Volledig uitgewerkt IT3 verslag over het onderwerp overgewicht (2022). Toetscode: GVE-2-IT3-20 gezondheidsbevordering. Ik hoop dat je er wat aan hebt!!!
18 JANUARI 2022
NAAM
1753700
Eerste versie
Docent:
,Inleiding
Voor deze opdracht ben ik in de schoenen van een gezondheidsbevorderaar gaan staan. Ik heb een
interview gehouden met de heer B, die last heeft van overgewicht door een ongezond
voedingspatroon. Ik heb zijn gedrag en gezondheidsprobleem uitgebreid uitgewerkt en heb door
middel van Shared Decision Making doelen opgesteld. Daarnaast heb ik me verdiept in de
verschillende fasen van gedragsverandering, ik heb verschillende interventies onderzocht en ik heb
het gedrag van de heer B uitgewerkt met behulp van het TPB-model. Daarnaast komt motiverende
gespreksvoering veel in dit verslag aan bod.
2
,Inhoud
Stap 1......................................................................................................................................................5
1.1 Omschrijving gezondheidsgedrag & gezondheidsprobleem.........................................................5
1.2 Data verzameling..........................................................................................................................5
1.3 Data analyse: coderen..................................................................................................................6
1.4 Resultaten (Theory of Planned Behavior & objectiviteit)...............................................................6
1.4.1 Attitude..................................................................................................................................6
1.4.2 Sociale norm..........................................................................................................................7
1.4.3 Eigen effectiviteit...................................................................................................................7
1.4.4 Barrières................................................................................................................................7
1.4.5 Kennis en vaardigheden.........................................................................................................7
1.4.6 Intentie...................................................................................................................................7
Stap 2.....................................................................................................................................................8
2.1 Gezondheidsprobleem..................................................................................................................8
2.1.1 De oorzaak.............................................................................................................................8
2.1.2 Het gevolg..............................................................................................................................8
2.1.3 Prevalentie.............................................................................................................................8
2.1.4 Incidentie...............................................................................................................................8
2.1.5 Mortaliteit..............................................................................................................................9
2.1.6 Omgevingsfactoren................................................................................................................9
2.1.7 Spreiding................................................................................................................................9
2.1.8 Levensverwachting................................................................................................................9
2.2 gedragsanalyse.............................................................................................................................9
2.3 resultaten tabel..........................................................................................................................11
2.4 Gedragsdoelen............................................................................................................................13
2.4.1 Einddoel:..............................................................................................................................13
2.4.2 Gedragsdoel Kennis en Vaardigheden.................................................................................13
2.4.3 Gedragsdoel Sociale Norm...................................................................................................14
2.4.4 Gedragsdoel eigen effectiviteit............................................................................................14
2.5 Shared-Decision Making.............................................................................................................14
Stap 3....................................................................................................................................................16
3.1.1 Gedragsdoel Kennis en vaardigheden......................................................................................16
3.1.2 Interventie Gezond kopen, Gezond koken................................................................................16
3.1.3 Methode en theorie.................................................................................................................16
3.2.1 Gedragsdoel Sociale Norm.......................................................................................................17
3
, 3.2.2 Interventie SMARTsize.............................................................................................................17
3.2.3 Methode en theorie.................................................................................................................17
3.3.1 Eigen effectiviteit.....................................................................................................................18
3.3.2 Interventie CooL (Coaching op Leefstijl)...................................................................................18
3.3.3 Methode en theorie.................................................................................................................18
Stap 4....................................................................................................................................................20
4.1 Fases van gedragsverandering...................................................................................................20
4.1.1 Pre- Contemplatiefase.........................................................................................................20
4.1.2 Contemplatiefase.................................................................................................................21
4.1.3 Preparatiefase.....................................................................................................................21
4.1.4 Actiefase..............................................................................................................................22
4.1.5 Volhouden............................................................................................................................23
4.1.6 Terugval...............................................................................................................................24
4.2 Gezondheidsbevorderaar............................................................................................................25
4.2.1 Motiverende gespreksvoering..............................................................................................25
4.2.2 Psycho-educatie...................................................................................................................25
4.2.3 Voorlichting en preventie.....................................................................................................26
Stap 5....................................................................................................................................................27
5.1 Gezondheidsbevorderaar............................................................................................................27
5.2 Ethische afweging.......................................................................................................................27
Literatuurlijst........................................................................................................................................28
Bijlage 1. Topiclijst................................................................................................................................32
Bijlage 2. Uitgeschreven interview........................................................................................................33
Bijlage 3. Analyse van het interview:....................................................................................................38
4
,Stap 1
1.1 Omschrijving gezondheidsgedrag & gezondheidsprobleem
Voor deze opdracht heb ik gekozen om de heer B te interviewen. De heer B is 53 jaar oud en heeft
een zittend beroep. Hij wil al voor een langere periode gewicht verliezen en is vastberaden dit te
doen door gezonder en bewuster te eten. De heer B vertelt in het interview dat hij al eerder op zijn
voedingsgedrag heeft gelet maar dat het gewenste gewicht nog niet is behaald. Momenteel weegt de
heer B 107 kg en heeft hij een lengte van 187 cm. Om te bepalen of de heer B overgewicht of
obesitas heeft, maak ik gebruik van de Body Mass Index (BMI). Door de gegevens van de heer B in de
formule ‘gewicht in kilogram / lengte in het kwadraat’ in te vullen, komen we uit op een BMI van
30,60. Het gezonde BMI van een volwassenen ligt tussen de 18,5 en 25. Het BMI van de heer B ligt
hierboven, hij heeft dus ernstig overgewicht (obesitas) wat zijn gezondheid erg in gevaar kan brengen
(voedingscentrum, z.d.).
Het streefgewicht van de heer B ligt rond de 87 kg. Hij wil, door elke maand één kg af te vallen, in
twintig maanden zijn streefgewicht behalen. Dit wil hij doen door structureel gezonder en bewuster
te eten. Een streng dieet volgen of vasten wil de heer B niet. Hij wil kleine ongezonde gewoontes
omzetten in gezonde gewoontes. Bovendien wil hij op lange termijn zijn gezondheid verbeteren. In
het interview vertelt de heer B dat hij soms moeite heeft met grenzen stellen. Wanneer hij een zak
chips of een bak koekjes voor zich heeft staan, eet hij deze meteen leeg. Hij heeft moeite met
zelfbeheersing en is tot nu toe niet in staat geweest zijn gedrag te veranderen. De heer B wil in plaats
van een zak chips tijdens de borrel een gezond alternatief in zijn routine vestigen. Bijvoorbeeld door
te snacken op bleekselderij of op crackers met hüttenkäse. Daarnaast wil hij tijdens het avondeten
minder eten opscheppen en wil hij snoep en koek zo veel mogelijk afschaffen.
Het gezin van de heer B steunt hem hierin en staat open om te helpen door geen ongezonde
producten in huis te halen en door gezond te koken. Het sociale leven van de heer B heeft eerder een
negatieve invloed op het eetgedrag. Biertjes en een bittergranietuurtje tijdens het uitgaan gaan er bij
hem wel in. De heer B realiseert hoe schadelijk dit voor hem is, maar wil wel blijven genieten. Hij
staat er niet voor open om dit gedrag te veranderen. Door tijdens het uitgaan niet op zijn eetgedrag
te letten, wil de heer B de dagen daarop extra op zijn eetgedrag letten om het te compenseren.
De hoofdreden dat de heer B zijn eetgedrag wil veranderen is omdat zijn gezondheid achteruit gaat.
Hij slaapt slechter en hij is snel benauwd. Door zijn grote buikomvang past hij niet goed in de auto,
ook dat zit hem dwars. Daarnaast is hij bang andere gezondheidsproblemen te ontwikkelen, denk
hierbij aan hart- en vaatziekten, een verhoogde bloeddruk en een verhoogde kans op kanker. Naast
de door de heer B benoemde gevolgen, kan ernstig overgewicht ook leiden tot een verhoogd
cholesterolgehalte, dit kan weer zorgen voor vaatproblemen (mens-en-gezondheid, z.d.). Ook
gewrichtsproblemen en diabetes mellitus type ll zijn vaak voorkomende problemen bij mensen met
een te hoog BMI (Jager, L., 2008). Naast lichamelijke gevolgen kan overgewicht ook psychische
gevolgen met zich meebrengen. Sociale isolatie, angststoornissen en depressie zijn hier enkele
voorbeelden van (voedingscentrum, z.d.). In hoofdstuk 2.1.2 wordt hier meer over verteld.
1.2 Data verzameling
Voor mijn interview heb ik gekozen voor een semi-gestructureerd interview. Ter voorbereiding op
het interview heb ik vragen voorbereid zodat de grote lijnen vast stonden. Het voordeel van een
semi-gestructureerd interview is dat er van deze vragen afgeweken kan worden. Hierdoor kan er op
antwoorden doorgevraagd worden, dit voorkomt onduidelijkheid en onvolledigheid. De volgorde van
de onderwerpen, de formulering van de vragen en de formulering van de antwoorden staan niet
vast. De interviewer laat bij deze werkwijze veel ruimte voor eigen opvattingen en belevingen van de
ondervraagde (ferdie migchelbrink consultancy, z.d.). Door deze manier van interviewen komt het
5
,niet over als een enquête of kruisverhoor en is door interesse tonen een makkelijk een vloeiend
gesprek te voeren. De heer B is bij mij thuis geïnterviewd. Hij is niet kwetsbaar of minderjarig. Ik heb
voor het begin van het interview aan de heer B uitgelegd wat precies de bedoeling was. Daarnaast
heb ik gevraagd of ik heb interview mocht opnemen en of de heer B akkoord ging met het
onderwerp. Ik heb het interview opgenomen met de camera op mijn telefoon die naar de grond
gericht was. Ik heb voor de privacy in het interview geen namen of adressen gebruikt en tijdens het
uitschrijven de ondervraagde aangeduid met de heer B. Ik heb me aan de algemene verordening
gegevensbescherming (AVG) gehouden (kvk, z.d.). Het interview heeft veertien minuten geduurd en
is gebaseerd op het Theory of planned behaviour model (TPB-model). Het TPB-model is een
veelgebruikt model dat zich richt op het veranderen en verklaren van bewust gedrag. Dit model
wordt onderverdeeld in zes onderwerpen, namelijk: attitude, sociale normen, eigen effectiviteit,
barrières, kennis en vaardigheden en intenties. Ik heb elk van deze onderwerpen aangehaald en hier
verschillende vragen over gesteld (M. Luenendonk, 2019). Deze vragen zijn terug te vinden in bijlage
1, de topiclijst. De vragen heb ik onderverdeeld in hoofdvragen en verdiepende vragen zodat de
geïnterviewde goed na kon denken over het onderwerp. Tijdens het interview heb ik gebruik
gemaakt van motiverende gespreksvoering. Dit wil zeggen dat ik de ORBS-methode en een
ambivalentie onderzoek heb gebruikt. Ik heb open vragen gesteld en tijdens het interview heb ik
reflectief geluisterd, samengevat en bekrachtigd. Daarnaast heb ik alle voor- en nadelen van het
huidige en nieuwe gedrag uitgevraagd (MI time, 2019). Over de motiverende gespreksvoering wordt
in hoofdstuk 4.2.1 een uitgebreide uitleg gegeven.
1.3 Data analyse: coderen
Na het opnemen van het interview heb ik het gehele interview getranscribeerd zodat ik het duidelijk
en overzichtelijk op papier heb staan. Nadat ik dit heb gedaan heb ik het geschreven interview
thematisch gecodeerd. Dit houdt in dat ik de gestelde vragen, uitspraken en antwoorden heb
ingedeeld naar soort en type (Hijstek, L., Huisinga, S., Oosterhoof, P. & Broekman, M., 2010). Ik heb
thematisch gecodeerd aan de hand van de onderwerpen van het TPB-model. Ieder onderwerp is
aangeduid met een eigen kleur:
- Algemene informatie: rood
- Attitude: oranje
- Sociale normen: groen
- Eigen effectiviteit: paars
- Barrières: blauw
- Kennis en vaardigheden: paars
- Intentie: grijs.
Per zin heb ik gekeken bij welk onderwerp de zin het beste past en dit heb ik met de goeie kleur
gearceerd. Door dit te doen kan ik met een oogopslag zien bij welke onderwerpen de zinnen passen
en heb ik een helder totaalbeeld van de verkregen informatie (Luenendonk, M., 2019).
1.4 Resultaten (Theory of Planned Behavior & objectiviteit)
1.4.1 Attitude
Bij attitude wordt er gekeken naar de voor- en nadelen van bepaald gedrag en de afweging (sassen,
2018). Door gezonder en bewuster te eten wil de heer B afvallen. Een voordeel van gezonder en
bewuster eten is een verkleinde kans op ziektes. Daarnaast vertelt de heer B dat hij hoopt minder
benauwd te zijn en hoopt hij een betere conditie te krijgen. Ook een verkleinde buikomvang en een
gezonder voedingspatroon hoopt hij te behalen. Daarnaast denkt hij dat hij door structureel gezond
te eten minder wordt uitgedaagd om terug te vallen in oude gewoontes. Ook dat ziet hij als een
groot voordeel. Een nadeel van gezonder en bewuster eten is dat hij niet zomaar kan eten wat en
hoeveel hij wil. De heer B geeft aan te genieten van een zak chips leegeten. Door de
gedragsverandering moet hij zichzelf hiervan weerhouden. Dit ziet hij als een groot nadeel.
6
,1.4.2 Sociale norm
De sociale norm wordt beschouwd als normatief en standaard. Er wordt dus gekeken naar de mate
waarin een persoon al dan niet instemt met de opvattingen van de mensen om hem/haar heen
(sassen, 2018). De heer B geeft aan dat hij door de omgeving vaak wordt blootgesteld aan ongezond
eten. Hij vertelt dat hij van zijn gezin steun ervaart om gezonder te eten. Er worden namelijk weinig
ongezonde producten in huis gehaald en in de avond wordt er gezond gekookt. Tijdens het uitgaan
met zijn vrienden ervaart de heer echter geen steun. Het is dan normaal om onder het genot van wat
bittergarnituur wat te gaan drinken. De heer B vertelt dat hij weet dat het ongezond is, maar dat hij
op zulke avonden toch gezellig meedoet. Ook vertelt hij dat hij van social media geen druk ervaart
maar dat mannen in tijdschriften of films hem soms wel aan het denken zetten.
1.4.3 Eigen effectiviteit
Eigen effectiviteit gaat over de haalbaarheid van het gedrag (sassen, 2018). De heer B vertelt dat hij
weet dat hij het zelf moet doen en dat hij gewoon moet doorzetten. Hij wil elke maand één kilo
afvallen zodat hij in twintig maanden twintig kilo lichter is. Op een schaal van één op tien geeft hij
een zeven aan. Hij denkt dus dat het prima haalbaar is maar heeft nog zijn twijfels omdat bij door de
omgeving zoveel aan ongezond eten wordt blootgesteld. Deze twijfels worden ook versterkt als hij
terug denkt aan de voorgaande keren dat hij dit heeft geprobeerd. Toen is het hem namelijk niet
gelukt, dus de heer B vraagt zich af waarom het dit keer wel zou lukken. Ondanks deze gedachtes is
hij wel vastberaden om zijn eetgedrag te veranderen. Hij denkt dat het dit keer wel zal lukken.
1.4.4 Barrières
Barrières zijn de factoren die het gewenste gedrag van iemand belemmeren (sassen, 2018). De heer
B heeft het veel over verleiding, hij vindt het moeilijk om zichzelf te beheersen wanneer hem iets
aangeboden wordt. De heer B spreekt hierbij vooral over de bittergarnituur bij het uitgaan. Als het
gezellig en lekker is vindt hij het moeilijk om ervan weg te blijven. De heer B zijn uitgaansleven is dus
een grote belemmerende factor.
1.4.5 Kennis en vaardigheden
De heer B vertelt dat hij met zijn gezin veel gebruik maakt van het internet of van kookboeken om
nieuwe gezonde recepten te vinden. Daarnaast vertelt hij dat hij van bekenden ook veel nieuwe
informatie krijgt over een gezonde levensstijl en hoe hij zijn gedrag het beste kan aanpassen. Hij
breidt zijn kennis over gezonde recepten, gezonde producten en over calorieën en koolhydraten
voortdurend uit en is actief bezig met zijn gezondheid. De heer B heeft kennis over de gevolgen van
een te hoog BMI en weet hoeveel hij moet afvallen om op een gezond gewicht te komen. Ook geeft
de heer B aan dat hij weet waar hij hulp kan vinden, als hij dit nodig heeft. Hij spreekt over een arts,
lijfstijlcoach en diëtiste. De heer B heeft zijn doel voor ogen en heeft de hierbij behorende kennis en
vaardigheden. Hij weet waar en hoe hij extra informatie, hulp en voorlichting kan krijgen en heeft
duidelijk voor ogen hoe hij zijn gedrag wil veranderen.
1.4.6 Intentie
Intentie gaat over het gewenste gedrag en hoe iemand zijn huidige gedrag hiernaar wil omzetten
(sassen, 2018). De heer B wil in twintig maanden twintig kilo afvallen door elke maand één kilogram
af te vallen. Dit betekent dat hij na twintig maanden 87 kilo wil wegen. Als hij dit gewicht behaald
heeft hij een BMI van 25 en valt hij onder de categorie ‘gezond’ (mens-en-gezondheid, z.d.). Hij wil
afvallen door gezonder en bewuster te eten. Wanneer de heer B 87 kilo weegt hoopt hij een betere
conditie te hebben, minder benauwd te zijn en hoopt hij een kleinere buikomvang te hebben.
Daarnaast hoopt hij minder kans op ziektes te hebben en hoopt hij minder verleidt te worden door
ongezonde producten. De heer B wil dus gezonder en bewuster eten om zijn algehele gezondheid te
verbeteren.
7
, Stap 2
2.1 Gezondheidsprobleem
Het menselijk lichaam heeft energie nodig om te kunnen functioneren. Deze energie halen we uit
voedsel. Wanneer iemand meer energie inneemt dan het lichaam nodig heeft, dan heb je een
energie overschot dat door je lichaam wordt omgezet in de vorm van vet. Wanneer dit langdurig het
geval is ontstaat er overgewicht (Mattes, R., 2006). Om erachter te komen of iemand overgewicht
heeft kijken we naar zijn/haar BMI. Wanneer het BMI boven de 25 ligt, is er sprake van overgewicht.
Het BMI van de heer B is 30,60, hij heeft dus overgewicht (voedingscentrum, z.d.).
2.1.1 De oorzaak
Overgewicht kan worden veroorzaakt door verschillende factoren en de combinatie hiervan. Denk
bijvoorbeeld aan overmatige consumptie, ongezonde voeding en te weinig lichaamsbeweging
(Nederlandse stichting over gewicht, z.d.). Biologische factoren kunnen ook bijdragen aan het
ontwikkelen van overgewicht. Denk hierbij aan stoornissen in het hormoonhuishouden die het
honger- en verzadigingsgevoel en het optimale energieverbruik in rust waarborgen. Maar ook genen
die betrokken zijn bij de vetopslag kunnen overgewicht veroorzaken. Ten slot is het mogelijk dat
medicijnen bijdragen aan een verhoogd risico op overgewicht. Middelen als antidepressiva, anti-
epileptica en corticosteroïden zijn hier voorbeelden van (zorgwijzer, 2020). De hoofdoorzaak van het
overgewicht van de heer B is een ongezond eetpatroon.
2.1.2 Het gevolg
Overgewicht gaat vaak gepaard met comorbiditeit. Dit is het tegelijk voorkomen van twee of meer
stoornissen of aandoeningen bij een persoon (GGZ standaarden, z.d.). Het risico op ziekten en
aandoeningen wordt steeds groter naarmate het BMI toeneemt. Voorbeelden van deze ziektes en
aandoeningen zijn diabetes mellitus II, verschillende vormen van kanker en hart- en vaatziekten
(Boeing, H., 2013). Maar net als bij de heer B kan iemand met overgewicht ook last krijgen van
benauwdheid en kan iemand aandoeningen aan de ademhalingswegen ontwikkelen. Daarnaast zijn
gewrichtsklachten, artritis en blessures ook veel voorkomende gevolgen van een te hoog BMI
(Ajeganova, S. & Andersson, M. L., 2012).
Naast lichamelijke gevolgen kan overgewicht ook psychische gevolgen met zich meebrengen.
Mensen met overgewicht kunnen namelijk last hebben van discriminatie en stigmatisering en
hebben een verhoogde kans op depressie, stress en angststoornissen (Wu, Y. & Berry, D. C., 2017).
Daarnaast kunnen mensen met overgewicht eerder arbeidsondergeschikt raken (Robroek, S. J. W.,
Reeuwijk, K. G., Hillier, F. C., Bambara, C. L., van Rijn, R. M. & Burdorf, M., 2013). Overgewicht kan
dus veel verschillende gevolgen met zich mee brengen die de kwaliteit van leven kunnen
verslechteren.
2.1.3 Prevalentie
De prevalentie van overgewicht is het aantal gevallen per duizend of honderdduizend op een
specifiek moment in de bevolking (encyclo, z.d.). In 2018 was meer dan de helft van de inwoners in
Nederland te zwaar, namelijk 50,2% (centraal bureau voor de statistieken, 2018). Van de 17.218.045
inwoners hadden 8.643.459 inwoners overgewicht. De jaarprevalentie overgewicht in 2018 in
Nederland was 502 op de 1000 inwoners (loket gezond leven, 2018).
2.1.4 Incidentie
De incidentie is het aantal nieuwe gevallen van een ziekte of aandoening per tijdseenheid (encyclo,
z.d.). In 2016 had 50,1% van de bevolking in Nederland overgewicht. Van de 16.890.000 mensen
waren dit 8.461.890. In 2018 waren er 8.643.459 mensen in Nederland met overgewicht. Als we dit
met elkaar vergelijken zien we dat in twee jaar tijd het aantal mensen in Nederland met overgewicht
met 181.569 mensen is gestegen (centraal bureau voor de statistieken, 2018).
8
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller karlijnblad. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.53. You're not tied to anything after your purchase.
