Het bestand dat voor je op het scherm staat is een gedetailleerde samenvatting van het 13e hoofdstuk Biologie voor VWO 5. In deze samenvatting staat alles beschreven wat je moet weten. De dikgedrukte begrippen zijn het meest belangrijk om te weten. Ook is het van belang dat je de illustraties begri...
13.1 - Het centrale zenuwstelsel
Het zenuwstelsel vervoert impulsen via zenuwen. Dit werkt snel, maar ook kortdurig. Het
hormoonstelsel werkt via het bloed. Dit werkt minder snel, maar wel langduriger.
Het zenuwstelsel kent twee delen:
(1) Het centrale zenuwstelsel (CZS) dat bestaat uit neuronen (zenuwcellen) van de
hersenen en die van het ruggenmerg met hun ondersteunende cellen (Binas 88B). Dit
bestaat uit grote en kleine hersenen, hersenstam en ruggenmerg.
(2) Het perifere zenuwstelsel bestaat uit zenuwen, bundels uitlopers en neuronen die
zintuigen verbinden met het CZS en het CZS met spieren en klieren. Dit bestaat uit
motorische en sensorische zenuwen.
Bij hersenen en ruggenmerg is een donker deel en een licht deel. De donkere kleur van de
grijze stof komt door de cellichamen van de neuronen die daar aanwezig zijn. De lichte
kleur van de witte stof komt door de uitlopers van de neuronen, die myeline bevatten (dit
is de witgele vetachtige stof die de kleur veroorzaakt).
Het ruggenmerg ligt beschermd in het wervelkanaal en is omgeven door drie
ruggenmergsvliezen. De hersenen liggen beschermd in de schedel en zijn omgeven door
drie hersenvliezen. Tussen de twee binnenste hersenvliezen stroomt hersenvloeistof voor
extra bescherming tegen schokken en afvoerroute voor afvalstoffen. Om de hersenen onder
andere te beschermen tegen ongewenste stoffen, is er een bloed-hersenbarrière, die
selectief stoffen doorlaat via actief transport.
De ruimtes tussen de endotheelcellen van de
haarvaten zijn erg klein door verbindingen: tight
junctions. Ook spelen astrocyten een belangrijke
rol bij uitwisseling van stoffen tussen bloed en
hersenvocht. Astrocyten zijn zogeheten gliacellen,
steuncellen met veel uitlopers, die vrijwel een
gesloten kring vormen rondom de haarvaten.
1
, De grote hersenen nemen het grootste deel in van de hersenen. Ze bestaan uit twee
helften, met elkaar verbonden via de hersenbalk. Neuronen uit allerlei delen van de
hersenen geven hun informatie aan elkaar
door in het grijze deel, de hersenschors. Alle
informatie uit de omgeving gaat via zintuigen,
zenuwen, ruggenmerg en hersenstam naar
de grote hersenen die zorgen voor bewuste
waarneming van externe prikkels en
bewuste reacties op prikkels aansturen. De
grote hersenen zorgen ook onder andere voor
het logisch nadenken, de wil, het bewustzijn,
de geheugenfuncties en emoties.
Als je bijv. bekende muziek hoort, gaat de informatie vanuit je hehoor in de vorm van
impulsen via hersenneuronen naar de sensorische centra in de schors die bij het zintuig
horen. In het primaire gehoorcentrum komen de impulsen vanuit je gehoor binnen en vindt
bewustwording plaats waardoor je het geluid hoort. Door dit geluid te koppelen aan
geheugeninformatie in het secundaire gehoorcentrum kun je het geluid interpreteren.
Daardoor herken je de muziek; de tekst en de melodie.
Elk type zintuig heeft een eigen primair en secundair gebied in de schors van de linker- en
de rechterhersenhelft.
Het motorische centra in de schors stuurt spieren aan. De primaire motorische schors
zijn kleine gebieden met neuronen die allemaal een eigen groep spieren aansturen. Dit is
verbonden met gebieden in de secundaire motorische schors, die informatie bevat hoe de
spieren hun bewegingen gecoördineerd kunnen uitvoeren (zoals bij pianospelen). De
motorische schors van de rechterhersenhelft bestuurt de linkerkant van het lichaam en vice
versa. Lichaamsdelen die nauwkeurige bewegingen moeten uitvoeren, zoals de hand,
nemen een groot deel van de primaire motorische schors in.
Alle informatie uit je zintuigen (behalve geurinformatie) gaat via de thalamus naar je
hersenschors. Dit hersendeel selecteert welke impulsen van zintuigen naar de verschillende
gebieden in de hersenenschors gaan. De thalamus speelt een sleutelrol bij het selecteren
van informatie.
Alcohol stimuleert de vorming van dopamine, een stof die boodschappen van neuronen
doorgeeft. Dat veroorzaakt het ontspannen gevoel als je alcohol drinkt. Ook maakt alcohol je
slaperig omdat een andere neurotransmitter, genaamd GABA, door alcohol langer aan
zenuwcel remmende receptoren gebonden blijft. Door GABA functioneert de thalamus
minder goed. Na te veel alcohol drinken kun je je niet meer herinneren waar je geweest bent
en wat je hebt gedaan.
De hypothalamus is betrokken bij instandhouding homeostase, onder andere door
aansturen hypofyse. Die stuurt vervolgens hormoonklieren aan tot afgifte van bepaalde
hormonen die bijv. osmotische waarde bloed regelen. Hypothalamus bevat thermostaat
voor regelen lichaamstemperatuur en je biologische klok voor natuurlijk dag-nachtritme.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LennartdeJong. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.44. You're not tied to anything after your purchase.
