Heeft een functionele multidisciplinaire kennis om maatschappelijke fenomenen te duiden en erover te reflecteren, ook vanuit wijsgerig-ethisch perspectief, en deze op een onderbouwde manier te verbinden met de bedrijfs- en markteconomische werkelijkheid.
Toont belangstelling voor de maatschappelij...
PREMODERNITEIT & MODERNITEIT
Individu komt centraal te staan
-> Menselijk subject is het centrum v/d wereld
Daniel Defoe met boek Robinson Crusoe
= Individu dat op een onbewoond eiland terecht komt & zichzelf opnieuw terug uitvinden & nieuw
soort samenleving moet opbouwen
Socrates “Ken uzelf”
Aardbeving in Lissabon: Discussie wrm is dit ons overkomen? Dachten straf van god
Immanuel Kant
Theorie v aardbeving is fout, geeft een wetenschappelijke theorie & zoekt een betekenis achter wat
er gebeurt is = botsing waarbij pro-moderniteit opkomt & moderniteit (geen betekenis v god)
Aristotelisch (premodern)
Kennis integreren zonder het maken v experimenten omdat hij essentie v fenomeen wilt bepalen
(= empirische observatie)
-> Poogde de kwalitatieve essentie v dingen te begrijpen maar is slecht dr onbetrouwbare bronnen
Teleologische verklaringsmodel met types oorzaken
1. Materiële oorzaak
= Ding bestaat uit materie, aard v ding kan verklaard w dr de materie waaruit het opgebouwd is
2. Vormoorzaak
= Vorm is wezen v iets, geeft aan wat het betekent
3. Bewerkende oorzaak
= Datgene wat het ding heeft doen ontstaan
4. Doeloorzaak of telefonische oorzaak
= Ding is gemaakt met specifieke doel & dat doel zal het wezen of de vorm v/h ding bepalen
-> Model is ver v/h moderne denken, benadering gaat over de kwalitatieve essentie v dingen
• Bv Boek valt omdat iemand het liet vallen & valt niet omdat het een bepaald doel heeft
(= bewerkende oorzaak)
-> Doeloorzaak= essentie voor alles dat streeft naar perfectie om dichter bij god te zijn (= zuivere
gedachte) voor premoderne denkers ‘god gaat keten van ultiem doel afsluiten’
-> Gaat over wetenschap maar ook zingeving ‘alles heeft zijn bestemming’
-> Kernveronderstelling v/h hele premoderne denken is de natuur & werkelijkheid goed in mekaar
Albert Camus
Wereld heeft uit zichzelf geen betekenis = wereld is ‘absurd’
• Bv Sisyphus= rots helling ‘ leven niet moeten waard’ -> geen betekenis heeft wat men doet
-> we zijn allemaal sisyphus wrm zouden we aan die helling streven ?
Contrast met Aristoteles: Moderne wetenschap
- Wiskunde= Belangrijk wetenschappelijk verklaringsmodel -> ↑ experimenten & meetinstrument
- Opsplitsing v weten: Theologie hoogste vorm v kennis hiërarchisch geordend dat betekenis gaf
- Moest niet alleen contemplatief doel dienen + aanschouwen v/d waarheid is activiteit v/d mens
- Nieuwe wetenschap= Slagen om werkelijkheid te verklaren & ook te manipuleren
Mechanisering v/h wereldbeeld
= Deugdethiek v Aristoteles & natuurbegrip met oorzakenleer
- Teleologische verklaringsmodel kreeg een zware klap door het denken v Charles Darwin
(evolutietheorie zegt dat er geen plan is in de natuur)
- Opkomst moderniteit impliceert fundamentele verandering v/h wereldbeeld
- Werkelijkheid w controleerbaar & manipuleerbaar adhv juiste methoden & technieken
Uitdaging v/d moderniteit
- Geen natuurlijke orde meer; mensen moeten zelf orde maken
- Niet meer evident voor mens om zichzelf te zien als een onderdeel v/d orde
Descartes
= Moderne filosoof met moderne werkelijkheidservaring
Ervaring= + kant: Moderne mens moet zichzelf voortdurend heruitvinden & leven vormgeven
, AMBIVALENITE V/D MODERNE ECONOMIE
Karl Marx over vervreemding & fetisjisme
= Inspirator v communisme zonder daarover geschreven te hebben
- Gaf filosofische gefundeerde analyse & kritiek op moderniteit die hij wou veranderen voor
arbeidsklasse
- Was verdediger v Verlichting & kritisch voor romantische socialisten die hij terugkijkt naar
de premoderne maatschappijvormen
Vervreemding
= Geïnspireerd door Ludwig Feuerbach
Godsbeeld is creatie v mens waarbij we menselijke kenmerken toeschrijven & ons idealen op hem
projecteren = religie resultaat v projectiemechanisme
-> Feuerbach: In creatie v god dr mens verschuilt vervreemding waarbij mens centraal staat
-> Marx mee eens; maar reden wrm mensen zich onderwerpen aan hun eigen projectie
ligt in de materiële omstandigheden waaronder ze leven & produceren
Marx; Vervreemding v/d arbeid
-> Analyseert kapitalisme als een eco & maatschappelijk systeem gebaseerd op vervreemde arbeid
Kapitalisme= Gebaseerd op private toe-eigening v gemeenschappelijk voortgebrachte rijkdom die
geconcentreerd w in de handen v/e beperkte groep die zo belangrijke eco & politieke macht heeft
Arbeider maakt product dat verkocht w aan hen maar wordt vervreemd van zichzelf v/d ander,
natuur omdat het zich er niet in kan herkennen
-> Eco systeem gecreëerd dat we niet meer onder controle hebben maar dat ons overheerst
=vervreemding
Religie & ideologiekritiek
Marx had kritiek op de religie & op andere ideologieën zo wou hij mensen bewust maken van hun
situatie zodat ze zich zouden emanciperen
Irreligieuze kritiek: Mens maakt de religie religie maakt niet de mens maar de mens
Religieuze ellende= Uitdrukking v/d werkelijke ellende & protest tegen die werkelijke ellende
-> in maatschappij v armoede & ongelijkheid is de religie de enige overblijvende troost
Marx over moderniteit ‘al het vaststaande verdampt’
Communistisch Manifest
= Motor v/d geschiedenis is klassenstrijd & is beschrijving v/d moderne maatschappij
-> Revolutionaire omvorming v/d maatschappij v strijdende klasse (bourgeoisie & proletariaat)
-> Bourgeoisie heeft wereld veranderd naar haar eigen beeld, haar gezag is niet gebaseerd op
traditie maar op daadkracht & heeft voor nationalisering
-> Door moderniteit w niet alleen god afgezet maar alles w gedesacraliseerd niets heeft
betekenis meer omdat alles verkoopbaar w
De latere Marx: Fetisjismetheorie
- Prekapilistische maatschappij: Geweld= sleutelrol speelde in de uitbuiting dr heersende klasse
- Kapitalisme= Uitbuiting niet openlijk geweld maar op de markt
-> Moderniteit brengt nieuwe schijnbare religieuze illusies voort omdat het kapitalisme
functioneert op een fetisjistische wijze
Warenfetisjisme
Fetisjisme= Primitieve vorm v religie waarbij verondersteld w dat dingen bovennatuurlijke
krachten bezitten (in moderne maatschappij komt er een terugkeer v/d primitieve religie)
1. Sociale relaties w relaties tsn dingen in de kapitalistische samenleving
-> Fetisjkarakter ligt in een ding dat magische krachten of een eigen leven lijkt te hebben
• Bv Brood kopen= relatie tsn geld & brood (=Fetisjkarakter)
• Verdinglijking v menselijke verhoudingen
2. Die dingen krijgen een eigen leven; Fetisjisme
= Een “religie v/h alledaagse leven”
-> Fetisjisme maakt uitbuiting onzichtbaar & w als primitieve religie beschouwd
- Resultaat fetisjisme= Schijnwereld die door tal v eco theorieën maar ook door alledaagse
economisch discours w bekrachtigd
-> Kapitalisme= Soort ‘herbetovering’ die opnieuw een vorm v religieuze schijn introduceert
, Max Weber: de triomf v/d doelrationaliteit
= Ontwikkeling waarbij het sociale handelen in ↑ mate gerationaliseerd geraakt
-> Waarderationaliteit
= Het handelen w methodisch georganiseerd om een bepaalde inhoudelijke waarde te realiseren
• Bv Gelovige die heel zijn leven in dienst stelt aan zijn religieuze waarden
-> Doelrationaliteit
= Efficiëntiedenken waarbij de gegeven doelen aanvaard w & niet ter discussie stelt omdat gefocust
w op de meest efficiënte middelen om die doelen te bereiken (efficiëntie & performantie centraal)
1. Onttovering (=descralisering) v/d werkelijkheid
-> Alles w object v rekening: dit zorgt voor betekenisverlies
2. Sociale of functionele differentiatie
- Premoderne samenleving: Overkoepelend religieus betekenissysteem bv interest is verboden
- Moderne samenleving: Verlies aan overkoepelende betekenisorde
- Elk sociaal domein ontwikkelt eigen methode & principe
- Eco ontwikkelt zich los v religieuze bekommernissen
3. Bureaucratie; Weber
= Afspraken & rationele org die gebaseerd is op arbeidsdeling (niet geleid door emotie)
- Mens verdwijnt achter die org ‘iedereen is een nummer’ (geen individu meer)
- Symbool bureaucratie= Eichmann; Voelt je niet meer verantwoordelijk voor de anderen ik
doe gwn wat van mij verwacht is
-> Centraal= depersonaliseren (gevoelens uitschakelen) professionalisme ipv empathie
- Rationaliteit= efficientiedenken waarbij men zo efficiënt mogelijk doelen moet bereiken
Door moderne rationaliseringsproces w de eco een eigenstandig maatschappelijk domein, dat eigen
methodes & vormen v weten ontwikkelt om zijn specifieke doel te bereiken = Sociale differentiatie
-> In elk van die domeinen vinden rationaliseringsprocessen plaats (doel bereiken)
Gevolgen voor individu v rationalisering
- Verschillende logica’s kunnen met mekaar botsen
- Individu geraakt verbrokkeld verliest zijn harmonie
-> Herkent zich minder in de maatschappij door splitsing in verschillende domeinen
- Reactie= Vlucht nr innerlijkheid: Individu trekt zichzelf terug & cultiveer zijn gevoelens
- Emoties w belangrijk
-> Ontstaan subjectieve belevingscultuur waarbij individuen hun eigen subjectiviteit exposeren
Economie gaat zich losmaken v/d religie & functioneren volgens eigen interne criteria & principes
-> Overkoepelende betekenis valt weg, Weber zegt dat werkelijkheid onttoverd geraakt
-> Religieuze betekenissen verliezen aan kracht
-> Rationalisering & verzakelijking komen in de plaats omdat alles kwestie v doel w
-> Arbeid krijgt meer discipline & individuele nutsmaximalisatie in het denken
-> Proces v bureaucratisering vormt achtergrond v Webers pessimistische tijdsdiagnose
Jürgen Habermas: kolonisering v/d leefwereld
Verlichting: Menselijke autonomie & emancipatie dankzij het gebruik v/d rede
Communicatieve rationaliteit (daarop gebaseerd)
= Vorm v rationaliteit die terug komt in intersubjectieve relaties v communicatie
-> Gaat niet om zo efficiënt mogelijk controle uit te oefenen of iemand in een bepaalde
richting te duwen maar adv goede argumenten iemand intrinsiek te overtuigen
Leefwereld+ fundamenteel; gaat om structuren die betekenisgeving & vr sociale integratie zorgt
- Economie & politiek hebben zich afgesplitst v/d leefwereld
- In eco geen communicatie meer in begrip maar winstmaximalisatie (instrumentele rationaliteit)
- ↓ gebruik gemaakt v/d communicatieve rationaliteit die kenmerkend is voor de leefwereld
- Interacties w gestuurd door geld & niet meer rationale communicatie (gesprek vermijden)
-> Moeilijk om communicatieve overeenstemming te vinden in moderne economie
- Economie krijgt ondoorzichtigheid: Geld krijgt een logica waaraan individuen volgzaam zijn
-> Probleem is dat eco zich zo ontwikkelt dat ze de leefwereld gaat beschadigen
= These Habermas met ‘kolonisering v/d leefwereld’
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller gladysthielemans. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.86. You're not tied to anything after your purchase.
