Voortplanting en verloskunde grote huisdieren (G000874A)
Institution
Universiteit Gent (UGent)
Dit document omvat al mijn lesnotities van het vak Voortplanting en verloskunde van de grote huisdieren (rund, varken, kleine herkauwers en paard), gegeven in 2e master diergeneeskunde aan de ugent. De inhoud van alle lessen staat in dit document. Aangezien het mijn lesnotities betreft, kunnen er k...
Voortplanting en verloskunde grote huisdieren (G000874A)
All documents for this subject (2)
2
reviews
By: bentedebaerdemaeker • 3 days ago
By: ambervandenbremt • 1 year ago
Translated by Google
Very nice and clear layout that makes it easier and more fun to learn from it. For the rest, the subject matter is also completely correct
Seller
Follow
tineh
Reviews received
Content preview
2e master
diergeneeskunde
Voortplanting en verloskunde GHD
Tine Haesebrouck
Universiteit Gent
2e master diergeneeskunde
,INHOUD
VOORTPLANTING EN VERLOSKUNDE BIJ HET RUND
Inleiding ........................................................................................................................................................... 4
KLINISCH ONDERZOEK EN DRACHTDIAGNOSE BIJ HET RUND ........................................................................... 5
BASISKENNIS VOORTPLANTING RUND ................................................................................................................ 5
KLINISCH ONDERZOEK ......................................................................................................................................... 5
DRACHTDIAGNOSE .............................................................................................................................................. 7
Het rund dat niet tochtig wordt ..................................................................................................................... 17
Inleiding ............................................................................................................................................................. 17
KLINISCH ONDERZOEK TOCHTIG RUND ............................................................................................................. 18
Oorzaken rund dat niet tochtig wordt en verschil anoestrus ........................................................................... 22
Inleiding ......................................................................................................................................................... 22
1. KWEE(N)............................................................................................................................................... 22
2. SUBOESTRUS = een gemiste tochtigheid ............................................................................................. 23
3. WARE ANOESTRUS .............................................................................................................................. 26
4. OVARIUMTUMOR ................................................................................................................................ 29
PROGNOSE ........................................................................................................................................................ 29
HET RUND MET EEN ONREGELMATIGE CYCLUS .............................................................................................. 30
FYSIOLOGIE VAN DE DRACHT EN MOEILIJK DRACHTIG WORDEN ................................................................... 39
Inleiding ............................................................................................................................................................. 39
KOE DIE MOEILIJK DRACHTIG WORDT: repeat breeder .................................................................................... 43
DE KOE DIE MOEILIJK DRACHTIG WORDT : wie wat waar wanneer ................................................................. 44
NIET DRACHTIG WORDEN: oorzaken ................................................................................................................ 49
PROGNOSE ........................................................................................................................................................ 52
THERAPIE ........................................................................................................................................................... 53
PREVENTIE ......................................................................................................................................................... 53
Pathologie tijdens de dracht .......................................................................................................................... 55
PATHOLOGIE TIJDENS DE GRAVIDITEIT ............................................................................................................. 55
afwijkingen van de vruchtvliezen en het vruchtwater ...................................................................................... 55
afwijkingen van de vrucht ................................................................................................................................. 58
STOORNISSEN BIJ HET MOEDERDIER ................................................................................................................ 62
abortus bij het rund ....................................................................................................................................... 71
Voorbereiding partus bij het rund .................................................................................................................. 79
DE NORMALE PARTUS ....................................................................................................................................... 79
VOORBEREIDING VAN DE KALVING................................................................................................................... 81
1
, DE EIGENLIJKE EXTRACTIE (na proefextractie) .......................................................................................... 88
Nazorg partus ................................................................................................................................................. 90
NAZORG koe en kalf .......................................................................................................................................... 90
NORMAAL PUERPERIUM RUND ........................................................................................................................ 92
de abnormale partus / DYSTOCIA ................................................................................................................... 94
ABNORMALE PARTUS: DYSTOCIA...................................................................................................................... 94
DYSTOCIA MATERNA ......................................................................................................................................... 94
DYSTOCIA FOETALIS .......................................................................................................................................... 96
ABNORMAAL PUERPERIUM HERKAUWERS .................................................................................................. 101
COMPLICATIES TIJDENS EN NA DE PARTUS..................................................................................................... 101
1. trauma aan het bekken of de zenuwen ...................................................................................................... 101
2) verwondingen van het geslachtsapparaat, 3) bloedingen .......................................................................... 103
5) inversio en prolaps van de uterus, 6) inversio en/of prolaps van de blaas................................................. 104
7) retentio secundinarum (rund) = aan de nageboorte staan ..................................................................... 105
8) PUERPERALE INFECTIES ............................................................................................................................... 107
UIERGEZONDHEID ........................................................................................................................................ 117
VOORTPLANING EN VERLOSKUNDE BIJ SCHAAP EN GEIT
1. Voortplanting en verloskunde schaap ...................................................................................................... 126
Normale voorplanting ..................................................................................................................................... 126
Manipulatie van de voortplanting ................................................................................................................... 127
Drachtigheidsonderzoek ................................................................................................................................. 130
Abnormale voorplanting ................................................................................................................................. 130
2. Voortplanting en verloskunde geit ........................................................................................................... 132
Normale voortplanting .................................................................................................................................... 132
Problemen voortplanting geit => komen vaak in de praktijk voor! ............................................................ 133
Drachtdiagnose ............................................................................................................................................... 133
LES 1 ENDOCRINOLOGIE VAN DE VOORTPLANTING BIJ HET PAARD ............................................................. 145
LES 2 DE CYCLUS VAN DE MERRIE: ONDERZOEK EN BEHANDELING .............................................................. 157
1. ONDERZOEK CYCLUS MERRIE ...................................................................................................................... 157
2. BEHANDELING ............................................................................................................................................. 162
LES 3 DRACHT & DRACHTDIAGNOSE ............................................................................................................ 163
A FYSIOLOGIE VAN DE DRACHT ....................................................................................................................... 163
B ENDOCRINOLOGIE VAN DE DRACHT ............................................................................................................ 166
C DRACHTDIAGNOSE ....................................................................................................................................... 167
Les 4: Vruchtbaarheidsproblemen bij de merrie ........................................................................................... 171
Les 5 en 6: problemen tijdens de dracht bij de merrie .................................................................................. 181
=> EMBRYONALE STERFTE, ABORTUS EN PROBLEMEN TIJDENS DE DRACHT BIJ DE MERRIE ......................... 181
1. INLEIDING .................................................................................................................................................... 181
2. MATERNALE FACTOREN .............................................................................................................................. 182
3. EXTERNE FACTOREN .................................................................................................................................... 184
4. EMBRYONALE FACTOREN............................................................................................................................ 185
5. Diagnose, inductie en preventie van EED.................................................................................................... 186
6. oorzaken van abortus .................................................................................................................................. 187
Les 7: NORMALE PARTUS BIJ DE MERRIE: INLEIDING TOT DE VERLOSKUNDE ............................................... 199
Les 8: VERLOSKUNDIGE INGREPEN EN POST PARTUM NAZORG ................................................................... 206
Les 9: Fokkerijbegeleiding ............................................................................................................................ 215
A VAN PRAIRIE TOT LABO = voortplantingstechnieken ................................................................................... 215
B STAMBOEKEN ............................................................................................................................................... 223
,VOORTPLANTING EN VERLOSKUNDE HERKAUWERS
INLEIDING
DOEL VAN DIT CURSUSONDERDEEL
Inzicht krijgen in het belang van de voortplanting en de verloskunde van de herkauwers: waarom is dit zo
belangrijk in deze sector(en)?
Kennis verwerven omtrent het normale, fysiologische verloop van de voortplantingscyclus bij de herkauwers
Inzicht en kennis verwerven over mogelijke afwijkingen
Nadruk op klinisch onderzoek, (differentiaal) diagnose, curatieve en preventieve behandeling
BELANG VAN DE TUSSENKALFTIJD OP EEN MELKVEEBEDRIJF
• VRUCHTBAARHEID IS ECONOMISCH ASPECT
• TKT = tussenkalftijd
• We zien lactactiecurves
• Bedrijf A: korte TKT Bedrijf B: mindere vruchtbaarheid
o Bedrijf A heeft 5 kalvingen en 5 lactatiepieken gehaald
o Bedrijf B heeft er amper 4 gehad
o Op de periode dat de koe op bedrijf B is, heeft ze minder lactatiepieken gehad en
dus minder geproduceerd dan bedrijf A
• Nadelen korte TKT
o Koe gaat minder lang mee: de kans om ziek te worden is het hoogst na afkalven
o Midden in lactatie = minder kans om ziek te worden
4
,KLINISCH ONDERZOEK EN DRACHTDIAGNOSE BIJ HET RUND
DOEL VAN DEZE LES
̶ Inzicht krijgen waarom de vruchtbaarheid belangrijk is voor de rundveehouderij
̶ Herhaling van de basisprincipes van het klinisch onderzoek met nadruk op de drachtdiagnose
(belang van drachtdiagnose en techniek van uitvoeren)
BASISKENNIS VOORTPLANTING RUND
• Cyclusduur:
o 18 tot 24 dagen (gemiddelde van 21)
o < 18 = te kort, >24 = te lang
o Meestal 2 of 3 folliculaire golven
▪ 2: lacterende melkkoeien
▪ 3: (niet lacterende) pinken en vleesvee
• Drachtduur:
o Drachtduur gemiddeld 280 tot 285 dagen
o Abortus/vroeggeboorte: 265 dagen
o Overdracht: 310 dagen
• Placentatype:
o Placenta epitheliochorialis
o Cotyledonaria / karunkels
• Anatomie/ligging van het geslachtsapparaat:
o Baarmoeder: koersstuur opgehangen in abdomen
o Tweeling diagnose moeilijker bij rund dan bij het paard
• Oestrus/ tochtigheid:
o Oestrusduur: 12 tot 18 uren
o Moment van ovulatie: 12 uren na het einde van de oestrus
KLINISCH ONDERZOEK
• Signalement
• Anamnese
• Algemene indruk
• Algemeen onderzoek
• Orgaanspecifiek onderzoek: Genitaaltractus:
o uitwendig onderzoek: inspectie en palpatie
o inwendig onderzoek:
▪ inspectie (vaginoscopisch)
▪ en palpatie: rectaal (+ echografie)
o aanvullend onderzoek
▪ (bv bloedonderzoek –endometriumbiopsie)
Wat verstaan we onder AO en wat zijn normaalwaarden?
Moet gekend zijn!
5
,CONCLUSIE
• Het onderzoek moet volledig en correct worden uitgevoerd
• Het is de basis voor een juiste diagnose
• Veel oefenen is het advies
• Slordigheid en haast zijn de grootste “vijanden” van de dierenarts.
BASIS RECTAAL ONDERZOEK
• Cervix: oriëntatiepunt: ik onderzoek het geslachtsapparaat!
• Palpatie baarmoeder:
o Grootte, symmetrie (dracht: verschillen!)
o Inhoud (kalf, vruchtwater, etter, slijm, …)
o Contractiliteit
▪ BM hard = contractiel = rond oestrus = tochtigheid = OESTROGEEN
▪ BM slap = niet contractiel = PROGESTERON
▪ Omgekeerd bij het paard!
o Vergroeiingen (ontstaan vaak na keizersnede)
• Palpatie van de eierstokken:
o Zowel follikels als corpora lutea zijn te voelen
▪ Follikel: zachte, fluctuerende structuur (‘ontploffingsgevaar’)
▪ Corpus luteum:
• Torentje – paddenstoel te voelen
• Structuur die zacht of harder aanvoelt
o Abnormale structuren: cysten en tumoren
6
,DRACHTDIAGNOSE
INLEIDING
Doel: zo vlug mogelijk opsporen van de niet drachtige dieren, zodat deze zo snel mogelijk tochtig/drachtig kunnen
worden
• Normaal dier: om de 21 tochtig
• Insiminatie kan mislopen door fouten van de dierenarts => MENSELIJKE FACTOR KI
• Insiminatie: na 21d niet tochtig = drachtig? => drachtdiagnose uitvoeren
• Waarom zo vlug mogelijk opsporen? => Economische factor!
Ideale test: werkt reeds voor de 21 dagen na de inseminatie met een goede precisie en laat herinseminatie toe bij
eerst volgende tocht
ANDERE REDENEN VOOR AANVRAAG TOT DRACHTDIAGNOSE
• Hoe ver is het dier drachtig?
• Leeft het kalf nog?
• Deze koe moest al lang gekalfd hebben…
• Er was een stier losgebroken
• Er zat nog een stiertje tussen onze vaarzen
• Wat is het geslacht van het kalf?
• Is het dier drachtig van een tweeling?
• Dier is drachtig verklaard, maar ik heb ze opnieuw tochtig gezien…
KLINISCH ONDERZOEK = altijd op dezelfde manier
• Signalement + Anamnese
• Algemene indruk + Algemeen onderzoek
• Orgaanspecifiek onderzoek: Genitaaltractus:
o uitwendig onderzoek: inspectie en palpatie
o inwendig onderzoek: inspectie (vaginoscopisch) en palpatie: rectaal (+ echografie)
o aanvullend onderzoek (bv bloedonderzoek –endometriumbiopsie)
ENKELE FYSIOLOGISCHE ASPECTEN
• Na inseminatie zal in ongeveer 90% van de gevallen fertilisatie optreden
o 100 insimineren => 40 afkalven = EMBRYONALE STERFTE !!
• Fertilisatie gebeurt in de eileider, zygote blijft 4 tot 5 dagen in de eileider
• Vrucht produceert vanaf ongeveer dag 13 interferon tau dat prostaglandine secretie van de uterus zal
afremmen. Prostaglanines zorgen voor afbraak corpus luteum!
• Bij niet drachtige dieren zal er vanaf dag 17 ongeveer prostaglandine geproduceerd worden door de
uterus, waardoor het CL wordt afgebroken en het dier opnieuw tochtig zal worden
7
,EERSTE TEKEN VAN DRACHT VOOR DE VEEHOUDER
Niet meer terug tochtig worden !
Let op:
• Bronstdetectie is slechts 50%
• Cyclus kan ook om andere redenen stilvallen
• Sommige drachtige koeien kunnen toch nog
(lichte) tochtigheidssymptomen vertonen
o Tot 6% van de drachtige koeien
Meestal tussen maand 4 en 8 van de dracht
• Veehouder overschat aantal drachtige dieren!!
VOELEN VAN CORPUS LUTEUM
• Koe heeft corpus luteum nodig gedurende de ganse dracht
• Corpus luteum graviditatis bevindt zich vrijwel altijd aan ipsilaterale zijde van de drachtige hoorn
• De aanwezgheid van een actief corpus op 21 tot 24 dagen (op moment dat ze moeten tochtig worden)
laat met 80-90% zekerheid toe te zeggen dat de koe drachtig is
• Voelen van corpus luteum op ander moment in de dracht zegt niets (gewone cyclus)
• Fouten die worden gemaakt: op verkeerde moment gedekt, embryonale sterfte, pyometra, accuraatheid
van het voelen van een CL is niet zo hoog
DRACHTDIAGNOSE DOOR HORMONAAL ONDERZOEK
PROGESTERONTEST
• Principe: bij niet drachtige dieren zakt progesteron vanaf 17/18 dagen, bij drachtige blijft deze hoog tot
op het einde van de dracht
• Kan uitgevoerd worden in melk (lipofiel, vetgehalte!) en bloed
• Wordt best gedaan tussen 21 en 23 dagen na inseminatie
• Niet-drachtig (100%) juist, drachtig (85% vd koeien kalft af)
• Redenen voor vals + zijn: inseminatie verkeerd moment, embryonale sterfte, luteale cyste, pyometra
8
, • Grafieken progesteron
o 1e curve: uitscheiding in plasma en melk
o 2e curve: koe op fout moment geïnsimineerd => hoge progesteron geeft fout beeld van drachtig,
koe is nameijk niet drachtig
o Soms melkrobots die progesterongehalte bepalen
‘CHEMISCHE’ DRACHTDIAGNOSE
Early pregnancy/conception factor: glycoproteine dat reeds 24 uur na fertilizatie is te meten:
• Oorsprong niet bekend
• ECF dip test gebruikt vanaf 7 tot 8 dagen na de inseminatie,
• Doch bleek onvoldoende betrouwbaar
Oestrone-sulfaat: Oestrone wordt gevormd door de placenta vanaf 100 dagen dracht, wordt vervolgens
geconjugeerd tot oestrone sulfaat in de lever van het (levende) kalf en is dan te meten in het bloed en de melk
• Nadeel: dier is dan al lang drachtig
• Voordeel: zegt iets over al dan niet leven van het kalf
Bovine pregnancy-specific protein B (bPSPB): gesecreteerd door de trofoblastcellen en te meten vanaf 15 dagen
(vrij betrouwbaar vanaf 24 dagen) na inseminatie bij drachtige dieren.
Bovine pregnancy-associated glycoprotein (bPAG):
• Geproduceerd door de placenta
• Kan gebruikt worden vanaf 30 dagen na inseminatie
• + wil zeggen drachtig van een levende vrucht
• Concentratie geeft indicatie omtrent meerlingdracht en omtrent drachtduur
• Nadeel: zeer lange halfwaarde tijd, dier moet meer dan 100 dagen geleden gekalfd hebben (anders
mogelijks vals + van vorige dracht)
9
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller tineh. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.02. You're not tied to anything after your purchase.
