Complete samenvatting van alle verplichte literatuur (zowel boek als artikelen) voor het mastervak Forensische Psychiatrie geschreven in collegejaar 2022/2023.
Forensische Psychiatrie
Inhoud
Week 1 Psychische stoornissen, diagnostiek en behandeling
Hoofdstuk 1 I Psychiatrische stoornis en diagnostiek ............................................................................................. 2
Hoofdstuk 2 I Behandelmethoden .......................................................................................................................... 4
Week 2 Psychische stoornissen, diagnostiek en behandeling
Hoofdstuk 3 I Neurocognitieve stoornissen ............................................................................................................ 7
Hoofdstuk 4 I Psychotische stoornissen .................................................................................................................. 9
Hoofdstuk 5 I Stemmingsstoornissen.................................................................................................................... 12
Hoofdstuk 6 I Posttraumatische-stressstoornis en dissociatieve stoornissen ...................................................... 13
Hoofdstuk 7 I Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen ............................................................... 15
Hoofdstuk 8 I Anorexia nervosa ............................................................................................................................ 16
Hoofdstuk 9 I Verslavingsstoornissen ................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 10 I Parafiele stoornissen .................................................................................................................... 21
Hoofdstuk 11 I Gedragsstoornissen ...................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 12 I Suïcidaal gedrag ............................................................................................................................ 26
Hoofdstuk 13 I Persoonlijkheidsstoornissen ......................................................................................................... 27
Hoofdstuk 14 I Autismespectrumstoornis ............................................................................................................ 30
Hoofdstuk 15 I Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis (ADHD) .............................................................. 32
Hoofdstuk 16 I Verstandelijke beperking .............................................................................................................. 32
Hoofdstuk 17 I Simulatie en delict-amnesie ......................................................................................................... 34
Levensdelicten door verdachten met een psychotische stoornis in Nederland ................................................... 34
Week 3 Toerekeningsvatbaarheid
Hoofdstuk 19 I Toerekeningsvatbaarheid en toerekenen .................................................................................... 35
Waarom forensisch psychiaters met de ‘vrije wil’ te maken hebben ................................................................... 37
De discussie over neurowetenschap en strafrecht: een overzicht en een richting .............................................. 39
Week 4 Forensische rapportage en gevaarsinschatting
Hoofdstuk 18 I Het gedragsdeskundig onderzoek pro Justitia .............................................................................. 42
Hoofdstuk I 20 Risicotaxatie .................................................................................................................................. 47
Risicotaxatie in de Nederlandse rechtspraktijk: op naar een best practice .......................................................... 49
Week 5 Praktijkcollege Teylingereind
Hoofdstuk 25 I Forensische behandelkaders voor jeugdigen ............................................................................... 51
Achter de schermen bij een pro Justitie onderzoek in Teylingereind ................................................................... 54
Week 6 TBS
Hoofdstuk 21 I Rechtsposities in de gedwongen zorg: een overzicht ................................................................... 57
Hoofdstuk 22 I Zorg in strafrechtelijk kader .......................................................................................................... 59
Hoofdstuk 24 I Forensische behandelsettingen voor volwassenen ...................................................................... 64
TBS – door mensen, voor mensen ........................................................................................................................ 65
Wat kan een gedragskundige nog adviseren bij een weigeraar? Een vignet studie ............................................. 67
Week 7 Forensische zorg en behandeling
Hoofdstuk 23 I Gedwongen zorg in civielrechtelijk kader ..................................................................................... 69
Veel psychiatrische stoornissen onder gedetineerden op reguliere afdelingen van de PI ................................... 70
Week 8 Interventies en responsie
Hoofdstuk 26 I Forensische zorg en interventies .................................................................................................. 71
Hoofdstuk 27 I Behandeling van personen met agressief gedrag ......................................................................... 75
Bijlage Medicijngebruik, agressie en strafrechtelijke verantwoordelijkheid ........................................................ 78
Hoofdstuk 28 I Behandeling van zedendelinquenten ........................................................................................... 80
Bijlage Libidoremmende middelen bij de behandeling van zedendelinquenten .................................................. 83
Hoofdstuk 29 I Stalking en brandstichting: delicttypologieën en behandeling .................................................... 84
Identifying and selecting the common elements of evidence-based interventions ............................................. 87
,Week 1 Psychische stoornissen, diagnostiek en behandeling
Hoofdstuk 1 I Psychiatrische stoornis en diagnostiek
2 Psychiatrische ziekte
2.1 Lichamelijk versus psychisch
Psychiatrische ziekten worden gekenmerkt door psychische klachten en verschijnselen (zoals
verwardheid, geheugenproblemen, hallucinaties etc.). Het praktische onderscheid tussen lichamelijk
en psychisch is een kwestie van afspraak. Sommige ziektebeelden liggen op het grensgebied:
dementie kan zowel als een neurologische als een psychiatrische ziekte worden beschouwd.
2.2 Ziek versus gezond
Bij psychiatrische ziekten geldt dat er sprake moet zijn van lijdensdruk en/of sociaal disfunctioneren.
De vraag is wanneer de klachten en verschijnselen ernstig genoeg zijn om van een psychiatrische
ziekte te spreken.
Waardeaspect: of psychische klachten en verschijnselen beschouwd worden als teken van
psychiatrische ziekten hangt af van sociale en culturele normen.
2.3 Ziekte versus stoornis
Hersenfuncties zijn neurologisch (bijvoorbeeld zintuigelijke waarnemingen) wanneer de lokalisatie in
hersenen vrij goed aan te wijzen is. Psychische functies zijn complexer van aard en niet op één plek in
de hersenen te lokaliseren. Ze zijn waarschijnlijk gebonden aan sterk wisselende neuronale
netwerken. Psychische klachten en verschijnselen worden beschouwd als symptomen van
stoornissen van de psychische functies.
Er zijn drie hoofdgroepen wat betreft psychische functies: denken (cognitie), voelen (affect) en willen
(conatieve functies).
Psychiatrische stoornis: een stoornis in de cognitieve, affectieve en/of conatieve functies, die
gepaard gaat met significante lijdensdruk of beperkingen in het sociaal functioneren.
Wanneer er sprake is van abnormaal functioneren van de hersenen, waardoor de opname en
verwerking van informatie en de invloed daarvan op het uiteindelijke gedrag ernstig verstoord wordt,
is het gerechtvaardigd om van ziekte te spreken. Voor diagnosticeren van ziektebeelden zijn
subjectieve ervaringen en het sociale disfunctioneren van de betrokkene belangrijk. Daarom spreekt
men in de psychiatrie meestal niet van ziekten, maar van stoornissen.
Stemming: grondtoon van het gevoelsleven. Affect: waarneembare emoties.
3 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek
Doel van psychiatrische diagnostiek is (1) het vaststellen of er sprake is van een stoornis, (2) zo ja,
welke stoornis, (3) wat de mogelijke oorzaken zijn, (4) wat is de aangewezen behandeling.
In grote lijnen is psychische diagnostiek op te delen in twee onderdelen: anamnese (vragen naar
psychische klachten en mogelijke oorzaken) en eigenlijke onderzoek (vaststellen van psychiatrische
symptomen).
4 Diagnose
Psychiatrische diagnose heeft als doel het verklaren en begrijpen van de toestand van de betrokkene
om een doeltreffende behandeling te kunnen kiezen. Diagnose omvat daarom een groot aantal
aspecten, gaat zowel om symptomen als mogelijke oorzaken en omstandigheden die helpen bij het
instandhouden of oplossen van de problemen.
Er worden twee typen diagnoses onderscheiden: (1) syndroomdiagnose (oftewel descriptieve
diagnose) – alleen beschrijvend en geeft geen informatie over redenen en mechanismen van het
ontstaan en (2) structuurdiagnose (of diagnostische formulering) – beschrijft naast symptomen ook
waardoor het syndroom is ontstaan. Er wordt aandacht besteed aan (a) factoren die iemand
kwetsbaar maken (predisponderende factoren), (b) factoren die stoornis uitlokken (precipiterende
factoren) en (c) factoren die stoornis onderhouden of versterken (onderhoudende factoren).
, 5 Classificatie
Idealiter is een classificatie gebaseerd op de beschrijving van het syndroom, de oorzaken, het
ziekteproces en de prognose van het ziektebeeld. Omdat deze zaken in de psychiatrie doorgaans nog
niet met zekerheid zijn vast te stellen, berusten de huidige psychiatrische classificatiesystemen
grotendeels op syndroomdiagnoses. Met spreekt dan van een descriptieve classificatie die
voornamelijk gebaseerd is op het beschrijven van symptomen.
Een categoriale classificatie gaat uit van een kwalitatief onderscheid tussen gezondheid en ziekte. Bij
een dimensionale classificatie beschouwt met de ziekte als een uitsluitend kwantitatief afwijkende
variant van gezondheid. De aandoening wordt geplaatst op een continuüm: onder of boven een
afgesproken grenswaarde spreken we van een stoornis. In de psychiatrie wordt op dit moment een
categoriaal classificatiesysteem gebruikt. Kritiek hierop is dat er ten onrechte een te groot
waarheidsgehalte wordt toegekend aan de betreffende indeling in ziektebeelden. Alsof ze als
werkelijke entiteiten bestaan, buiten de patiënten en artsen om. Dit noemt men wel de reïficatie: het
tot ‘dingen’ terugbrengen van psychiatrische stoornissen. Een tweede kritiekpunt is dat de
psychiatrische stoornissen daarin zijn opgesplitst in grote aantallen verschillende categorieën. Als
gevolg hiervan krijgen veel betrokkenen meer dan één diagnose. Het bestaan van dergelijke
comorbiditeit is grotendeels een artefact ten gevolge van onze wijze van classificeren.
DSM: classificatie van psychiatrische stoornissen, descriptief van aard.
6 Methodisch dualisme
Monisten: er is één werkelijkheid, lichaam en geest zijn daar verschillende verschijningsvormen van.
Dualisten: er zijn twee werkelijkheden, die van de geest en die van het stoffelijke.
Genomgevingsinteractieproces: aanleg bepaalt in wat voor omgeving je terechtkomt en dat bepaalt
weer welke invloed de genen uitoefenen.
Er wordt in de psychiatrie uitgegaan van twee wetenschappelijke methoden: de
natuurwetenschappelijke en de geesteswetenschappelijke.
7 Rol van context en intacte psychische functies
Naast een eventuele aanwezige stoornis kunnen ook contextuele factoren medebepalend zijn bij het
gedrag van een betrokkene. Zo kan een gestructureerde omgeving de manifestatie van psychotische
symptomen doen afnemen.
Naast de context zijn ook eigenschappen van betrokkene zelf van invloed op hoe een stoornis zich
manifesteert. Gedrag wordt vrijwel nooit door één enkele factor bepaald. Binnen de psychiatrie
wordt gedrag dan ook geanalyseerd vanuit een zogeheten multifactorieel perspectief.
8 Betrouwbarheid van een diagnose
DSM is voor een belangrijk deel ontwikkeld om de mogelijke aanwezigheid van een stoornis met een
grote mate van betrouwbaarheid vast te kunnen stellen. De mate van
tussenbeoordelaarsbetrouwbaarheid vergroot. Toch kunnen onderzoekers tot verschillende
conclusies komen, bijvoorbeeld omdat ze zich baseren op andere informatie (onderzoek in andere
context, vertrouwensrelatie etc.).
9 Forensische aspecten
Psychiatrische stoornis wordt gedefinieerd als: een stoornis in het cognitieve, affectieve en/of
conatieve functies, die gepaard gaat met significante lijdensdruk of beperkingen in het sociaal
functioneren. Door de dominante positie van de DSM-classificatie wordt soms het begrip gebrekkige
ontwikkeling of ziekelijke stoornis van het geestesvermogen door gedragsdeskundigen, in kader van
rapportage pro Justitia, gelijkgeschakeld aan één of meer in de DSM omschreven stoornissen. Een
DSM-classificatie is echter alleen een systeem om een psychiatrische stoornis onder te brengen in
een groep met vergelijkbare kenmerken. Het is zeer goed mogelijk dat bij een individu sprake is van
een psychiatrische stoornis waarbij de kenmerken hiervan zich niet laten onderbrengen in een
specifieke DSM-classificatie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller eline18. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.11. You're not tied to anything after your purchase.
