In deze samenvatting zijn het boek en de powerpoints meegenomen. Het Daarnaast zijn er veel experimenten behandeld en is er zo nodig gewerkt met afbeeldingen. Tevens zijn de kernvragen voor het tentamen erin verwerkt. (minor inleiding in de toegepaste psychologie)
• Wat is de kern van de sociale psychologie?
• Waarin verschilt de sociale psychologie van verwante wetenschappen?
• Voor welke onderzoeken / onderwerpen heeft een sociaal psycholoog belangstelling?
• Welke 2 fundamentele menselijke behoeften zijn er volgens de sociale psychologie?
1.1 WAT IS SOCIALE PSYCHOLOGIE
Psychologie is de wetenschap van het gedrag en het innerlijke leven (gedachten en gevoelens) van mensen.
Sociale psychologie is de wetenschap die bestudeert hoe de (echte of denkbeeldige) aanwezigheid van anderen de
gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen beïnvloedt. Die anderen kunnen ouders, vrienden, werkgevers,
leraren, vreemden etc. zijn; het gaat om de gehele sociale situatie.
De kern van sociale psychologie is sociale invloed ® mensen beïnvloeden elkaar altijd. Het effect dat de woorden,
daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens, houdingen en/of
gedrag.
SOCIALE PSYCHOLOGIE, WETENSCHAP EN GEZOND VERSTAND
Bij het verklaren van sociaal gedrag willen psychologen weten welke van de vele mogelijkheden het meest
waarschijnlijke is. Hiervoor zijn verschillende wetenschappelijke methoden ontworpen.
Daarmee kunnen we onze aannames, vermoedens en ideeën over social gedrag empirisch – op waarneming en/of
onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van hypothesen – en systematisch onderzoeken, waarbij een
hypothese wordt opgesteld.
Hypothese ® een als voorlopige waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen veronderstelling.
SOCIALE PSYCHOLOGIE EN HET VERVAND MET VERWANTE DISCIPLINES
Sociologie Sociale psychologie Persoonlijkheids
psychologie
Verschaft algemene Studie naar zowel de universele als de Studie van de kenmerken
wetten en theorieën over cultuurbepaalde invloed van de sociale omgeving op die maken dat individuen
samenleving, niet over de gevoelens, gedachten en gedragingen van mensen uniek zijn en van elkaar
individuen ® hoe beweegt een individu binnen een groep verschillen
Sociale psychologie is gerelateerd aan en maakt gebruik van diverse andere wetenschappelijke disciplines (biologie,
evolutionaire psychologie, neurowetenschap, persoonlijkheidspsychologie, sociologie, economie en politicologie).
Deze disciplines kunnen zich ook bezighouden met onderzoek naar determinanten, bepaalde factor in een
ontwikkeling of toestand (van menselijk gedrag).
Evolutionaire psychologie
Verklaart hoe verschillende soorten organismen in de loop van de geschiedenis verschillende lichamelijke
kenmerken hebben verworven. In een omgeving waar voedsel schaars was konden giraffen met hun nek bij
blaadjes waar andere dieren niet bij konden.
Natuurlijke selectie ® het verschijnsel dat sommige organismen uit een bepaalde populatie beter in hun
omgeving passen en zo meer kans hebben om te zorgen voor overlevende nakomelingen dan minder
goed aangepaste organismen.
1
, Evolutionaire psychologie ® wetenschappelijke discipline die sociaal gedrag probeert te verklaren op
basis van erfelijke factoren die zich door de tijd heen hebben ontwikkeld volgens de principes van
natuurlijke selectie.
Persoonlijkheidspsychologie
Sociaal gedrag verklaren met behulp van karaktereigenschappen is het werk van persoonlijkheidspsychologen. Zij
concentreren zich over het algemeen op individuele verschillen ® die aspecten van de persoonlijkheid van de
betrokkenen die ervoor zorgen dat ze anders zijn dan anderen.
Voorbeeld: lou voelt zich vaak niet comfortabel op een feestje. Ze staat vaak alleen en een beetje achteraf.
Sommige vinden lou verlegen, anderen afwezig, afstandelijk of zelf arrogant. Igmar die weleens bij lou thuis is
geweest, weet beter. Lou bleek vriendelijk, levendig en een goede luisteraar te zijn. Hoe zit dat? Is lou een
verlegen, een arrogant of een charmant en vriendelijk persoon? We zijn allemaal in staat zowel verlegen als
spontaan gedrag te vertonen. Veel interessanter is welke factoren deze twee sociale situaties zo verschillend maken,
dat ze zo’n ingrijpend hebben op haar gedrag.
Voor persoonlijkheidspsychologen is het analyseniveau het individu, voor sociaal psychologen is het
individu in de context van een sociale situatie.
Sociologie en andere sociale wetenschappen
Sociologie richt zich op onderwerpen als sociale klasse, sociale structuur en sociale instituties. Het grote verschil is
dat het analyseniveau van de sociologie uit de groep, institutie of samenleving als geheel bestaat, terwijl het
analyseniveau van de sociale psychologie het individu binnen een groep, institutie of samenleving is.
Ook onderscheidt sociale psychologie zich doordat ze zich niet zozeer bezighouden met sociale situaties in een
objectieve betekenis, maar zich vooral richten op hoe mensen hun sociale omgeving interpreteren, waarnemen, en
begrijpen ® construct, hoe hun construct hen beïnvloedt.
Voorbeeld: om te voorspellen of Yael Jamie meevraagt naar het schoolfeest, moet je niet het gedrag van Jamie
observeren maar ook weten hoe Yael Jamie’s gedrag interpreteert. Denk bijvoorbeeld aan een glimlach van Jamie
naar Yael, hoe interpreteert Yael de glimlach?
Een groot deel van het sociaalpsychologisch onderzoek richt zich op determinanten van gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen.
Determinant ® bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
1.2 DE MACHT VAN DE SITUATIE
In de westerse cultuur hebben we de neiging om het gedrag van anderen te verklaren in termen van hun
persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te overschatten en de rol van externe, situationele factoren
te onderschatten. Deze neiging noemen we de fundamentele attributiefout.
Voorbeeld: je staat bij de snackbar en kan niet beslissen wat je wilt bestellen. Iemand achter je begint te snauwen
‘ik heb niet de hele dag de tijd!’. Zoals de meeste mensen denk je vast dat je te maken hebt met een ongeduldig,
onvriendelijk persoon.
Attributie ® het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee voorzien van
verklaringen.
1.2 DE MACHT VAN DE SOCIALE INTERPRETATIE
We kunnen wel zeggen dat de sociale situatie vaak een ingrijpend effect heef top het menselijk gedrag, maar wat
bedoelen we precies met ‘sociale situatie’? Er worden twee stromingen besproken:
Behaviorsime
Wanneer gedrag wordt gevolgd door een beloning is de kans groot dat we het blijven vertonen; wordt het gedrag
gevolgd door straf, is de kans groot dat we het in afnemende mate vertonen en uiteindelijk stoppen.
Dit is de benadering van het behaviorisme ® psychologische stroming die ervan uitgaat dat je om menselijk gedrag
te kunnen begrijpen slechts hoeft te kijken naar de bekrachtigende of straffende eigenschappen van de omgeving.
2
,Gestaltpsychologie
Sociaal psychologen gaan er vanuit dat gedrag niet direct wordt beïnvloed door de situatie, maar door de
interpretaties (constructen) die mensen hanteren ten aanzien van die situatie. Als iemand bijvoorbeeld op je
afkomt, je op de rug slaat en vraagt hoe het met je gaat, hangt je reactie af van hoe je het gedrag interpreteert.
Deze nadruk op constructen, de manier waarop mensen de sociale situatie interpreteren, vormt de basis van de
gestaltpsychologie ® psychologische stroming die het belang benadrukt van het bestuderen van de persoonlijke
(subjectieve) manier waarop een object wordt waargenomen (het Gestalt of geheel), in plaats van het bestuderen
van de manier waarop de objectieve, fysieke eigenschappen zich combineren tot het object.
Een manier om te onderzoeken hoe mensen een schilderij als geheel waarnemen kan zijn door het schilderij op te
delen in aparte, objectieve eigenschappen, zoals de soorten verfstreken en de verschillende geometrische figuren
die zijn gebruikt. Het geheel is anders dan de som der delen.
1.3 DE OORSPRONG VAN CONSTRUCTEN: FUNDAMENTELE MENSELIJKE
MOTIEVEN
Sociaal psychologen hebben ontdekt dat twee motieven essentieel zijn:
1) Het zelfverheffingsmotief: de behoefte aan een positieve zelfwaardering
De meeste mensen hebben sterke behoefte aan een positieve zelfwaardering ® ze willen zichzelf beschouwen
als goed, competent en beschaafd. We hechten grote waarde aan informatie die ons in een positief daglicht
stelt en zoo onze zelfwaardering doet stijgen. Dat noemen we zelfverheffingsmotief. We vervormen de wereld
liever dan een accuraat wereldbeeld te vormen om onszelf in een zo goed mogelijk daglicht te zetten.
Voorbeeld: jij zou kunnen vinden dat je vriend Rogier een aardige vent is maar een ongelooflijke slons. Rogier
omschrijft zichzelf echter waarschijnlijk als ontspannen en ongedwongen.
2) Het accuraatheidsmotief: de behoefte om accuraat waar te nemen
Als soort hebben we een verbijsterend hoogontwikkeld vermogen om logisch te denken. We proberen onszelf
in een gunstig daglicht te zien, maar we zijn ook aardig bedreven in het uitzoeken van hoe de wereld in elkaar
zit.
We zijn vaardig in sociale cognitie ® het bestuderen van hoe mensen denken over zichzelf en de sociale
wereld; hoe mensen sociale informatie selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken om tot oordelen en
beslissingen te komen.
Accuraatheidsmotief ® de behoefte van mensen om een beeld te creëren dat zo veel mogelijk met de
werkelijkheid overeenkomt.
Omdat we niet over alle feiten beschikken (wat vrijwel nooit mogelijk is) die we nodig hebben om die situaties
accuraat te beoordelen, maken we fouten. Ook hebben we de tijd en het uithoudingsvermogen niet om dit bij
elke beslissing te doen. Soms beïnvloeden verwachtingen over de sociale wereld ons vermogen om die wereld
accuraat waar te nemen. Onze verwachtingen kunnen zelfs de aard van de sociale wereld veranderen.
Voorbeeld: mensen die laag scoorden op een intelligentietest, presteerden minder goed in de klas en
andersom. Hierbij kan je je enorm vergissen in de validiteit van die intelligentietests, want misschien waren ze
niet zo accuraat en heb je de kinderen met hogere scores onopzettelijk anders behandeld, waardoor het leek
alsof de tests accuraat waren.
Je verwacht bepaald gedrag van jezelf of van iemand anders, dus handel je op zo’n manier dat je verwachting
waarheid wordt.
Dus: zelfs als we proberen de sociale wereld zo accuraat mogelijk waar te nemen, zijn er vele manier waarop
we toch een foute indruk kunnen krijgen.
Er zijn nog meer motieven die onze gedachten en gedragingen beïnvloeden. Denk aan biologische als honger
en dorst en psychologische als angst en de belofte van liefde, goedkeuring en andere beloningen waarbij
sprake is van sociale uitwisseling. Ook is een belangrijk motief de behoefte aan controle. Mensen hebben
graag het gevoel dat ze enige controle hebben over hun omgeving.
• Wat is de definitie van handsight bias?
• Welke voorbeelden kun je geven?
2.1 SOCIALE PSYCHOLOGIE: EEN EMPIRISCHE WETENSCHAP
Hindsight bias is de neiging van mensen om hun vermogen om een uitkomst te voorspellen te overdrijven nadat ze
te weten zijn gekomen hoe die uitkomst eruitziet.
Voorbeeld: Het gebeurt bijvoorbeeld als we weten wie een verkiezing heeft gewonnen en we naar redenen zoeken
waarom juist die kandidaat heeft gewonnen. Achteraf lijkt de uitkomst onvermijdelijk en gemakkelijk te
voorspelleen, zelfs als we vooraf erg onzeker waren over de uitslag.
Dit geldt ook voor resultaten van psychologische experimenten: het lijkt of we de uitkomsten gemakkelijk hadden
kunnen voorspellen als we ze eenmaal kennen.
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller amyjorink. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.09. You're not tied to anything after your purchase.
