Summary
samenvatting recht: alle leerstof (slides + nota's + boek)
- Course
- Institution
- Book
Deze samenvatting bevat alle leerstof, inclusief nota's uit de hoorcolleges en nota's uit het boek recht voor welzijnswerkers (2018)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
mashahoubrechts
Content preview
Recht voorwelzijnswerkers
1 Bronnen en beginselen van het recht
1.1Ontstaan en ontwikkeling van het recht
- Recht is zo oud als de mensheid
- Recht is ontstaan sinds mensen samenleven:
• Mensen maken afspraken over het samenleven
• Willen dat deze afspraken bij iedereen bekend zijn
• Willen dat deze afspraken worden nageleefd
• Voorbeelden:
o Afspraken over wat van wie is: bezit, eigendom van land, materiaal, dieren…
o Afspraken rond relaties: huwelijk, partnerschap, monogamie, polygamie
- (Alles in het grijs is achtergrondinformatie om de leerstof beter te kunnen begrijpen)
- De Codex Hammurabi, samengesteld in ca. 1750 voor Christus ook bekend als de code van
Hammurabi is een van de oudste tot dusver gevonden wetboeken, en een van de best
bewaarde voorbeelden van dit type document uit het antieke Babylon (Mesopotanmië)
- Oorspronkelijk afspraken tussen individuen
- In complexere samenlevingen wordt “wetgevende bevoegdheid” overgedragen aan
vertegenwoordigend orgaan (=het parlement).
• Naarmate het democratisch gehalte van een samenleving zal de reële
vertegenwoordiging sterker of minder sterk zijn. Denk bijvoorbeeld aan het
Romeinse Rijk: enkel patriciërs zetelden in de Senaat, het gewone volk (“het plebs”)
had geen inspraak.
- Afdwingen gebeurde oorspronkelijk door primaire dwang (geweld) door leden van de groep
• Oorspronkelijk bestonden straffen vooral uit fysiek geweld: steniging, lijfstraffen,
doodstraf, hand afhakken bij diefstal of uit economisch geweld: dwangarbeid
opsluiting in mensonwaardige omstandigheden
- Evolutie naar meer geciviliseerde dwang:
• Afwijkend gedrag beoordeeld door rechtbanken
• Dwangmiddelen van louter fysiek, moreel economisch geweld naar meer humane
vormen van bestraffing (met ontstaan mensenrechten)
o Evolutie naar meer humane straffen: guillotine werd beschouwd als een
humane manier om de doodstraf uit te voeren (eerste uitvoering 1792),
opsluiting moet op een menswaardige manier gebeuren, lijfstraffen zijn
afgeschaft evenals de doodstraf.
• Evolutie naar alternatieve straffen: zoals taakstraffen, elektronisch toezicht,
geldboetes …
- Dit alles is zeer maatschappelijk bepaald: in sommige samenlevingen bestaat de doodstraf
nog altijd (VS…) op andere plaatsen bestaan nog lijfstraffen (steniging bij overspel)
1
,BURGERLIJK WETBOEK
- !Op het examen krijgen we een document waarin de Universele verklaring van de rechten
van de mens (UVRM), Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de
Fundamentele Vrijheden (EVRM), Verdrag inzake de Rechten van het Kind (VRK) en de
Belgische Grondwet – Titel 2: De Belgen en hun rechten in staan!
- Belgisch recht is in oorsprong gebaseerd op Code Napoleon/Code Civile = Frans burgerlijk
wetboek (1804): geboorte van ons rechtssysteem
- Burgerlijk wetboek = samensmelting van:
• Romeins recht
o Romeins recht is van groot belang tot op vandaag. In de opleiding Master
Rechten is het een belangrijk vak tot op vandaag. Het heeft een grote
invloed, omdat het lange tijd van kracht is geweest: in het West-Romeinse
Rijk 13 eeuwen (tot de val in 476 na Christus) het in Oost-Romeinse Rijk tot
1453 na Christus. Heel wat principes sijpelen tot op vandaag door in ons
recht wat zich o.a. vertaalt in de vele Latijnse “rechtsspreuken”.
o Heel de regeling van de burgerlijke aansprakelijkheid ontlenen we aan
volkstribuun Aquilius (ca. 286 v. Chr.). Vandaar dat men ook spreekt over de
aquiliaanse aansprakelijkheid. Dit vormt vandaag een tweeluik met de
strafrechtelijke verantwoordelijkheid.
• Kerkelijk recht
o Het Kerkelijk recht (canoniek) heeft de rol van het Romeinse recht
overgenomen na de val van het Romeinse Rijk. De Kerk nam een groot deel
van de staatsorganisatie over.
• Gewoonterecht (costuymen Parijs)
o Er ontstonden plaatselijke gewoonten die van streek tot streek verschilden
- Tot op vandaag van belang
- Maar ondertussen uiteraard modernisering onder invloed van
• Mensenrechtenverdragen (zie verder in deze cursus)
• Toenemende wetgeving van de Europese Unie
• Gewijzigde (wetenschappelijke) inzichten op vlak van economie, ethiek, religie,
maatschappijvisie…
1.2 Wat is recht?
- Definitie
• (1) Een geheel van afdwingbare regels, (2) die door de samenleving tot stand komen
(3) met als doel de samenleving te ordenen
(1.1) Een geheel van regels = veelheid van bronnen van recht
- Wetten
- Rechtspraak
- Gewoonte
(1.2) Een geheel van afdwingbare regels
- Recht is afdwingbaar
- Afdwingen gebeurt via rechtbanken door
• Straffen bij misdrijven: boete, gevangenisstraf, …
• Dwingen iets te betalen: schadevergoeding, …
• Dwingen iets te doen: herstel geleden schade, …
2
, • Verbieden iets te doen: staat- of contactverbod bij “belaging”, verbod om nog met
de wagen te rijden (rijverbod), …
- Recht is op iedereen van toepassing ongeacht geloof, politieke overtuiging…
- Afdwingbaar karakter tegenover ALLE leden van de samenleving onderscheidt recht van
andere normeringsstelsels, zoals:
• Statuten van een voetbalclub
• Beroepscode artsen, advocaten, …
(2) Die door de samenleving tot stand komen
- In oorsprong onderlinge afspraken
- Nu via vertegenwoordiging (parlementaire democratie)
(3) Met als doel de samenleving te ordenen
- Doel is het “samen-leven” te ordenen.
- Dat veronderstelt
• Objectiviteit
• Algemeenheid
• Rechtszekerheid
- Recht is een instrument om beleid te maken
• Beleid = politiek gebeuren (wordt in het parlement gecreëerd)
- Recht = rechtvaardig? = subjectief, niet overal ter wereld zelfde interpretatie van wat
rechtvaardig is; bv. wetgeving rond euthanasie, dus recht is niet absoluut rechtvaardig
Vrouwe Justitia (Themis):
- De blinddoek staat voor de rechtspraak zonder aanzien des persoons, dat wil
zeggen dat niet de personen worden gehoord en veroordeeld, maar slechts de
feiten en daden;
- De weegschaal stelt de afweging van de bewijzen en getuigenissen voor, die in het
voordeel of nadeel van de verdachte spreken
- Het zwaard staat voor het vonnis dat wordt uitgesproken
1.3 Bronnen van het recht
- Recht is een geheel van regels die we halen uit bronnen
- Wat als regels elkaar tegenspreken? Hiërarchie.
• Bronnen worden besproken in hiërarchische volgorde = volgorde van belangrijkheid
• Bij tegenstrijdigheid heeft hoogste bron voorrang
OVERZICHT SOORTEN BRONNEN
1. Wetgeving
2. Gewoonte
3. Rechtspraak
4. Rechtsleer
5. Algemene rechtsbeginselen
6. Billijkheid
1.3.1 Wetgeving
- De wetgeving is de belangrijkste bron van het recht
- Binnen “Wetgeving” onderscheiden we:
1. Internationale verdragen
3
, 2. Grondwet
3. Wetten – decreten – ordonnanties – besluiten
1.3.1.1 Internationale verdragen
- Bilaterale verdragen: tussen 2 landen
• Bilaterale verdragen over kinderontvoeringen (met Marokko en Turkije in uitvoering
van het Haags): bv. mama Turks en papa Vlaams, ouders scheiden, mama pakt
kinderen mee naar Turkije
• …
- Multilaterale verdragen: tussen meerdere landen
• Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
• Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
• Internationaal Kinderrechtenverdrag
• Verdrag inzake rechten van personen met een handicap
• …
- In België van kracht indien “geratificeerd” (officiële bekrachtiging van een internationaal
verdrag door de staat)
- Totstandkoming verdragen:
• Onderhandeling
• Ondertekening
• Goedkeuring door parlement
• Bekrachtiging – ratificatie (goedkeuring) door Uitvoerende macht die de
bevoegdheid heeft om verdragen te sluiten
• Publicatie in Staatsblad
• Inwerkintreding verdrag (meestal als een min. aantal staten geratificeerd hebben)
Pas dan van kracht in “interne rechtsorde”
- Soms ook supranationale wetgeving in materiële zin via bevoegdheidsoverdracht
• Europese uni-wetgeving: verordeningen, richtlijnen, aanbevelingen
- Verdragen staan in de hiërarchie helemaal bovenaan.
1.3.1.2 Grondwet
- De Grondwet bevat:
• De organisatie en de structuren van de federale staat
• De fundamentele rechten en vrijheden (grondrechten) van de Belgen
- Er is een bijzondere (zware) procedure om grondwet te wijzigen
- De Grondwet is de “Hoogste” nationale wet staat boven gewone wetten
- Gewone rechtbanken toetsen wetten niet aan de Grondwet
- Maar het Grondwettelijk Hof toetst “wetskrachtige normen” (wetten, decreten, Koninklijke
besluiten…) onder andere aan:
• Alle rechten en vrijheden opgenomen in Grondwet (titel II: art. 8-32) (ARTIKELS
NOOIT VANBUITEN KENNEN, ENKEL HET IDEE)
• Inzonderheid art. 10 en 11 (gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel)
• Het Grondwettelijk Hof kan “wetskrachtige normen” vernietigen
1.3.1.3 Wetten – decreten – ordonnanties
- Wetgeving op diverse niveaus:
• Federaal (België): wetten
• Regionaal (gemeenschappen en gewesten): decreten en ordonnanties
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mashahoubrechts. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53022 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now