Samenvatting Geschiedenis havo 4 en 5 tijdvak 9 tijd van wereldoorlogen
0 view 0 purchase
Course
Geschiedenis
Level
HAVO
Dit is de samenvatting van geschiedenis tijdvak 9 met kenmerkende aspecten en begrippen die je nodig hebt voor je eindexamen. Het is in chronologische volgorde geschreven met theorie en ook voorbeelden + belangrijke personen die tijd. De kenmerkende aspecten zijn goed weergegeven en ook uitgeschrev...
Tijdvak 9: Tijd van wereldoorlogen
Kenmerkende aspecten
● de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
● het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën: communisme en
fascisme/nationaalsocialisme
● de crisis van het wereldkapitalisme
● het voeren van twee wereldoorlogen
● racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden
● verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de
betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
Paragraaf 9.1 - Oorlog en crisis
De negentiende eeuw was een goede periode in de Europese geschiedenis. Je had 5 grote Europese
mogendheden: Groot-Brittannië, Frankrijk, Oostenrijk-Hongarije, Rusland en Pruisen. De Verenigde
Staten voerden een politiek van isolationisme. Het machtsevenwicht werd verstoord. Er werden
bondgenoten ontstaan:
● Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië
● Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland
Op de Balkan woonden een aantal volkeren in een veelvolkerenstaat: Oostenrijk-Hongarije. Veel van
deze volkeren wouden onder invloed van het nationalisme een onafhankelijke staat worden. Toen
kroonprins Franz Ferdinand Bosnië (eerder ingenomen door Oostenrijk-Hongarije) bezocht werd hij
vermoord en verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië.
De Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije) waren ingesloten door Frankrijk en Rusland en
wouden geen tweefrontenoorlog. De Centralen wouden eerst Frankrijk aanvallen en daarna Rusland.
Toen ze in Noord-Frankrijk kwamen werden ze gestopt door Fransen en Britten. Er kwam een
loopgravenoorlog.
Er werden steeds nieuwere wapens ingezet zoals tanks, vlammenwerpers en gifgas. Rusland trok zich
in begin 1918 uit de oorlog waardoor Duitsland al hun troepen in het westen konden inzetten, echter
waren de Duitse soldaten helemaal op. Op 11 november 1918 tekenden de Duitsers de capitulatie.
Na de oorlog kwam het Verdrag van Versailles, daar werden de vredesbepalingen voor Duitsland
vastgelegd:
● Duitsland mocht maar een beperkt leger hebben
● Duitsland moest herstelbetalingen betalen aan Frankrijk en België
● Duitsland moest hun koloniën afstaan (o.a. Elzas-Lotharingen)
Amerika had erg geprofiteerd van de oorlog, de economie groeide sterk want ze vulden het Europese
tekort aan landbouwproducten, grondstoffen en industrieproducten aan. Er waren echter een aantal
negatieve kanten:
● overproductie in de landbouw: de prijzen dalen en de boeren werden steeds armer
● protectionisme (beschermen eigen markt): andere landen gaan hun eigen markt beschermen
waardoor de afzetmarkt wegvalt wat weer leidt tot overproductie
, ● groot verschil tussen arm en rijk: arme mensen werden aangemoedigd om
consumptiegoederen te kopen op afbetaling, mensen liepen met enorme schulden
● geen controle op de banken: de overheid stelde nauwelijks eisen aan de banken waardoor
bedrijven en particulieren veel meer geld kon lenen dan nodig was
De aanleiding van de economische crisis was de Beurskrach in 1929. Veel mensen hadden aandelen
gekocht met geleend geld waardoor de aandelen geen waarde meer hadden. De banken wilden hun
geleende geld terug maar men kon niet betalen dus de banken gingen failliet. De koopkracht nam
enorm af waardoor de fabrieken hun productie niet meer kwijt konden en gingen ook failliet. De
liberalen zeiden: niet ingrijpen, de markt herstelt zich vanzelf door vraag en aanbod. Franklin D.
Roosevelt nam in 1933 een paar beslissingen:
● New Deal
De New Deal zorgde op grote schaal voor overheidsingrijpen zoals:
● werkschaffingsprojecten (AAA, WPA, CCC, TVA, NRA)
● sociale uitkeringen
● minimumloon
De New Deal loste de crisis niet op maar verminderde het wel enorm
Paragraaf 9.2 - De Sovjet-Unie, een communistische heilstaat?
Er kwam steeds meer kritiek op de de tsaar van Rusland door de militaire nederlagen in de Eerste
Wereldoorlog. Er werd te weinig voedsel aan de steden geleverd en door de februarirevolutie in 1917
leidde tot het aftreden van de tsaar.
In de oktoberrevolutie in 1917 pleegden de bolsjewieken (communisten o.l.v Lenin) een staatsgreep
en de Voorlopige Regering afgezet. Lenin grijpt de macht en sticht een communistische staat. De
oktoberrevolutie kwam door 3 redenen:
● er was een grote armoede → Lenin beloofde land aan de boeren
● er waren grote verliezen tijdens WO1 → Lenin beloofde een eind te maken aan de oorlog
● de tsaar voerde een dictatuur en slecht bewind → Lenin beloofde dat het volk de macht zou
krijgen
Kenmerken totalitaire staat (een staat waarbij het totale leven van de bevolking gecontroleerd
wordt door de staat)
● 1 partij, 1 leider heeft de macht
● massamedia in dienst van de partij
● jeugd geïndoctrineerd
● tegenstanders uitgeschakeld
● terreur door geheime politie
● kunst onder controle van de staat
Kenmerken communisme
● alles van totalitaire staat
● afschaffen privé bezit , tegen het kapitalisme
● gelijkheid (economische gelijkheid)
● staat beheerst de economie d.m.v. vijfjarenplannen
○ nadruk op industrialisatie, verheerlijking van de arbeiders
○ collectivisatie van de landbouw
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sannevnx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.18. You're not tied to anything after your purchase.
