Dit is een samenvatting van alle voorgeschreven literatuur van het vak rechtssociologie behorende bij de bachelor Criminologie van de Universiteit Leiden. De samenvatting is gemaakt aan de hand van de sleutelvragen die in de werkgroepen zijn besproken.
Samenvatting voorgeschreven literatuur a.d.h.v. werkgroepvragen
Rechtssociologie 2022-2023
Week 1: Positionering van de rechtssociologie a.d.h.v. sociale werking en sociale genese
Taekema: Het nut van samenwerking tussen rechtsfilosofie, rechtssociologie en
rechtswetenschap
Belang van combinatie van disciplinaire perspectieven om de complexiteit (de totstandkoming en
werking) van het recht en juridische processen te begrijpen en te duiden.
Wijst in bijzonder op combinatie rechtsfilosofie, rechtssociologie en rechtswetenschap.
Illustreert haar betoog aan de hand van reflecties op een nieuw idee van rechtsstatelijkheid van wet-
en regelgeving.
Wijst op de empirische en methodologische meerwaarde van de rechtssociologie gecombineerd met
een meer ‘bottom-up’ benadering dan binnen de rechtsfilosofie en de rechtswetenschap maar ook op
focus op daadwerkelijk ervaren normen en juridische normen. Dit is waar mensen behoefte aan
hebben, want kan laten zien wat mensen ervaren en nodig hebben. De erkenning van een meer
pluralistisch (zowel klassiek als modern) rechtsbegrip is van belang om realistisch te kunnen
reflecteren op de rechtsstaat.
Alle perspectieven zijn samen van belang om tot vernieuwing van het rechtsstaatbegrip te komen.
- Kracht van de filosofie: de conceptuele argumentatie en de verbinding met morele waarden
- Kracht van de sociologie: de contextuele beschrijving van de maatschappelijke praktijk
- Kracht van de rechtswetenschap: de kritische analyse van instituties.
Soms versterkt triangulatie een conceptueel punt en soms legt het ene perspectief tekortkomingen
bloot van de andere. Filosofische theorievorming zonder inbreng van juridische en sociologische
analyse kan verzanden in een herhaling van zetten, empirische sociologie zonder stevig theoretisch
fundament kan blijven hangen in een betekenisloze beschrijving, juridische analyse zonder
theorievorming en empirische voeding kan leiden tot ongefundeerde normatieve uitspraken. Als
echter serieus wordt geprobeerd inzichten over en weer te incorporeren, brengt de combinatie van
deze drie disciplines ons denken over de rechtsstaat wel verder.
Conclusie: Het denken over de rechtsstaat is gebaat bij de procedurele invulling die Waldron eraan
geeft en het belang van de procedurele dimensie van de rechtsstaat wordt bevestigd door
rechtswetenschappelijk en rechtssociologisch onderzoek.
Weyers: Verdergaan met de sociale-werkingsbenadering
In dit artikel wordt de niet-naleving van het rookverbod in lokaal café de Volle Freule gebruikt als
casus om Griffith ’s ‘sociale werking van wetgeving’ (een proto-theorie) te illustreren en daar op te
reflecteren. Hij interesseert zich in de vraag of de ingevoerde norm het gewenste gevolg heeft.
gelaagdheid; van (begrip en kennis over) het recht versus instrumentalistisch rechtsbegrip
- Griffith onderscheidt directe en indirecte effecten van wetgeving
o Direct = gedrag dat door de regel wordt geleid
o Indirect = de gevolgen van directe effecten dus vaak effecten die wetgever beoogd
- Hij benoemt mobilisering van het recht
o Kan betrekking hebben op het naleven van een regel of het verklaren of legitimeren
van gedrag/claims met behulp van een regel
o Verschillende mogelijkheden van het gebruik van recht
, o Primair: iemand zelf of secundair: voor gedragsverandering bij iemand anders
bewerkstelligen
Directe werking hangt samen met kennis van de wet en de aanwezigheid, werking en ‘taaiheid’
(kracht) van semi-autonome sociale velden (= sociale verbanden waarbinnen bepaalde regels gelden
en welke regels binnen dat verband worden afgedwongen). Des te meer een SASV op een primaire
groep lijkt des te groter de sociale gelijkheid is en hoe afhankelijker de leden van elkaar zijn, des te
effectiever de sociale controle. Samenvattend: des te taaier het SASV.
Binnen het café werd eerst weerstand geboden tegen dat rookverbod in het café omdat het niet
aansloot bij de sociale normen die bij dat café hoorden. Uiteindelijk overwon het semi-autonome
sociale veld niet en werd het rookverbod toch gehandhaafd waarschijnlijk door de afbrokkeling van
het aantal stamgasten dus ontbreken van een primaire groep. De sfeer is er veranderd.
Sociale werking van het recht is van belang bij evaluatie van wetgeving. Hoe taaier het semi-
autonome sociale veld, hoe lastiger het wordt om regels op te leggen
Hertogh & Weyers: Recht van onderop: het perspectief van de rechtssociologie
Rechtssociologen kijken niet vanuit het recht naar de maatschappij, maar vanuit de maatschappij
naar het recht. Er wordt niet geopereerd binnen de kaders van het rechtssysteem (vanuit een intern of
deelnemersperspectief), maar juist geprobeerd om dit rechtssysteem van buitenaf te benaderen (vanuit
een extern of toeschouwersperspectief). Bovendien ligt de focus niet alleen op formeel recht, maar
ook op informele (gedrags)regels.
De meerwaarde van rechtssociologie is dat het, op basis van theoretisch en empirisch onderzoek,
inzicht biedt in de maatschappelijke context van recht. Hoe deze context er in de praktijk uit ziet kan
samen worden gevat in drie stellingen:
1. Rechts is mensenwerk (‘sociaal’ karakter)
2. Recht en staat zijn niet onlosmakelijk met elkaar verbonden (‘pluralistisch’ karakter)
3. De invloed van het recht staat ter discussie (effectiviteit & legitimiteit)
Dekker: De strafbaarstelling van straatintimidatie en het risico van etnisch profileren
Lijkt eenzelfde strafbaarstelling zo op het eerste gezicht
- Maar: Een ander onderliggend debat qua ‘framing’
- Maar: Een andere opvatting over selectieve toepassing (selectieve repressie) van de
strafbaarstelling (linkse partijen: ‘strafbaarstelling opent deuren voor etnisch profileren’)
Sociale Klasse vs. Ras/Etniciteit (buurt (NL) vs. cultuur (FR))
- Maar: Een andere manier van het omgaan met kritiek op het wetsvoorstel
- Maar: Andere rol en invloed van feministische bewegingen in wetgevingsproces
Franse wetgevers worden beschuldigd van “racistische instrumentalisering feminisme’, ze
focussen meer op feminisme dan antiracisme. Strafbaarstelling van straatintimidatie
rechtvaardigen ze d.m.v. frame extension. Een voorbeeld is de uitbreiding van het frame van
continuüm van geweld. ‘Continuüm van geweld’ werd aanvankelijk gebruikt door feministen
om te pleiten voor preventief beleid, maar door wetgevers vertaald in escalatietheorie die het
mogelijk maakt om bezorgdheid over subjectiviteit en etnisch profileren af te doen als
relativering. Voorstanders van de wet suggereren dat straatintimidatie het eerste niveau is van
het continuüm van geweld en dat dit kan leiden tot fysiek geweld in een later niveau. Dit
proces moet volgens hen dus onmiddellijk gestopt worden. Wetgevers rechtvaardigen
strafbaarstelling van straatintimidatie
, Het empirisch onderzoek biedt inzicht in discussies, afwegingen en ook problematiseringen die ten
grondslag liggen aan een uiteindelijke rechtsregel en draagt bij aan onderzoek naar hoe bepaalde
feministische theorieën en concepten gebruikt worden voor invoering van repressief beleid.
- Interviews
- Analyse van verschillende (beleids)documenten en media
In het artikel wordt de strafbaarstelling van straatintimidatie in Frankrijk met die in Nederland
vergeleken. Bij beide was er initiatief van zeer verschillende actoren, die andere framings gebruiken
om voor strafbaarstelling te pleiten. In Nederland is het rechts niet gelukt de verordeningen succesvol
door te voeren, maar in Frankrijk waren (feministische) wetgevers wel succesvol in strafbaarstelling.
Nederland Frankrijk
Ontstaan van Nadruk op subjectieve karakter Meer universalistisch vocabulaire.
nationale van straatintimidatie: ‘culturele Verwijzen naar sociale klassen en buurten
vocabulaires in groepen’ definiëren (en geen ras/etniciteit) en
debatten over straatintimidatie verschillend ‘verruimtelijking antiracisme’. In
culturele diversiteit achterstandswijken is een hardere
repressie.
Thema van Wordt in Nederlandse debatten Staat centraler in Frankrijk. Er wordt
relativering van nauwelijks over gesproken. gediscussieerd over de tegenstelling
seksueel geweld Meningsverschillen gaan over of tussen ‘relativering’ en ‘het probleem
het wel/niet te maken heeft met serieus nemen’. Suggestie van risico op
bepaalde culturen. etnisch profileren wordt gelijkgesteld met
relativeren van geweld tegen vrouwen.
Thema van Vind veel minder weerklank. Het Speelt een belangrijke rol. Framing
feminisme gaat meer over ‘groepsdenken’ en (extension) van straatintimidatie als eerste
zelden over straatintimidatie als niveau van een continuüm van geweld.
mannelijke dominantie, vanwege Wetgevers worden beschuldigd van
de verminderde invloed van het racistische instrumentalisering feminisme.
feminisme in Nederland in
vergelijking tot Frankrijk.
Week 2: Systeem en leefwereld, street-level bureaucracy & handhaving
Habermas: A very short introduction
Er bestaan twee levenssferen/systemen elk met hun eigen regels, patronen van gedrag, etc. Deze
systemen zijn een plek waar communicatief en instrumenteel handelen plaatsvindt.
Communicatief (hoe komen we samen tot consensus) versus strategisch handelen (wat is voor jou
best mogelijke uitkomst)
De leefwereld en syteemwereld zijn met elkaar verbonden
Leefwereld = Onze alledaagse socialiteit. De leefwereld is de symbolische en culturele reproductie
van de samenleving en is autonoom (eigen keuze in middelen en doelen) en zelfvoorzienend (internal
constraints on actions). Passend is sociale integratie. De leefwereld kan functioneren als een soort
defensieve muur tegen sociale desintegratie en conflict. In de leefwereld wordt er gestreefd naar
conscensus en de leefwereld is het ‘thuis’ voor communicatief handelen. De waarheid is een soort
‘validity claim’.
Systeemwereld = bestaande uit twee subsystemen: geld en macht. Het gaat over ons bestuurlijk bestel
en de systeemwereld is de materiele reproductie van de samenleving. Strategisch handelen gaat hier
voor communicatief handelen en wetenschap en technologie is belangrijk. Passend is systeem
integratie: productiesysteem coördineert acties en heeft integrerend effect als door industrialisatie
sociale integratie lastiger wordt. De systeemwereld is ingebed en afhankelijk van de leefwereld. In de
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maikedejong1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.01. You're not tied to anything after your purchase.
