze punten
=> grondrechten staan in willekeurige volgorde, omdat wetgever ene grondrecht
niet belangrijker vindt dan andere
- sociale grondrechten: overheid heeft een zorgplicht tegenover burgers, op
gebied van:
- werkgelegenheid en vrije keuze van arbeid
- bestaanszekerheid en welvaart
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Niels-99. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.74. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53068 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now