Class notes
Hoorcolleges voortplanting
- Course
- Institution
Hoorcolleges VP. Alle hoorcolleges samengevat. Heel veel hiervan komt terug op het tentamen.
[Show more]
Seller
Followcarmenvanderwal
Reviews received
Content preview
Blok 18 VoortplantingHoorcollege 2
Het genetische geslacht staat vast bij bevruchting. Maar eerst vindt er de ontwikkeling van de
indifferente gonaden (geslachtsorganen) plaats: deze hebben fenotypisch geen verschil en kan dus
zowel mannelijk als vrouwelijk worden. De gonaden ontstaat uit intermediair mesoderm en
herbruiken het mesonefros.
Eerst wordt de pronephros in het nekgebied gevormd, daarna het mesonephros in het
thoracolumbaal gebied. Het mesonefros is alleen de eerste paar dagen in gebruik en wordt dan
omgebouwd tot de genitale lijst: een verdikking die ontstaat doordat op het mesonefros (coeloom)
epitheel (in het mesenchym) een nieuwe laag epitheel zich gaat differentiëren. De primordiale
kiemcellen migreren vanuit de dooierzak via de einddarm (bij vogels via de bloedbaan) naar de
genitale lijst en gaan zich associeren met de genitale lijstcellen daar. Op dat moment krijg je
opsplitsing mannelijke of vrouwelijke gonade. De kiemcellen die buiten de genitale lijst eindigen gaan
in apoptose; als dit niet gebeurt kan een teratoom ontstaan, een neoplasie van een pluripotente
kiemcel.
Ontwikkeling primaire gonade:
De primordiale kiemcellen stimuleren de proliferatie van coeloomepitheel en mesenchymale cellen.
De genitale lijstcellen gaan zich delen en groeien in het mesonefros mesenchym. Die vormen later de
Sertoli cellen die bij het mannelijke dier belangrijk zijn voor de spermatogenese. Uit de proliferatie
van het coeloomepitheel ontstaat de vorming van de primitieve strengen met daarin de primordiale
kiemcellen. Deze strengen groeien actief uit de ductus mesonephricus; de buis van Wollf, richting
het gonadeweefsel. De ductus mesonephricus, het primaire afvoersysteem van de nier, wordt
hergebruikt voor de testes. Tijdens dit proces ontstaat er nog een tweede buis: de buis van Muller;
de ductus paramesonephricus. Bij het vrouwelijk dier vormt de buis onder andere de eileiders en de
uterus, maar bij de man gaat hij in regressie en blijft alleen de buis van Wollf als afvoersysteem over,
waar later de vas deferens en ductus epidydimis uit gaan ontstaan.
De geslachtsdifferentiatie vindt plaats onder invloed van het Sry gen (testes determining factor) die
op het Y chromosoom ligt. Als deze aanwezig is, codeert het voor een eiwit die de ontwikkeling heel
vroeg richting mannelijk zet.
Ontwikkeling van het mannelijke dier
De testisstrengen zijn de ingroeiingen van het coeloomepitheel van de genitale lijstcellen in het
mesonefricus. Hierdoor komen de primitieve kiemcellen centraal te liggen met de Sertoli cellen
perifeer. De buis van Wollf groeit uit in de richting van de geslachtsstrengetjes en maakt daar contact
mee. De testisstrengen zijn echter in het niet volwassen dier nog gesloten. Het zijn compacte
strengen die bestaan uit spermatogonia in verschillende ontwikkelingsstadia en Sertoli cellen,
omgeven door epitheel en een basaalmembraan. De aansluitingen tussen de geslachtsstrengen en de
buis van Wolff vormen de rete testis en tubuli recti; het afvoersysteem van de testis. Zo blijft het
systeem liggen tot de puberteit; alleen de buis van Muller verdwijnt nog door Anti-Müller-Hormoon
(AMH) wat geproduceerd wordt
door de Sertoli cellen.
Samenvatting Voortplanting Annette Castelein 1
,De interstitiële cellen van Leydig (mesenchym) zitten tussen de strengen en produceren daar
androgenen (progesteron). Ze zijn na de puberteit verantwoordelijk voor de secundaire mannelijke
geslachtskenmerken. Voor de puberteit is er ook progesteron aanwezig maar in aanzienlijk lagere
hoeveelheden.
De primordiale kiemcellen blijven voortdurend delen in de testis om nieuwe spermatozoöen te
maken. Dit komt doordat ze veel delen tijdens de migratie. De meiose start pas in de puberteit (in
tegenstelling tot de ovaria). Voor de meiose zijn ze nog diploïd, na de meiose haploïd.
Spermatogenese vindt plaats bij lagere temperatuur; de testis
kunnen dus niet in de buik blijven zitten want daar is een
suboptimale temperatuur. Daarom gaan de testes migreren
(veel meer dan ovaria!) van retroperitoneaal in de buurt van de
nier via het lieskanaal naar het scrotum: indalen (descensus
testis). De testes liggen in een plooi van het peritoneum en
zitten vast via het mesorchium, een ligament, aan de buikwand
en zitten vast aan de scrotumwand door het gubernaculum.
Het gubernaculum testis is een voortzetting van de buikholte
en ontstaat bij uitstulping in het lieskanaal. Het gubernaculum
trekt de testes naar het lieskanaal; druk in de buikholte speelt
hier ook een rol bij. Het lieskanaal is minder breed dus gaat het
gubernaculum in de breedte groeien waardoor de testis met
meer kracht door het lieskanaal kan worden getrokken. Dit
gebeurt al rondom de geboorte.
De meeste landzoogdieren hebben een scrotum; echter de mol, egel, tapir, neushoorn, luiaard en
olifant niet. Tevens bij vogels en vissen liggen de testis intra-abdominaal.
De positie van het scrotum kan perineaal (tegen de anus), inguinaal of onder het abdomen zijn.
Cryptorchidie – wanneer de afdaling van de testis niet goed gaat. Dit kan uni- of bilateraal, met een
positie intra-abdominaal of inguinaal. De spermatognese neemt af door de hogere temperatuur,
echter de testosteronproductie (mannelijk gedrag en uiterlijk) blijft onveranderd. Cryptorchidie geeft
een verhoogde kans op een tumoreuze ontaarding.
Anatomie:
De scrotumwand bestaat uit de huidlaag, de tunica
dartos (dun laagje gladde spieren) en de fascia
spermatica externa (dun bindweefsellaagje). De tunica
dartos zorgt ervoor dat bij koude omstandigheden de
scrotumhuid gaat rimpelen waardoor er minder
oppervlakte ontstaat. Daarna komt de fascia spermatica
interna met ertussen in nog de spier m. cremaster. Bij
aanspanning van de cremaster gaan de testis meer
richting de buikwand. Dit is voor bescherming tijdens
een flight-fight respons. De tunica vaginalis parietalis is
een stukje peritoneum wat mee in gegroeid is. De tunica
vaginalis visceralis is het doorzichtige vlies wat direct
over de testis en afvoerstructuren ligt. Tussen de beide tunica vliezen is er een holte; de cavum
vaginale. Het ligamentum testis proprium verbindt de testis met de staart van de epidydimis. De
tunica albinugea is het kapsel van testis zelf, nog onder de tunica vaginalis visceralis.
Samenvatting Voortplanting Annette Castelein 2
,Thermoregulatie van de testis:
De tunica dartos en m. cremaster zijn verantwoordelijk voor de
positie van de testikels. Daarnaast zijn bloedvaatjes en
zweetklieren aanwezig in de scrotumhuid. Tevens is het bloed uit
de buikholte te warm om de testis te doorbloeden. Daarom ligt er
een netwerk van kleine afvoerende venen tegen het bloedvat van
arterie aan. Dit heet de plexus pampiniformis en is een counter
current systeem waarbij de venen opwarmen en de arterie afkoelt.
Door een beetje testeron vindt er een fusie van de plooien
plaats waardoor er een penisachtige structuur ontstaat. De
fusie van de urogenitale plooien vormen hierbij het grootste
gedeelte van de penis en de fusie van de labio-scrotale
plooien het scrotum. De clitoris groeit hierbij uit de glans
penis. Het preputium (de voorhuid) is een huidplooi die de
glans bedekt.
De penis bestaat uit de urethra omgeven door zwellichamen. Het spongieus weefsel rondom de
urethra zit daarnaast tevens in de bekken. Vanaf de arcus ischiadicus ontspringen twee corpora
cavernosa, dit zijn de zwellichamen om de urethra heen. Ze zijn omgeven door de m.
ischiocavernosus en een stevig kapsel waardoor ze zeer sterk gevuld kunnen worden. Het corpus
spongiosum, met een dun kapsel, loopt onder de cavernosa door en vormt ook de glans penis. Deze
kan minder gevuld worden want anders wordt de urethra dichtgedrukt. Bij de bekkenomslag wordt
bulbus penis omgeven door de m. bulbospongiosus. Daarnaast hebben sommige dieren zoals de
hond en knaagdieren tevens de vorming van een os penis.
Er zijn twee verschillende penistypes:
1) Fibro-elastisch
Bij het varken, de rund en kleine herkauwers; lengtetoename door het
verstrijken van de flexura sigmoidea en relaxatie van de m. retractores
penis. Er vindt een verhoogde aanvoer en verminderde afvoer van het
bloed naar de zwellichamen plaats. Bij erectie zijn er ritmische contracties
van de m. ischiocavernosus en de m. bulbospongiosus (bloedpomp).
2) Musculovasculair
Bij de mens, hond, kat en paard; deze type neemt in erectie in omvang en
lengte toe door de vulling van de sterk ontwikkelde zwellichamen. Door
de vasodilatatie van de a. pudenda interna wordt er meer bloed richting de zwellichamen
toegevoerd. De erectie vindt parasympatisch plaats (rust tijdens dekken) door de ritmische
contracties van de m. ischiocavernosus en de m. bulbospongiosus (bloedpomp). Tevens is er
een verminderde veneuze return.
Samenvatting Voortplanting Annette Castelein 3
, Diersoortverschillen:
- Bij de kater zitten er nog stekels op de penis, die
testosteron gevoelig zijn.
- Aan het uiteinde van de penis van het paard zit een
processus urethralis, wat een verlenging van de urethra
is. Deze kan naar buiten komen en hier kunnen nog wel
eens ontstekingen in ontstaan.
- Accesoire geslachtsklieren; tijdens/na puberteit, ontstaan
uit delen van de ductus mesonephricus en sinus
urogenitalis.
• Glandula vesicularis (zaadblaasjes)
• Ampulla ductus deferentis
• Prostaat: corpus en pars disseminata
• Glandula bulbo-urethralis
Freemartin (kween): bij een tweelingdracht bij runderen wordt de
bloedsomloop in de placenta gedeeld. Als er een mannelijk en
vrouwelijk dier aanwezig is, groeit het vrouwelijke dier onder
redelijk hoge testosteron levels dat het mannetje produceert.
Hierdoor gaan bij het vrouwtje de buizen van Muller in regressie
en ontstaat er geen intern geslachtsapparaat. Daarnaast vertoont
het dier ook mannelijk gedrag.
Hoorcollege 3
De primitieve geslachtscellen, gerijpd in de dooierzak, migreren
naar de genitale lijst en de geslachtsstrengen rangschikken zich
hier omheen. De geslachtscellen gaan zich delen: er zijn minder
cellen binnengekomen dan het aantal follikels nodig. Door het
delen ontstaan in de geslachtsstrengen de primaire oöcyten. De
cellen van de geslachtsstrengen gaan zich als plat epitheel om
de primaire oöcyten heen leggen en vormen de primordiale
follikels, de structuren waarin de eicellen in rust verblijven. Hier
zullen later als de vrouw vruchtbaar is ovulatie plaatsvinden. In
de primordiale follikels wordt al heel vroeg oestrogenen
geproduceerd; hierdoor zal de inwendige structuren zich
vrouwelijk ontwikkelen.
Het mesonephros gaat het oviduct (de eileider) vormen: de
ductus paramesonephricus (buis van Muller) komt los te
liggen van het vormende ovarium. De ductus mesonephricus
gaat in regressie (bij de man gebruikt als zaadleider).
Vervolgens gaan de ductus paramesonephricus fuseren tot
een uterus. In een vroeg stadium mondden de nier, anus en
geslachtsorganen uit op de sinus urogenitalis: een structuur
met een opening, de cloaca. De uterus mondt hier ook op uit
via een structuur die later de cervix wordt.
Het mesoderm (rood op de afbeelding) vormt het ovarium,
oviduct, uterus, cervix en meest caudale deel van de vagina.
Het vestibulum vagina is endoderm (geel) en de labia zijn
ectodermaal.
Samenvatting Voortplanting Annette Castelein 4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller carmenvanderwal. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.05. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
62890 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now