Hierin vind u het uitgewerkte BOK van casus 2, alleen het onderdeel ''Osteoporose''. Alle bijbehorende theorie en praktijk zijn samengevoegd (kleine 160 pagina's).
Jaar 2 – Periode 7
Osteoporose – Casus 2
Jolijn Brummelkamp
Auteur: Jolijn Brummelkamp
Plaats: Haarlem
Datum: Periode 7
Fysiotherapie, Hogeschool Leiden
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 2
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 3
Inhoudsopgave
INHOUDSOPGAVE ........................................................................................................................ 3
PATHOLOGISCHE EN FYSIOLOGISCHE KENNIS OMTRENT OSTEOPOROSE ...................................... 5
VEROUDERING ................................................................................................................................... 12
VERANDERINGEN IN HET BOT BIJ OSTEOPOROSE (BIJ VEROUDERING) ............................................................ 14
OSTEOPOROSE ................................................................................................................................... 15
EPIDEMIOLOGIE EN ETIOLOGIE VAN OSTEOPOROSE ................................................................................... 16
PRIMAIRE EN SECUNDAIRE OSTEOPOROSE ............................................................................................... 19
KLINISCHE VERSCHIJNSELEN VAN OSTEOPOROSE ....................................................................................... 21
PROGNOSE EN BELOOP BIJ OSTEOPOROSE ............................................................................................... 22
REGULIERE BEHANDELING VAN OSTEOPOROSE ......................................................................................... 23
CALCIUM- EN VITAMINE-D-GEBRUIK ...................................................................................................... 25
MEDICATIE BIJ OSTEOPOROSE ............................................................................................................... 25
RISICOFACTOREN VOOR FRACTUREN ...................................................................................................... 28
BEHANDELING VAN VERTEBRALE FRACTUREN ........................................................................................... 29
GEVOLGEN VAN FRACTUREN ................................................................................................................. 30
OSTEOPOROSE ALS INDICATIE VOOR FYSIOTHERAPIE .................................................................................. 31
OSTEOPOROSE ALS COMORBIDITEIT ....................................................................................................... 31
PROBLEEMGEBIEDEN BIJ OSTEOPOROSE .................................................................................................. 33
RELATIE OSTEOPOROSE EN ARTROSE ...................................................................................................... 35
FYSIOLOGIE M.B.T. EFFECTEN MECHANISCHE BELASTING OP BOT ................................................................. 36
SPIERKRACHT EN BOTDICHTHEID ............................................................................................................ 37
VALRISICO BIJ OSTEOPOROSE ................................................................................................................ 37
FYSIOTHERAPEUTISCHE DIAGNOSTIEK BIJ OSTEOPOROSE .......................................................... 38
DTF BIJ OSTEOPOROSE ........................................................................................................................ 39
ANAMNESE BIJ OSTEOPOROSE............................................................................................................... 41
(AANVULLEND) ONDERZOEK BIJ OSTEOPOROSE ........................................................................................ 44
MEETINSTRUMENTEN.......................................................................................................................... 47
ANALYSE ........................................................................................................................................... 48
INTAKE BIJ BEWEEGPROGRAMMA VOOR OSTEOPOROSE ............................................................................. 49
KLINIMETRIE BIJ BEWEEGPROGRAMMA OSTEOPOROSE .............................................................................. 52
VT 4.5 – Diagnostiek bij osteoporose ......................................................................................... 53
FYSIOTHERAPEUTISCH HANDELEN BIJ OSTEOPOROSE ................................................................. 59
BEHANDELPLAN BIJ OSTEOPOROSE ......................................................................................................... 61
VT 4.6 – Therapie bij osteoporose.............................................................................................. 62
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP BEÏNVLOEDEN VAN DE BOTDICHTHEID .................................... 67
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP VERLAGING VAL- EN FRACTUURRISICO .................................... 69
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP VERGROTEN SPIERKRACHT ................................................... 70
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP VERBETEREN BALANS .......................................................... 72
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP VERBETERING UITHOUDINGSVERMOGEN ................................ 73
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP VERBETERING VAN DE HOUDING ........................................... 74
OEFENTHERAPIE BIJ OSTEOPOROSE GERICHT OP VERBETERING VAN HET LOOPPATROON .................................. 75
TRAININGSPROGRAMMA BIJ OSTEOPOROSE ............................................................................................. 79
TRAINING VALPREVENTIE ..................................................................................................................... 81
VT 5.5 – Training valpreventie ................................................................................................... 82
COACHEN VAN INDIVIDUELE PATIËNTEN IN EEN GROEP (EVIDENCE-BASED PRACTICE ALS MAATWERK) ................ 92
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 4
‘LASTIGE’ PATIËNTEN BETREKKEN IN JE GROEPSPROGRAMMA ..................................................................... 92
ONDERSTEUNING BIEDEN AAN ZELFMANAGEMENT BIJ OSTEOPOROSE .......................................................... 92
NAZORG EN PREVENTIE BIJ OSTEOPOROSE ............................................................................................... 92
KLINIMETRIE............................................................................................................................... 93
PERFORMANCE-ORIENTED MOBILITY ASSEMENT (POMA) ........................................................................ 94
BERG BALANCE SCALE (BBS) ................................................................................................................ 97
TIMED GET-UP-AND-GO-TEST (TGUGT) ............................................................................................. 102
TIMED CHAIR-STAND-TEST (TCST)....................................................................................................... 103
FUNCTIONAL REACH TEST (FRT) ......................................................................................................... 105
DYNAMIC GAIT INDEX (DGI) .............................................................................................................. 107
TIMED UP-AND- GO-TEST (TUGT) ...................................................................................................... 110
STOPS WALKING WHEN TALKING (SWWT) .......................................................................................... 113
LASA PHYSICAL ACTIVITY QUESTIONNAIRE (LAPAQ) ............................................................................. 114
MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING RONDOM OSTEOPOROSE ............................................. 117
ROL VAN DE FYSIOTHERAPEUT BIJ OSTEOPOROSE .................................................................................... 118
SAMENWERKEN MET ANDERE DISCIPLINES IN HET KADER VAN OSTEOPOROSE .............................................. 118
MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE VAN OSTEOPOROSE .............................................................................. 119
HOORCOLLEGE .......................................................................................................................... 120
HC 4.3 – Osteoporose .............................................................................................................. 120
SPB LESSEN................................................................................................................................ 127
SPB 4.7 – GROEPSTRAINING BIJ PATIËNTEN MET OSTEOPOROSE MET VERHOOGD VALRISICO ......................... 127
RICHTLIJNEN .............................................................................................................................. 143
KNGF-RICHTLIJN OSTEOPOROSE ......................................................................................................... 143
KNGF-STANDAARD BEWEEGINTERVENTIE OSTEOPOROSE ........................................................................ 150
NHG-STANDAARD FRACTUURPREVENTIE - SAMENVATTING ..................................................................... 153
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 5
Pathologische en fysiologische kennis omtrent
osteoporose
Algemene kennis van:
• Veroudering
• Veranderingen in het bot bij osteoporose
• Epidemiologie van osteoporose
• Primaire en secundaire osteoporose
• Klinische verschijnselen van osteoporose
• Prognose en beloop bij osteoporose
• Reguliere behandeling van osteoporose
• Calcium- en vitamine-D-gebruik
• Medicatie bij osteoporose
• Risicofactoren voor fracturen
• Behandeling van vertebrale fracturen
• Gevolgen van fracturen
• Osteoporose als indicatie voor fysiotherapie
• Osteoporose als comorbiditeit
• Probleemgebieden bij osteoporose
• Relatie osteoporose en artrose
• Fysiologie m.b.t. effecten mechanische belasting op bot
• Spierkracht en botdichtheid
• Valrisico bij osteoporose
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 6
Osteoporose
Beschrijving: Osteoporose is een aandoening van het skelet die wordt gekenmerkt door
een lage botmineraaldichtheid (BMD) en een verstoring van de samenhang
(microarchitectuur) van het bot, die het bot brozer maken en het
fractuurrisico vergroten
Primaire osteoporose:
• bij botverlies dat samenhangt met het normale verouderingsproces,
zonder verdere aanwijsbare oorzaak.
• Primaire osteoporose kan te wijten zijn aan een verhoging van de
botafbraak, eerder dan aan een afname van de botaanmaak, of aan
een abnormaliteit in het koppelingsmechanisme tussen botaanmaak
en botafbraak
• Postmenopauzale= vrouwen tussen de 51 en 61 jaar, bij wie sprake
is van een duidelijk verhoogd verlies van trabeculair botweefsel
• Ouderdomsosteoporose= komt voor bij zowel vrouwen als mannen
ouder dan 65 jaar. De aandoening wordt gekenmerkt door een
verlies van trabeculair en corticaal botweefsel
Secundaire osteoporose:
• als het botverlies een aanwijsbare oorzaak heeft
Epidemiologie (incidentie Wereldwijd krijgt ongeveer 1 op de 3 vrouwen en 1 op de 8 mannen
en prevalentie) osteoporose
Leeftijd en geslacht van Vooral vrouwen na de overgang hebben een verhoogd risico op zowel
de betreffende osteoporose als een botbreuk. Ook mannen ouder dan 50 jaar die minder
patiëntencategorie dan een jaar geleden al eens een botbreuk opliepen, hebben een verhoogd
risico op een nieuwe breuk.
Ontstaanswijze en Botten verliezen hun stevigheid bij het ouder worden, doordat de afbraak
beloop (etiologie) van botweefsel sneller verloopt dan de opbouw. Dat gebeurt bij iedereen.
Wel zijn er risicofactoren bekend waardoor de kans op het krijgen van
osteoporose kan toenemen. Maar ook een aantal andere reumatische
aandoeningen, ontstekingsziekten en het gebruik van prednison zijn van
invloed op een versnelde afbraak van het botweefsel
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 7
Oorzaken primaire osteoporose:
• Verzuring van het lichaam; het lichaam raakt verzuurd naarmate we
ouder worden. Hierdoor verbruikt het lichaam voedingsstoffen uit
de botten om de zure afstoffen af te kunnen voeren.
• Een te laag lichaamsgewicht; minder dan 60 kilo. Het skelet wordt
dan niet voldoende belast.
• Leeftijd; bij het ouder worden neemt bij de man het vrouwelijk
hormoon oestrogeen af. Verder heeft een tekort aan het mannelijk
hormoon testosteron ook invloed op het wel of niet ontstaan van
osteoporose.
• De overgang; bij vrouwen stopt na de overgang de productie van
het vrouwelijk hormoon oestrogeen. Door een tekort aan
oestrogeen kunnen er problemen met de botmassa ontstaan.
• Te weinig beweging; wanneer er niet of nauwelijks bewogen wordt
neemt de spierkracht af en worden de botten dunner. Het is van
belang om de botten te blijven belasten, want meer belasting
betekent sterkere botten!
• Niet voldoende voedingstoffen binnenkrijgen, zoals calcium en
vitamine D. Vitamine D wordt door de huid aangemaakt onder
invloed van zonlicht en helpt het lichaam om calcium uit de voeding
op te nemen. Veel mensen komen niet dagelijks in de zon, waardoor
er een tekort aan vitamine D kan ontstaan. Gelukkig zijn er naast
zonlicht andere manieren om aan vitamine D te komen; zo is vette
vis een goede leverancier. Ook kan het als supplement worden
ingenomen. Calcium daarnaast is essentieel, omdat het voor de
sterkte van de botten zorgt. Ongeveer 99% van het calcium in ons
lichaam bevindt zich in de botten. Een volwassene heeft +/- 1,2 kilo
calcium in het lichaam.
• Slechte levensstijl; veel roken, veel alcohol of koffie drinken of te
zout eten (vaak in kant-en-klare gerechten). Iedereen weet dat veel
sigaretten, alcohol en koffie slecht zijn voor het lichaam. Niet alleen
worden door deze slechte levensstijl vitaminen en mineralen
afgebroken maar ook kunnen er ziekten ontstaan. Van ieder van
deze gewoonten zijn specifieke nadelige effecten bekend. Roken en
alcohol zijn direct slecht voor de botten. Door te veel koffie en te
veel zout in de voeding zal de calciumhuishouding in het lichaam
verstoord raken, wat ook een negatieve bijdrage levert aan de
botsterkte
Oorzaken secundaire osteoporose:
• Langdurig gebruik van corticosteroïden. Corticosteroïden
(prednison) worden veel ingezet in tabletvorm bij reumatische en bij
diverse chronische aandoeningen en als inhalator (pufje) bij
longziekten zoals astma. Soms ook als zalf bij huidaandoeningen
zoals eczeem. De dosering bij de tabletten is het hoogst en kan
daardoor het meeste invloed hebben op de botdichtheid.
• Reumatische artritis; enerzijds doordat bewegen door de pijn en
stijfheid moeilijker wordt, anderzijds door het gebruik van medicatie
(corticosteroïden).
• Coeliakie; coeliakie is een auto-immuunziekte, het lichaam maakt
afweerstoffen die ook schadelijk zijn voor het eigen lichaam. Hierbij
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
, 8
gaat het om mensen die geen gluten kunnen verdragen. Wanneer
toch gluten gegeten worden raakt het slijmvlies ontstoken. Hierdoor
worden de voedingsstoffen niet goed opgenomen in het lichaam,
waardoor tekorten ontstaan. Het is van belang om glutenvrij te gaan
eten, zodat de ontstekingen herstellen en de voedingsstoffen weer
goed kunnen worden opgenomen.
• Ziekte van Crohn; bij de ziekte van Crohn is er sprake van chronische
darmontsteking. Deze chronische ontsteking heeft uiteindelijk ook
een slechte invloed op het behoud van sterke botten.
• Reumatische artritis; bij reumatische artritis is er een verhoogde
kans op osteoporose, aan de ene kant door gebrek aan beweging
(omdat men vaak veel pijn heeft), aan de andere kant door de
medicatie. Er worden vaak langdurig corticosteroïden ingezet.
• COPD of longziekten zoals chronische bronchitis en astma; bij
longaandoeningen is er een verhoogde kans op osteoporose door
een gebrek aan beweging. Bij longaandoeningen worden eveneens
vaak langdurig corticosteroïden ingezet.
• Kanker; kanker en ook de behandeling (bestraling of
chemotherapie) kunnen versneld botverlies veroorzaken.
Anderen secundaire oorzaken:
- reumatoïde artritis (RA)
- ankyloserende spondylitis (de ziekte van Bechterew)
- artritis psoriatica
- SLE
- COPD
- het syndroom van Cushing
- diabetes mellitus
- vervroegde overgang
- schildklieraandoeningen
- darmaandoeningen, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Crohn of colitis
ulcerosa
- slecht werkende nieren
- orgaantransplantaties
Symptomen: U merkt het meestal niet dat u last van botontkalking heeft, totdat u een
bot breekt. Op dat moment krijgt u klachten. U voelt pijn, uw houding
verandert of het bot verandert van stand. Botbreuken door osteoporose
komen vaak voor in de ruggenwervels, de pols of de heup.
Beleving patiënt: 5 tot 15 cm kleiner worden à inzakken wervels
Welke testen voor je uit? - geen osteoporose: de BMD ligt op of boven de grens van 1
standaarddeviatie (SD) onder de gemiddelde botdichtheid
(piekbotmassa) van jongvolwassenen (25-30 jaar);
- osteopenie: de BMD is verminderd en ligt 1-2,5 SD onder de
Osteoporose – Casus 2 Jolijn Brummelkamp
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jolijnbrummelkamp. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.15. You're not tied to anything after your purchase.
