Uitgebreide samenvatting van tijdvak 4 ‘Tijd van Steden en Staten’, op basis van het boek Geschiedenis Werkplaats en aantekeningen van docent geschiedenis. De verplichte inhoud uit het examenprogramma is in deze samenvatting verwerkt.
Geschiedenis: hoofdstuk 4
Kenmerkende aspecten: Tijd van Steden en Staten (1000 n.C. - 1500
n.C.)
- opkomst van handel en ambacht en herleving van de landbouw-stedelijke
samenleving (§1)
- opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van
steden (§2)
- het begin van staatsvorming en centralisatie (§3)
- het conflict tussen de wereldlijke en geestelijke macht (§4)
- de expansie van de christelijke wereld (§5)
§1
Landbouwontwikkelingen vanaf 800 (in West-Europa):
- betere landbouwtechnieken
=> drieslagstelsel werd ingevoerd: 1/3 deel braak, 1/3 deel zomergraan
en 1/3 deel wintergraan: dit werd jaarlijks afgewisseld => zodat grond niet
uitgeput raakt
- moeras- en veengebieden werden ontgonnen => zo werden ze geschikt
voor landbouw
- houten ploeg werd vervangen voor ijzeren ploegschaar
=> grond kon makkelijker en dieper worden omgeploegd
=> ploegen vanaf toen getrokken door paarden i.p.v. ossen, paarden
waren wendbaarder
Gevolg: bevolkingsgroei! => verdubbeling van Europese bevolking
- er zijn voedseloverschotten, werden verhandeld op markten => niet
iedereen werkt meer op platteland => specialisatie en ambacht, later
ook handel
=> vanaf 11de eeuw ontstaan er nieuwe steden, bv. bij rivieren of aan
handelsroutes
=> ontstonden mede dankzij eind aan invasies van Vikingen en andere
agressieve volkeren
In grotere steden maakten ambachtslieden niet alleen producten voor de
lokale markt, maar ook voor over grotere afstanden, bv. in Gent werkte
rond 1300 meer dan de helft van de bevolking in textielnijverheid
=> van wol uit GB werd laken geweven: een sterke stof waar kleding van
werd gemaakt
Hamburg begon te groeien na einde van invallen van Vikingen en Slaven
(na 1000)
=> zo ging dit bij meerdere dorpen/steden vanaf 1000: EU weer
landbouw-stedelijk
15e eeuw - Hamburg grootste stad van Noord-Europa => internationaal
centrum van handel
=> vele pakhuizen bij haven waar goederen worden opgeslagen en verder
getransporteerd
- Hamburgse kooplieden gaven leiding aan Duitse Hanze: verbond van
tientallen handelssteden => die samen piraterij bestrijden
, Door vele handel tussen meest verstedelijkte gebieden in Italië, België,
Duitsland (Hanze), maar ook andere steden/gebieden ontstond er weer
een geldeconomie
=> rijke handelaren ontwikkelden zich tot bankiers, ontstonden nieuwe
betaalmethoden:
- als je in ene stad geld op de bank zet, kun je via wisselbrief in andere
stad weer opnemen
=> zorgde ervoor dat men zonder grote hoeveelheden munten kon reizen
Meeste middeleeuwse steden hooguit enkele 1000’en inwoners
- grootste stad boven Alpen was Parijs: nauwelijks meer dan 100000
inwoners, wel veel steden: 4000
=> sommige waren voormalige Romeinse steden, die sterk waren
gekrompen, maar weer tot bloei kwamen en zich uitbreidden rond de oude
kern
Meeste steden waren echter nieuw, lagen vaak aan rivieren
=> leken totaal niet op steden uit de oudheid: geen rechte wegen, maar
kronkelige nauwe straatjes en steden waren beschermd door stadsmuren
en stadswallen
Verharde wegen ontbraken, daarom waren waterwegen voor bevoorrading
nog belangrijker
§2
19 november 1421 - dijken braken in Zuidwest-Nederland: Dordrecht werd
een eiland
=> niet langer belangrijkste en grootste stad van Holland
- steden kampten vaker met problemen: voedseltekorten, erg slechte
hygiëne
=> gemiddeld gingen meer mensen dood dan geboren werden, toch groei:
kwam doordat mensen van het platteland heel veel naar stad trokken
Veel steden hadden stadsrechten van adel, hertog of graaf, gekregen,
bv. eigen bestuur, eigen wetten, recht om tol te heffen en recht om
stadswallen en stadsmuren te bouwen
=> in ruil voor deze privileges moesten steden belasting afdragen
=> adel hield via baljuw toch een beetje invloed: dat was de voorzitter
van de rechtbank
Doordat ze geld betaalden aan vorsten en hoge edelen profiteerden ze van
geldeconomie
=> er is ook een maar: hierdoor werden vorsten en hoge edelen
afhankelijk van steden, zo werd burgerij machtiger
Vooral lage adel moest macht inleveren: greep op platteland verslapte
- horigheid, hofstelsel verdween en herendiensten werden omgezet in
geldbetalingen
=> ondanks dat hielden heren meer controle over boeren dan over steden
Als je langer dan 1 jaar in de stad woonde, kon je burgerrecht kopen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Niels-99. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
