Geschiedeniswerkplaats / tweede fase havo historisch overzicht / deel Handboek
Deze samenvatting bestaat uit 4 hoofdstukken
Hoofdstuk 5: ontdekkers en hervormers
Hoofdstuk 6: regenten en vorsten
Hoofdstuk 7: pruiken en revoluties
Hoofdstuk 8: burgers en stoommachines
De begrippen in het boek staan vetgedrukt in de samenvatting en alle jaartallen/datums zijn blauw i...
Samenvatting geschiedenis hoofdtuk 5 t/m 8
Hoofdstuk 5 ontdekkers en hervormers
Paragraaf 1 de renaissance
De Italiaanse stedelijke elites kregen een nieuw mens- en wereldbeeld:
ME: de mens werd gezien als slecht en je moest richten op god en het hiernamaals
R: de mens moet Gods schepping volmaken, leef hier en nu
De Italiaans kunstenaars bestuurde het klassieke erfgoed van de Grieks-Romeinse cultuur en
probeerden de klassieke kunst te evenaren en overtreffen.
Renaissance: wedergeboorte van Grieks-Romeinse kunst en wetenschap
Brunelleschi: de ontdekker van het perspectief
Leonardo da Vinci: sneed lijken open om te kijken hoe het menselijk lichaam in elkaar zat
Michelangelo: gebeeldhouwde figuren zagen er mooier en volmaakter uit dan echte mensen
Humanisten : - Schrijvers en denkers, de vrijheid en waardigheid van de mens belangrijk
- Gingen los van het geloof denken
Het humanisme ontwikkelde zich ten noorden van de Alpen anders dan in Italië, want de
landen daar hadden nauwelijks een klassiek verleden ——>
werd in het noorden meer de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom
Belangrijkste tegenwoordiger hiervan was Erasmus van Rotterdam, hij vertaalde de hoi
hoi. bijbel opnieuw nadat hij veel fouten had ontdekt in de Griekse vertaling
In de 16e eeuw werd de renaissance in Europa verspreid, buitenlanders kwamen naar Italië
en keerde terug met nieuwe ideeën.
Paragraaf 2 de Europese expansie
1415: Portugal veroverde de Marokkaanse havenstad Ceuta, begin van de Europese Hallo
hoe is expansie
1450: Portugezen hielden ontdekkingsreizen langs de Afrikaanse westkust opzoek naar goud
1488: Portugezen bereikten kaap de goede Hoop
1498: Vasco da Gama voer langs kaap de goede hoop en de Afrikaanse oostkust naar Indië
1510: Portugezen bereikten Indonesië en later ook China en Japan
1479: Spanjaarden veroveren de Canarische eilanden
1492: Columbus vaart namens Spanje richting het westen en ontdekt Amerika
1500: Amerigo Vespucci voer in Portugese dienst naar het westen om de kust van Brazilië te
hallo. verkennen hij trok de conclusie dat er een nieuw continent was ontdekt, dat hij de
hallo. nieuwe wereld noemde, dit werd later Amerika.
1519-22: Magellaan vond een nieuw route naar Indië via de stille oceaan. Hij vaart namens
hallo. Spanje rond de aarde
,Waarom waren er Europese expansies:
Religieus: het verspreiden van het christendom/bondgenoten zoeken tegen Islam
Economisch: het zoeken van eigen handelsroutes voor zijde, specerijen, goud en zilver
Politiek: land veroveren leverde prestige/ aanzien op voor de koning
Cultuur/mentaal: nieuwsgierigheid, wetenschappelijke belangstelling
De Portugezen namen langs de kusten kleine gebieden in beslag en bouwden factorijen
(handelsposten). Rond 1550 hadden ze er 50 en namen ze deel uit van de eeuwenoude
handel tussen de Aziatische kuststeden.
Slaven werden vanuit West-Afrika gebracht naar Brazilië, dat de Portugezen koloniseerden
vanaf 1530. Na hun vestiging stichten de Portugezen er grote plantages.
Spaanse veroveraars namen delen van Midden- en Zuid-Amerika over met gemak
Oorzaken waardoor Spaanse veroveringen zo succesvol waren
1. Spanjaarden hadden betere wapens dan de indianen
2. Indianen waren doodsbang voor paarden
3. Spanjaarden werden geholpen door indiaanse volken die door de Azteken en Inca’s
werden onderdrukt.
4. Indianen waren niet bestemd tegen de ziekten die Spanjaarden meebrachten
Er kwam migratie opgang van honderduizenden Spaanse mannen naar de koloniën. Ze
kregen kinderen met indiaanse vrouwen waardoor een etnisch gemengde bevolking
ontstond. Zo begon het Europees kolonialisme in Amerika.
Paragraaf 3 de reformatie
Kritiek van de hervormers op de Rooms-katholieke kerk (van Duitse monnik Maarten Luther)
- teveel aandacht voor pracht en praal
- Geestelijken vonden zichzelf te belangrijk en hielden zich niet aan het celibaat ( niet
getrouwd zijn) ook waren ze vaak corrupt
- Er zaten fouten in de kerkleer: aflaathandel, verering van heiligen: bedevaarten
- Het geloof moest alleen gebaseerd zijn op de bijbel, moest ook vertaald worden in
volkstaal
Luther schreef in 1517 een brief met 95 stellingen waarin hij onder meer het geloof in hoi
is. aflaten aanviel. Daarmee begon de protestantse reformatie of hervorming, waardoor het
is. christendom uiteenviel in de katholieke kerk en de protestante kerk
1517: hij publiceerde zijn 95 stellingen met kritiek op de kerk
1521: rijksdag in Worms. Keizer Karel V verklaart Luther vogelvrij ——>
Hallo hij krijgt bescherming/asiel van de keurvorsten van Saksen ——>
hij vertaalt het nieuwe testament
1534: hij vertaalt het oude testament in het Duits.
In Duitsland ontstond een nieuwe kerk, de lutherse kerk had dominees, maar geen celibaat,
kloosters en ander zaken die niet op de bijbel waren gebaseerd.
, 1534: in Engeland werd door koning Hendrik VII de anglicaanse kerk opgericht
1555: godsdienstvrede van Augsburg: keizer Karel moest toestaan dat elke Duitse vorst het
hallo. geloof van zijn onderdanen mocht bepalen
1562: begin godsdienstoorlogen tussen katholieken en hugenoten (Franse calvinisten)
1563: koningin Elizabeth I liet de leer van de Engelse staatskerk vastleggen
1598: Edict van Nantes: Hugenoten kregen gewetensvrijheid van de katholieke koning
Katholiek : - je komt in de hemel door de regels van de kerk op te volgen
-de paus is het hoofd van de kerk
Lutheraan: - je komt in de hemel door oprecht geloof en berouw
-de vorst is het hoofd van de kerk
Calvinist: - je bent ‘voorbestemd’ voor de hemel of de hel
-iedere gemeente bestuurt zichzelf, verzet is toegestaan
Paragraaf 4 de Nederlandse opstand
In 1559 vertrok Filips II vanuit Brussel via Vlissingen naar Spanje, waar hij koning was
geworden. Willem van Oranje werd benoemd als stadhouder in Holland, Zeeland en Utrecht
De Nederlanden hadden sinds de 15e eeuw 1 landsheer (vorst), maar vormden verder geen
eenheid (Karel V was van 1515 tot 1555 landsheer)
2 doelen van Karel V (1515-55)
1. Centralisatie van het bestuur
2. Beschermen van het katholiek geloof, dit deed hij door protestanten te vervolgen
- Protestanten worden veroordeeld bij rechtbanken van Karel in plaats van bij eigen
stad of gewest
- Vanwege humanisme tegen kettervervolging
In de Nederlanden groeit na 1555 de ontevredenheid over strenge geloofsvervolgingen,
centralisatie politiek en hoge belastingen en hoge graanprijzen.
Margaretha van Parma werd gesteld als landvoogdes om namens hem de Nederlanden te
besturen.
1566: smeekschrift van lage edelen aan landvoogdes
- Hagenpreken en beeldenstorm
1567: Filips stuurt Alva met een leger naar de Nederlanden om de orde te herstellen
1568: stadhouder Willem van Oranje vlucht naar Duitsland, daar vormde hij een leger hallo
hallo. waarmee hij de Nederlandse binnenviel (slag bij Heiligerlee) het begin van de hallo.
Halo. Tachtigjarige Oorlog
Oranje ging samenwerken met calvinistische vluchtelingen, die zich geuzen noemden
Op 1 april 1572 namen de geuzen het Hollandse stadje den Briel in. In de maanden daarna
gaven de meeste Hollandse en Zeeuwse steden zich over aan Oranje.
In de jaren 1570 kwam Filips in geldproblemen waardoor Spaanse soldaten plunderend door
Vlaanderen en Brabant trokken in 1576 omdat ze niet betaald kregen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Danicha. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.50. You're not tied to anything after your purchase.
