Summary
Samenvatting Kenmerkende Aspecten
- Course
- Level
Samenvatting van de Kenmerkende Aspecten voor het havo-examen in chronologische volgorde. Begrippen staan per Kenmerkend Aspect beschreven.
[Show more]
Seller
Follow
sannetermaat
Content preview
Ontdekkers en hervormers1500 - 1600
(vroegmoderne tijd)
5A: het begin van de Europese overzeese expansie
De behoefte om Afrika, Azië en Amerika via zee te bereiken werd steeds
groter. Europeanen handelden in specerijen: zijde, ivoor, goud en zilver. Ze
probeerden rijken te veroveren en het christendom te verspreiden. Ook
koloniseerden de Europeanen grote gebieden. Dit waren de gevolgen ervan:
• Indianen sterven door Europese ziektes
• Indianen werden gekerstend (volkeren tot het christendom)
• Indianen werden gedwongen tot arbeid
• Indianen werden uitgemoord
• Europeanen stichtten handelsposten en koloniën in Amerika en Azië
• Ontstaan van de wereldhandel
In 1542 ontstond de transatlantische slavenhandel. Door de import van
Afrikaanse slaven ontstond de driehoekshandel. Ook kwam er een
wetenschappelijke behoefte om de bolvorm van de aarde te bewijzen.
Waarom veranderde de wereld door de ontdekkingsreizen en kolonisatie?
Door ontdekkingsreizen ontstond wereldhandel, waardoor er meer import en
export van producten ontstond. Door kolonisatie werd het christendom
verspreid en het volk werd gedwongen tot arbeid dat uiteindelijk trans-
Atlantische slavenhandel werd.
5B: de renaissance en de nieuwe wetenschappelijke
belangstelling
In de middeleeuwen stond de godsdienst in het middelpunt. Maar het leven
ging niet alleen maar meer om de dood, ‘carpe diem’ (pluk de dag). Er kwam
een nieuwe belangstelling voor het klassieke erfgoed, of terwijl de
renaissance. Humanisten bestudeerden klassieke teksten. Ze vergeleken de
teksten met die van hun tijd. De aanpassingen werden verwijderd, je moest
overal verstand van hebben: Leonardo Da Vinci. Humanisten hebben zich
verspreid over de rest van Europa. Er kwam veel meer belangstelling voor
kunst en wetenschap. Hierdoor werd gedacht dat kennis van de mens en
wereld ook op eigen kracht bereikt kon worden inplaats vanuit de bijbel.
Wetenschappers ontdekten bijvoorbeeld dat de aarde niet het middelpunt van
het heelal is en überhaupt het hele beeld van de wereld ging er anders uitzien.
Waarom vormt de renaissance een breuk met de middeleeuwen?
,In de middeleeuwen was God en de bijbel in het middelpunt. Dit was in de tijd
van de Grieken en Romeinen niet zo. Hier werd gebruikgemaakt van verstand.
Tijdens de renaissance werd dit weer opgepakt. Mensen werden bewust van
zichzelf en niet meer afhankelijk van God.
5C: de oriëntatie van de klassieke oudheid
De rijkdom van burgers in steden steeg waardoor er een steeds luxere
levensstijl mogelijk was. Dit leek een beetje op de stadstaten uit de oudheid.
Romeinen waren het voorbeeld in Europa. De burgers wilden de oudheid
opvolgen: breed ontwikkeld, politiek bewust en bezig met kunst en cultuur.
De klassieke vormentaal zoals Grieks en Latijns komt ook weer terug.
Wat is een uitgebreide omschrijving van de renaissance en het humanisme?
De renaissance is een wedergeboorte van de klassieke oudheid. Niet alles
draaide meer om God en mensen wilden juiste meer kennis over politiek,
kunst en cultuur. Humanisme is een vorm van een filosofische houding die
niet meer afhankelijk is van het bijgeloof.
5D: de protestantse reformatie
De kritiek op de geestelijkheid en de rijkdom van de kerk nam toe. Pauzen
mochten zich niet meer bezig houden met het bestuur. Mensen die afweken
van de katholieke kerk werden vervolgd door de inquisitie, dat is een
kerkelijke rechtbank die ketters opspoort en veroordeelt. De kritiek op de
geestelijkheid kon snel verspreid worden via de nieuw uitgevonden drukpers.
> hierdoor kwam de kerkhervorming (reformatie)
> er kwam een protest tegen misstanden en manieren van geloven in de
katholieke kerk.
In de katholieke kerk bepaalt de kerk de geloofsregels en er is geestelijkheid
nodig voor contact tussen God en gelovigen. Er kwam vooral veel kritiek van
humanisten zoals Erasmus, Luther en Calvijn. De kerk was volgens hun bezig
met bijgeloof, rijkdom en macht. Alleen de bijbel was nodig volgens hen.
Katholiek Protestants
de paus is de leider er is geen aparte leider
geestelijkheid was nodig geestelijkheid was niet nodig
geestelijken mogen niet trouwen predikanten mogen trouwen
geestelijken en heiligen zijn nodig iedereen heeft zijn eigen weg naar
voor de weg naar God god
De verschillen tussen Luther en Calvijn waren de kerkdiensten, de weg naar
de hemel en de rol van de vorst. Door de reformatie ontstonden er
, godsdienstoorlogen, waarbij in 1555 het vrede van Augsbrug bij kwam. Er
ontstond contrareformatie (tegen) door de katholieke kerk.
Wat waren de oorzaken voor het ontstaan van de reformatie en welke
veranderingen traden er op? De oorzaken voor het ontstaan van de reformatie
waren vooral redenen zoals kritiek op de geestelijkheid en het grote rijkdom
van de kerken. Er ontstonden protestantse kerken waarbij de bijbel centraal
staat en de geestelijken geen rol spelen.
5E: de Nederlandse opstand
Nederlands was rond de 16e eeuw onderdeel van de Benelux en het
Bourgondische Rijk, dat werd geregeerd door de katholieke vorst Filips II. Hij
was ook koning van Spanje en was tegen de protestanten. Bij elke zeventien
gewesten was de stadhouder de baas, het calvinisme steeg. Hier wilde hij iets
aan doen. Hij wilde zijn landen besturen als een moderne staat; vanuit een
centraal punt (Brussel), geleid door ambtenaren. Ook wilde hij de invloed van
de edelen stedelijke burgerij terugdringen. De Nederlandse edelen en
stadsburgers wilden zelfbestuur behouden en zelf kunnen beslissen over het
(niet) vervolgen van protestanten. In 1566 was de beeldenstorm. Daarbij
vernielden protestanten de katholieke kerken, Filips stuurde een Spaanse
leger. Met het gevolg dat een deel van Nederland zich splitste van het rijk van
Filip. Willem van Oranje bracht in het noorden een onafhankelijke
Nederlandse republiek tot stand. Dit verklaar de scheiding tussen Nederland
en België die dwars door Limburg, Brabant en Vlaanderen loopt.
1568 > slag bij Heiligerlee
1572 > Geuzen nemen den Briel in
1576 > pacificatie van Gent
1579 > Unie van Atrecht (Utrecht)
1581 > Acte van Verlating
1588 > Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
1648 > vrede van Münster
Wat zijn politieke, religieuze en economische oorzaken van de opstand?
Politiek: Nederland wilde geen centrale staat en een edelen stedelijke burgerij.
Religieus: Nederland wilde zelf beslissen of de protestanten vervolgd werden
en waar iemand in geloofde.
Economisch:
Ook wilde hij de invloed van de edelen en stedelijke burgerij terugdringen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sannetermaat. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.27. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53340 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now