Samenvatting van de tekst Socialezekerheidsrecht Gedetineerden behorend tot de examenstof van het vak 'Sociaal recht voor criminologen' gedoceerd aan de KU Leuven bachelor Criminologische Wetenschappen.
Sociaal recht – academiejaar 2022/2023
Samenvatting tekst: Socialezekerheidsrecht toegepast op de situatie van de ‘gedetineerde’ en het ‘slachtoffer’
Hoofdstuk 1: Sociale zekerheid en gedetineerden
Sociale uitkeringen worden in veel gevallen niet uitsluitend aan de sociaalverzekerde zelf verstrekt, maar ook
aan een aantal personen die een juridische, sociale of economische band met hem hebben. Het is daarbij de
vragen of deze sociale uitkeringen aangetast worden door de vrijheidsberoving die de gedetineerde treft, want in
tegenstelling tot het loon vormt de sociale uitkering geen rechtstreekse tegenprestatie van arbeid, maar
beantwoordt ze aan een aantal andere doelstellingen. Het lot van de sociale zekerheidsprestatie tijdens een
detentieperiode is per soort prestatie anders geregeld. Er bestaat niet één, maar vier stelsels van sociale
bescherming: drie georganiseerd naar beroepsgroep – werknemers; zelfstandigen; ambtenaren – en één stelsel
van sociale bijstand los van deze beroepsgroepen. De invloed van detentie kan zowel (de opbouw van) het recht
op een prestatie betreffen als de uitbetaling van een prestatie die men voordien reeds genoot.
1. De gedetineerde of geïnterneerde en de sociale zekerheid voor werknemers
Wanneer een gedetineerde arbeid verricht brengt dit de gedetineerde niet onder het toepassingsgebied van de
sociale zekerheid. Gedetineerden verrichten wel arbeid onder het gezag van een werkgever, maar niet krachtens
een arbeidsovereenkomst, noch tegen loon in de juridische zin van het woord – art. 84 par. 4 Wet Interne
Rechtspositie 12 jan. 2005. De gedetineerde betaalt geen sociale zekerheidsbijdragen en opent bijgevolg met zijn
gevangenisarbeid geen recht op sociale uitkeringen.
1.1 Ziekteverzekering
1.1.1 Ziekteverzekering onderdeel verzekering voor geneeskundige verzorging
(gezondheidszorg) tot 1 jan. 2023
In de Belgische sociale zekerheid beslaat de ‘ziekteverzekering’ (inkomensvervanging) de regelingen voor
gezondheidszorg en arbeidsongeschiktheid (ziekte en invaliditeit).
Personele werkingssfeer:
De gedetineerde kan op verschillende wijzen verzekerd zijn voor gezondheidszorg. Zo kan de
gedetineerde zijn hoedanigheid van ‘gerechtigde’ behoudend gedurende de hele of een gedeelte van de
periode van detentie op onderstaande wijzen:
o Uitlooprecht: Omwille van het verzekerbaarheidssysteem in de ziekteverzekering zal de
gedetineerde bij de aanvang van detentie vaak nog een tijdlang verder verzekerd zijn – jaar X
+ 2. Pas nadien vervalt zijn hoedanigheid van gerechtigde.
o Voortgezette verzekering: dit is een verzekering die toelaat dat personen die niet langer
onderworpen zijn aan de verzekering voor geneeskundige verzorging en zich in een toestand
bevinden die door de wetgever als ‘behartenswaardig’ is erkend, toch nog gedurende een
zekere tijd hun hoedanigheid van gerechtigde in de ziekteverzekering laat behouden – art. 247
par. 1, 7* Ziekteverzekeringsbesluit. De wetgever heeft de periode van opsluiting in een
gevangenis en internering erkend als een ‘behartenswaardige maatschappelijke toestand’. Om
in voortgezette verzekering te kunnen gaan is het noodzakelijk dat 1) de gedetineerde vóór zijn
detentie recht had op tussenkomst v.d. ziekteverzekering; 2) hij een aanvraag indient vergezeld
van een verklaring v.d. gevangenisdirecteur waarin de detentie wordt bevestigd; 3) dat er
bijdragen worden betaald [overeenkomstig omzendbrief 18 mei 1973 kan de gedetineerde een
tegemoetkoming krijgen voor deze bijdrage].
o Arbeidsongeschiktheid bij aanvang detentie: tijdens de periode van arbeidsongeschiktheid
in de gevangenis behoudt de gedetineerde zijn hoedanigheid van gerechtigde voor zichzelf en
zijn personen ten laste. Bij aflopen van arbeidsongeschiktheid kan de gedetineerde voor een
voortgezette verzekering kiezen.
o Gepensioneerd bij aanvang detentie: behoudt zijn hoedanigheid van gerechtigde zolang hij
zijn pensioen geniet.
o
Een gedetineerde kan ook als persoon ten laste verzekerd zijn en blijven, hier is echter voor vereist dat de
gedetineerde dezelfde hoofdverblijfplaats heeft als de gerechtigde. In de reglementering over bevolkingsregister
staat dat gedetineerden hun domicilie kunnen behouden op de oorspronkelijke plaats tenzij ze geen gezin hebben
of beschikken over een vaste verblijfplaats – art. 18 KB 16 juli 1992. In dit laatste geval wordt de gedetineerde
bij detentie onmiddellijk ingeschreven met een referentieadres op het adres van het OCMW van zijn laatste
beheergemeente – art. 1 par. 2 lid 6 wet 19 juli 1991. De gedetineerden kan dan als feitelijk gescheiden
echtgenoot worden beschouwd en ten laste blijven van deze echtgenoot indien voldaan aan bijkomende
, voorwaarden en hij zich in één v.d. volgende situaties bevindt: staat in voor het onderhoud van minstens één
kind ten laste, ontvangt alimentatiegeld, geniet een pensioen als feitelijk gescheiden echtgenoot.
Voor ‘verblijvende’ worden de persoonlijke bijdragen van de gerechtigde gemoduleerd in functie van de
financiële draagkracht van de betrokkene en diens gezin. Personen kunnen vrijgesteld worden van de bijdrage
indien ze tijdens 3 onderbroken maanden genieten van een leefloon of een hiermee overeenstemmende
bijstandsuitkering. Personen die recht hebben op geneeskundige verzorging worden van deze hoedanigheid
uitgesloten – de gedetineerde is tijdens zijn detentie ten laste van alle geneeskundige en farmaceutische
verstrekkingen van de strafinrichting en valt hiermee buiten deze regeling. Echter is deze regeling van de
strafinrichting enkel van toepassing tijdens de werkelijke detentie. Dus kan men concluderen dat de situatie van
voorwaardelijke of voorlopige invrijheidsstelling, beperkte detentie en elektronisch toezicht het wel mogelijk
maken om in te schrijven als verblijvende.
Wat het gezin v.d. gedetineerden betreft kan de echtgenoot of partner v.d. gedetineerde gerechtigde zijn in de
ziekteverzekering voor zichzelf en de personen ten laste, waardoor de personen ten laste – de gedetineerde - ook
verzekerd zullen zijn. Indien nodig kunnen gezinsleden zich aansluiten als verblijvende, waarmee de persoon die
zich inschrijft en zijn personen ten laste (evt. de gedetineerde) rechthebbende worden op geneeskundige
verzorging – art. 32, 15* en 17* Ziekteverzekeringswet. Of er een bijdrage aan het ziekenfonds betaald moet
worden hangt af van het belastbaar gezinsinkomen (inkomen gedetineerde wordt hierbij ingenomen).
Gezondheidszorgdekking
Geneeskundige verstrekkingen worden geweigerd zolang de rechthebbende in een gevangenis is
opgesloten of geïnterneerd is in een gesticht voor sociale bescherming – art. 5 Verordening 28 juli 2003
(ter uitvoering art. 22, 11* Wet 14 jul. 1994). Dit wil zeggen dat het recht op terugbetaling van
medische kosten tijdens detentie verloren gaat. Tenzij de rechthebbende zich ten gevolge van een
beslissing van de bevoegde overheid buiten de gevangenis of het gesticht voor sociale bescherming
bevindt onder toepassing van penitentiair verlof of elektronisch toezicht zoals in art. 6 en 22 Wet
Externe Rechtspositie – art. 5 lid 2 Verordening 28 juli 2003. In dit geval kunnen zij aanspraken maken
op de prestaties v.d. verplichte ziekteverzekering op voorwaarde dat ze in orde zijn met hun
verzekerbaarheid.
Prestaties worden geweigerd indien werkelijk schadeloosstelling is verleend krachtens wetgeving – aan
gedetineerden wordt schadeloosstelling verleend door de regeling van strafinrichtingen en dus komt de
algemene ziekteverzekering niet tegemoet in medische kosten – art. 136, par. 2 Ziekteverzekeringswet.
Art. 136 par. 2 Ziekteverzekeringswet art. 5 Verordening 28 juli 2003
Als er een werkelijke schadeloosstelling is Tijdens de hele periode van opsluiting –
verleend. ongeacht of de regeling v.d.
strafinrichtingen voor bepaalde medische
kosten in schadeloosstelling voorziet.
FOD Justitie staat in voor de ten laste neming v.d. veroordeelden in beperkte detentie.
In de gevangenis genieten de gedetineerden van een volledig kosteloze medische verzorging – art. 96 t/m 10
ARS 21 mei 1965. Indien zij wensen een beroep te doen op een vrij gekozen arts hebben ze toestemming nodig
van de directeur v.d. strafinrichting en moet de gedetineerde zelf de arts en zijn voorgeschreven geneesmiddelen
bekostigen – art. 96 ARS. Voor minder alledaagse geneeskundige verstrekkingen zoals het kopen van een bril of
tandprotheses is de gedetineerde zelf ten laste – echter kan de overheid (een gedeelte) van deze kosten ten laste
nemen indien de gedetineerde over onvoldoende geld beschikt. Wanneer de gedetineerde lijdt aan een
aandoening niet behoorlijk kan behandeld worden binnen de gevangenis kan hij worden opgenomen in een
penitentiair geneeskundig en heelkundig centrum (3 “soorten” in België), echter is het ook mogelijk dat hij wordt
onder bewaking wordt overgebracht naar een normaal ziekenhuis. In ernstige medische gevallen kan de
veroordeelde in voorlopige vrijheid worden gesteld – art. 97 ARS.
Met betrekking tot de geïnterneerde geldt dat geneeskundige verstrekkingen in het kader van de wettelijke
ziekteverzekering worden geweigerd zolang de rechthebbende in een gesticht voor sociale bescherming is
geïnterneerd – art. 5 Verordening ter uitvoering van art. 22, 11* Wet 1 jul. 1994. Hierdoor gaat het recht op
terugbetaling van medische kosten verloren. Dit betreft alleen de geïnterneerden geplaatst in een inrichting
georganiseerd door de overheid – geïnterneerden geplaatst in een gewone (private) psychiatrische inrichting
behouden dit recht. Omdat de wettelijke ziekteverzekering dus geen terugbetaling voorziet en de periode van
internering overbrugd dient te worden, voorziet art. 84 par. 2 Interneringswet dat de kosten van noodzakelijke
medische zorgen die verstrekt worden aan een geïnterneerde persoon geplaatst in een inrichting ten koste van de
staat vallen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 5amengevat. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
