Overzichtelijk weergegeven en uitgewerkte aantekeningen van alle hoorcolleges van het vak Nederlandse geschiedenis zoals gegeven aan de Radboud Universiteit. Ook de beide wetenschappelijke artikelen die zijn behandeld in de colleges zijn samengevat
Identiteit & dilemma’s
Identiteit
Wat is identiteit?
• ‘Een proces dat individualiteit wil benadrukken, maar eenvormigheid wil aanduiden’
• Om identiteit te bepalen, zijn altijd andere groepen nodig, waar iemand zich mee kan
identificeren of juist tegen wil afzetten; iemand kan tot meerdere van dit soort
groepen behoren
Identiteit is ook een sociaal-cultureel construct:
• Het staat niet vast, maar is flexibel
• Het is niet biologisch bepaald
• Identiteit wordt uitgedragen m.b.v. ‘cultuurdragers’: taal, symbolen, etc.
Identiteit heeft veel kracht: het kan mensen verbinden, maar ook kan het ingezet worden om
de status quo te handhaven of juist om mensen te mobiliseren om verandering teweeg te
brengen
• Voorbeeld: ‘imagined communities’: gemeenschap waarvan leden elkaar niet
allemaal (kunnen) kennen, maar die toch een binding met elkaar ervaren; denk aan
de natiestaat als voorbeeld. In zo’n community wil men overeenkomsten met de rest
van de gemeenschap benadrukken en verschillen zoveel mogelijk wegpoetsen
o Hierin zijn symbolen belangrijk, maar ook een gedeelde geschiedenis, of de
herinnering daaraan
Geschiedenis & identiteit
• Onze gedeelde herinneringen vormen onze identiteit, maar hoe we het verleden
herinneren, wordt ook bepaald door onze gemeenschappelijke identiteit (of het idee
dat we daarvan hebben) op dat moment
! identiteiten kunnen dus veranderen, maar dat zien we soms over het hoofd
! soms herzien we ook onze herinneringen
• ‘nationale geschiedenis’ is problematisch begrip:
o Wat bedoelen we ermee? Geschiedenis van het stuk land dat nu Nederland is,
of geschiedenis van ‘Nederlanders’, of Nederlandse verhalen over
geschiedenis, of nog iets anders?
o Suggereert eigenaarschap in geschiedenis: ‘onze’ geschiedenis
o Suggereert uitzonderingspositie van Nederland; Nederland zou iets unieks
hebben, maar alle andere landen vinden dat ook van zichzelf
o Wie/wat valt er precies onder? Tellen we ook kolonies mee, en globale
ontwikkelingen die Nederland hebben beïnvloed?
➔ Is ‘Nederland’ dan wel een geschikte analytische eenheid vanuit waar je
geschiedenis kan bedrijven? Heeft dit zin/meerwaarde?
• Nationale geschiedenis gaat vaak gepaard met ‘teleologisch denkbeeld’: het idee
dat de natiestaat onvermijdelijk is voortgekomen uit eerdere ontwikkelingen; verleent
‘zin’ aan onze nationale geschiedenis
• ‘invented traditions’: nationale symbolen & rituelen die worden voorgesteld als
oude tradities, ingesteld om in het heden een bep. doel te bereiken
! deze tradities zijn in werkelijkheid dus niet per se heel oud
! het veronderstelt dat iets waarde heeft alleen omdat het ‘oud’ is
o Is een vorm van presentisme: interpretatie van het verleden vanuit het
heden, soms met een bepaald doel (bijvoorbeeld het vestigen/benadrukken
van een bep. identiteit!); kan ertoe leiden dat dingen weggelaten of uitvergroot
worden om dit doel te bereiken; Whig history (zie Herman Paul)
, Canonvorming
Belangrijkste lessen vorig college
• Groepsidentiteit is leidend voor bep. sociale processen
• Nationale geschiedenis heeft identiteitsvormende kracht, maar andersom
veronderstelt nationale geschiedenis al een nationale identiteit
• Onze ‘cultural memory’ wordt gevormd door een gevoel van identiteit
• Nationale geschiedenis is niet één verhaal
• Nationale geschiedenissen veronderstellen uniciteit, een afwijking van de ‘normale’
ontwikkeling van andere landen; maar de ‘normale’ ontwikkeling bestaat niet
Presentisme versus historicisme
• Presentisme: interpretatie verleden vanuit het heden, vanuit hedendaagse normen
& waarden, soms met een bep. doel
! hoeft niet per se vorm van teleologie te zijn
• Historicisme: bep. concepten/ideeën/gebeurtenissen kunnen alleen vanuit eigen
tijd begrepen worden
o Gepropageerd door Leopold von Ranke in 19e eeuw
o Historici mogen niet moreel oordelen over verleden
o Historici kunnen objectief zijn & moeten dit nastreven
! in werkelijkheid is dit een mythe (die nog steeds wijdverbreid is); ook
historici worden beïnvloed door hun standplaatsgebondenheid; historici
moeten zich hier bewust van zijn & open-minded zijn naar andere
perspectieven
• Historici herschrijven continu de geschiedenis, onder invloed van hun eigen tijd &
nieuwe inzichten, kennis & perspectieven; tegenwoordig is meer aandacht voor
schaduwzijden & zwarte bladzijden
o Sommigen vinden dit kwalijk & hebben kritiek, vooral als het om de
geschiedenis van de natiestaat gaat; deze critici voelen zich eigenaar van de
geschiedenis zoals die tot dan toe is geschreven & willen niet dat datgene waar
zij legitimiteit aan ontlenen wordt veranderd
Canonvorming
• Werkdefinitie: “die waardevolle onderdelen van kunst & cultuur die we willen
meegeven aan een volgende generatie
• Canon = ‘meetlat’ in oud-Grieks; oftewel, een nationale canon bakent af & stelt
normen
• Canon kan het collectieve geheugen weerspiegelen, maar niet de identiteit; het is
beter om deze twee begrippen te ontkoppelen
• Risico’s van canonvorming:
o Riekt naar bruikbare, ‘officiële’ geschiedenis
o Uitsluiting van (bevolkings-)groepen die later hun wortels in Nederland
hebben; wie hoort erbij en wie niet?
o Etnocentrisme
o Gevaar van teleologisch denkbeeld
o Hollandocentrisme: canon focust te veel op gewest Holland
o Eenzijdige interesse: canon focust te veel op politieke geschiedenis
o Suggestie gewekt van één verhaal van Nederland
Bataven
Bronnen
• Alles wat we weten over Bataven & Bataafse opstand komt van Tacitus: Romeinse
geschiedschrijver
! het origineel hebben we niet meer; vroegste kopie komt uit 1470
, • Julius Caesar schreef ook over ‘Nederland’ tijdens zijn veldtochten naar Gallië:
o Beschrijft volken die hij tegenkomt & geeft er namen aan
! we weten niet hoe volken zichzelf noemden
Volken
• Galliërs: overkoepelende naam voor meerdere volken die een Keltische taal spraken
• Germanen: volken die een Germaanse taal spraken
• Bataven woonden rond de Rijn, ruwweg de noordgrens van het Romeinse rijk;
dienden ook in Romeinse leger
• Ze werden ‘Bataven’ genoemd door de Romeinen en namen die naam later zelf over
! Dat een volk dezelfde naam had betekent niet dat ze zich als groep identificeerden;
cultuur & godenwereld konden enorm verschillen
Bataafse opstand
• Twee Bataafse legeraanvoerders, broers Julius Civillis & Julius Paulus worden door
keizer Nero beschuldigd van verraad → Paulus wordt onthoofd, Civillis naar Rome
gebracht
• In Rome is net een nieuwe keizer aan de macht (Galba), stuurt Civillis weer terug naar
Gallië
• Tegen de tijd dat Civillis terug is, zit er alweer een nieuwe keizer op de troon
(Vitellius), maar hij is zijn positie niet zeker: meerdere concurrenten liggen op de loer,
waaronder Vespasianus
• → Vitellius wil Bataven dwingen om versterking te zenden → Bataven gepikeerd →
opstand van Bataven & Cananefaten
• Opstand houdt aan, ook na afzetting van Vitellius en met Vespasianus als keizer
• Waarschijnlijk onderhandelen Bataven met Romeinen & wordt er vredesverdrag
gesloten; is niet zeker, want hier stopt het verhaal van Tacitus
Tacitus over Bataven & Romeinen
• Bataven worden beschreven als sterke, stoere, krijgslustige vechters
• Romeinen worden beschreven als verwijfd, decadent, lafaards
• Dit dient als waarschuwing: Tacitus wil de Romeinen aansporen tot het ondernemen
van actie tegen de krachtige Germaanse volken
Beeldvorming
Vanaf de 16e eeuw wordt het verhaal over de opstand populair:
• 1517: ‘Divisiekroniek’ door Cornelius Aurelius
o Stelde hierin dat ‘Hollanders’ (inwoners van provincie Holland) rechtstreeks
afstammen van Bataven (ook al kwamen ze uit het Gelderse rivierengebied)
o Is neutraal t.o.v. Romeinen, worden niet negatief neergezet
• 1617: Toneelstuk ‘Baeto’ door P.C. Hooft
o Volgens hem ligt de oorsprong van de Republiek bij het Bataafse volk &
veronderstelt continuïteit tussen Bataven & Hollanders van 17e eeuw
• 1610: Hugo de Groot: ‘Tractaet van de oudtheyd vande Batavische nu Hollandsche
republique’
o Gaat verder dan Hooft: identificeert Romeinen met Spaanse bezetter & de
Bataven met de ‘vrije’ ‘dappere’ Hollanders die hiertegen in opstand komen
• 1659: gedicht van Vondel:
o Identificeert Julius Civillis als Willem van Oranje & Brinno (leider van de
Cananefaten) als Maurits
• 18e eeuw: zowel de patriotten (streefden naar meer democratisering & hervorming
van bestuur) als de prinsgezinden identificeerden zich met de Bataven
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller socialhermitcrab. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.93. You're not tied to anything after your purchase.
