Summary
Samenvatting Cultuur en maatschappijkritiek Psychologie
- Course
- Institution
Samenvatting Cultuur en maatschappijkritiek Psychologie
[Show more]
Seller
Follow
emmadegroot01
Reviews received
Content preview
Cultuur en maatschappijkritiek - PsychologieInleiding
1. Kritisch zijn
• Kritiek moet gegrond zijn (argumenten)
• ≠ mening (eerder een buikgevoel, geen argumenten)
• Effect van kritisch denken > weten wnr je moet zwijgen (niet voldoende kennis)
• Veronderstelt een metastandpunt
o Wrm is iets zo (op mp vlak) en niet anders?
o Zijn er betere alternatieven? + Beter voor wie of voor wat? (vaak TINA)
o Welke argumentatie daarvoor?
o Hoe een kritische discussie voeren (en niet: een discussie om je eigen groot
gelijk te bewijzen)
• Psychologie als wetenschap kan een metastandpunt innemen (onafhankelijk, buiten het
maatschappelijke, vandaaruit een verdict over wetenschappelijke fenomenen)
• > maar psychologie zelf maart deel uit van het maatschappelijke (dus ook kritiek over
psychologie zelf (niet altijd realiseerbaar)
• Vandaag de dag is dit een ‘gevaarlijke bezigheid’: heel veel verwijten, kritisch = links zijn
> krijgt een negatieve connotatie
o Maar wetenschappelijke kritiek (obv expliciete argumenten
o ≠ ideologische kritiek (vanuit ideologie een kritiek formuleren op een
andere ideologie)
o Vaak een verwarring (veel ideologische wordt vermomd als wetenschappelijke)
• Vaak kritiek van toepassing op WEIRD groep (wetern-educatied-industialized-
rich- democtratic)
• Nu in tijdperk met meer en meer mp protest (bv gele hesjes, hongkong)
• ‘Kritiek’ wordt gewelddadige maatschappijkritiek op straat
• In gesch: om de zoveel tijd een periode waarin wereldwijd veel protest
• Grond van protesten: beteren mp voor zz en kinderen
2. Geschiedenis
a) Aristoteles
• Mp organisatie die ervoor zorgt dat er zoveel mogelijk mensen gelukkig zijn
• Burgers en mp op elkaar afgesteld zijn
• Eudaimonia = het goede leven (~ geluk, welzijn) (=het hoogste menselijke goed)
o Kunnen ontwikkelen van onze mogelijkheden
o Binnen een ethische en politieke context
o Ethische component heeft ook te maken met ph kenmerken (bv empathie) >
deze moeten worden ontwikkeld (niet aangeboren)
o Die ontwikkeling gebeurt in een sociale wisselwerking tss indiv en mp
> spanningsveld met wederzijdse rechten en plichten (schuurt af en toe)
o Welzijn kan je alleen maar bereiken in verhouding tot anderen (nu
meer individualisering: indiv geluk)
1
, • Pleonexia: neiging om steeds meer bezit, veiligheid en roem te hebben (zit
in mensen ingebakken) > moet worden ingeperkt
o Door staat: wetten
o Door opvoeding: in banen leiden
o Anders gaat mp zich ontwikkelen in 3 trappen
▪ Mp vol spanningen
▪ Mp vol conflicten
▪ Oorlog
• Vandaag
o bv ontwikkelen competenties zodat je kunt excelleren (belangrijk in huidige
maatschappij)
o eerder een tegenstelling dan een spanningsveld, met wederzijds
beschuldigingen (gaan tgo elkaar staan)
▪ Burger is vertrouwen in gevestigde politiek (overheid) kwijt
▪ Gevestigde politiek verwijt burger populisme en domheid
▪ Bv not in my backyard syndroom
o verhouding tussen individu en maatschappij: individueel geluk wordt
gedwarsboomd door maatschappelijke verplichtingen (zie verder: aliënatie).
▪ Oplossing vroeger: verzorgingsmaatschappij, meer solidariteit
▪ Oplossing nu: zo weinig mogelijk overheid, zo veel mogelijk vrije
markt, daardoor zal individuele vrijheid en geluk vanzelf toenemen.
▪ Andere mogelijke opl: utilitarisme: zo veel mogelijk mensen, zo
veel mogelijk geluk (wetenschap vs ethiek)
b) Freud
• Das Unbehagen in der Kultur (1930).
• Over verhouding individu en maatschappij
• Veel lezers ervanuit gaan dat het boek geschreven is in een frustrerende mp >
verwachten dat (seksueel) onderdrukkende mp = oorzaak stoornissen bij individu.
> maar foute verwachting
• Centrale redenering: vooruitgang is alleen mogelijk als het individu bereid is in te
leveren ten voordele van de groep (deel van wat je wilt op geven zodat de mp
vooruit kan gaan) >
als iedereen eigen ding doet krijgen we mp van Hobbes (oorlog v allen tgn allen)
• MAAR dit zorgt onvermijdelijk voor onbehagen bij individu, op grond van
de opgelegde inperkingen.
• mp vooruitgang: obv ‘driftverzaking’ (zelfbeheersing), op vlak van agressie
& seksualiteit.
• Vandaag: niet inperkend, eerder omgekeerd: grenzeloze groei +
voortdurende aanporring tot consumeren en genieten.
• Axioma’s / aannames
o Mens is van nature slecht
o Mp vooral inperkend & disciplinerend zijn om het slechte te bedwingen
> wnr mp controle verliest > het slechte mens ongecontroleerd naar boven
2
, c) Zelfhaat en cultuurvijandigheid vs vooruitgangsoptimisme
• Doemdenken (ziet men naast freud nog terugkomen) > de mens is slecht
o Religieus-christelijk: zondeval, lichaam is slecht, kastijding nodig
o Politiek-psychologisch:
▪ ‘Homo homini lupus est’, (Hobbes) sterke leider (een ‘Leviathan’) nodig
> verlichte, absolute, verkozen heerser, los van de kerk
▪ Lebon (de gevaarlijke revolutionaire massa, die niet wordt geleid)
▪ Freud (massa wordt groep dankzij leider, dan disciplineren mogelijk).
o Wetenschappelijk-psychologisch: mens als potentiële sadist (Milgram,
Zimbardo, cfr infra), als egoïst, met misbruik en uitbuiting tot gevolg.
o Visie van zelfhaat en zelfverwerving (negatief mensbeeld, maar zelf een mens)
• Cultuurvijandigheid > de mp is slecht
o Doemdenken + zelfhaat kan zich uitbreiden tot de ruimere mp
o hardnekkig terugkerende illusie die in twee versies voorkomt:
▪ vroeger was het beter
❖ Vergilius (1e eeuw):
➢ Bucolica (het mooie plattelands leven) > hier geluk vinden
➢ Georgica (het slechte leven in de stad)
❖ 18e eeuw: Rousseau tgn opkomst steden
➢ mens is vervreemd en slecht geworden door de
nieuwe mp/stad
➢ mens is van nature goed > de nobele wilde
➢ ludditen: gewelddadige protesten obv deze visie,
fabrieken vernielen (tgn industrialisatie)
❖ 19e eeuw: Beard (Amerikaanse neuroloog) > ‘neurasthenie’
(mensen worden ziek door onrust in onze mp) als gevolg van
overbelasting van het zenuwstelsel tgv het toenmalige
‘moderne’ leven (bv ziek worden van onnatuurlijke snelle auto’s)
❖ 20e: anti-technologie (Tolkien: hobbits dicht bij natuur = goed)
❖ Spengler, De ondergang van het avondland (europa) :
beschaving als organisme dat oud wordt en sterft
▪ In de toekomst wacht het paradijs
❖ van de gelovige (Apocalyps en daarna paradijs)
❖ van de proletariër (Marx: kapitalisme zal zz vernietigen +
creatieve destructie (zelf helpen vernietigen zodat iets nieuws
kan ontstaan)
> daarna komt het paradijs voor de proletariër
❖ van de ondernemer (door arbeidsorganisaties kan de ondernemer
zijn ding niet doen > oplossing = creatieve disctructie: ervoor
zorgen dat overheid wegvalt > vrije markt = paradijs) (Ayan Rand)
❖ zowel communisme als neoliberalisme als creatieve distructie
❖ Hegel: onafwendbare vooruitgang van de geschiedenis die zal
eindigen in een glorieuze toestand (zie Fukuyama, het einde van
de geschiedenis)
▪ Conservatisme als combo vd 2: het toekomstige paradijs is een herstel
van het verleden, vd oorspronkelijk goede wereld; ideale toekomst in
een herstel van het verleden
3
, o Vooruitgangsoptimisme
▪ Mens en mp zijn goed en worden steeds beter
▪ Norbert Elias: boek ‘civilisatiegeschiendis’
❖ Mens en mp w steeds beschaafder, maar we beseffen het niet
❖ Dit komt door toegenomen disciplinering (stengere mp om
het slechte in de mens te controleren)
❖ Histrorische studie vanaf de ME, gericht op de omgangsvormen
van mensen en met zz (eigen lichaam), bv hygiëne, tafelmanieren,
seksualiteit, taal, hoe omgaan met agressie,… bestuderen door tijd
❖ Verinnerlijking: vanuit de mp regels opgelegd > internaliseren
▪ Norberg, Rosling: mondiale vooruitgang in gezondheid, opleiding
en emancipatie (wetenschappelijk aantonen)
▪ Pinker: mens wordt steeds minder agressief (minder geweld gevallen)
▪ Vaak nog altijd vanuit gaan dat mens snel is (nature) en moet
worden gecontroleerd door de mp (nurture)
▪ > beschaafde en niet beschaafde culturen (maar klopt niet echt)
▪ Recent: een hernieuwde koppeling tss vooruitgangsoptimisme en
verheerlijking van de eigen cultuur en nationalisme > Onze
cultuur/maatschappij is de beste, het zijn andere culturen die
voor ondergang (vooruitgang tegenhouden) zorgen.
▪ Krijgt minder gehoor > evolutionair staan we meer open voor slecht dan
goed nieuws
3. Kritisch-wetenschappelijk over doemdenken & vooruitgangsoptimisme
(of-of redeneringen (of optimisme, of doemdenken) > altijd ongenuanceerd, realiteit is
complexer dan dat > binaire redenering)
a) Objectiveerbare argumenten voor een pessimistische visie
• Klimaatverandering en verlies biodiversiteit
• Toenemende (financiële) ongelijkheid
• Negatieve effecten daarvan op psychosociale gezondheidsindicatoren
bv zelfmoorden, tienerzwangerschappen, gevangenissen, psychiatrische
stoornissen,… (Wilkinson en Pickett: correlatie hiertussen aangetoond)
• (argumenten zijn wel obv metingen van Westen en voorbije halve eeuw)
b) Objectiveerbare argumenten voor een optimistische visie
• De meetbare vooruitgang op vlak van gezondheid en onderwijs
• Technologie en communicatie
• Daling van het geweld (hoewel mensen zich juist onveiliger voelen)
• (argumenten obv ruimere tijdschaal en mondiale evolutie)
c) Beide overtuigingen hebben ironisch genoeg dezelfde gevaarlijke neveneffecten.
• Immobilisme
o DD > niets aan te doen, dus ook niets proberen te doen
o VO > wet & tech gaan alles oplossen (dus moeten levensstijl niet
aanpassen)
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller emmadegroot01. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.39. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
73918 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now