Medische microbiologie: basisbegrippen
Taxonomie
Familie (naam eindigt op –aceae)
Geslacht – genus (hoofdletter)
Species – soort (kleine letter)
Subspecies – ondersoort
Serotype
Kleinste eenheid binnen een soort = STAM
Soms triviale naam: vb pneumokok (Streptococcus pneumoniae)
=> probleem bij indeling: optreden van kruisingen tussen stammen
o Fenotype en genotype vgl van versch stammen (kenmerken van het DNA: G-C gehalte, volgorde van nt)
o Op grond van celwandopbouw, celmembraanlipide (samenstelling en volgorde van het 16S-RNA)
3 soorten antigenen
Celwand of somatisch AG gelegen op specifieke lipopolysachariden (O-AG)
Flagellaire AG (H-antigen)
Kapselantigenen, meestal specifieke polysachariden (K-AG) –> bedekken soms de somatische AG
Gram negatieve staven
Familie van de Enterobacteriaceae
Hoofdeigenschappen
o Gram - staven o Snelgroeiers
o Facultatief aëroob (zowel aëroob als anaëroob) o Meeste beweeglijk, 2 onbeweeglijk
o Glucose fermenterend o Katalase +
o Oxidase - (cytochroomoxidase -) o Nitraatreductase
Indeling obv Kligler-type (glucose-gas-lactose-H2S)
Coli-type Paracoli-type Shigella-type Salmonella-type Citrobacter freundii-type
+++- ++-- +--- ++-+ ++++
Escherichia Escherichia Shigella Salmonella Citrobacter freundii
Citrobacter koseri Citrobacter koseri Yersinia Citrobacter freundii
Klebsiella Morganella Providencia Proteus
Enterobacter Providencia Serratia
Hafnia
Korte reeks testjes: Kligler, citraat, FAD/TD, mobiliteit, indol, ureum, lysine, ev bjkomende specifieke testen
Escherichia
Voorkomen: commensale darmflora van mens en dier
Pathogeen vermogen
o Buiten darm –> veroorzaken infecties (urineweg- en wondinfecties, galblaasontsteking, meningitis, …)
o Indien talrijk aanwezig op slijmvliezen of in secreties waar ze normaal niet voorkomen (vagina, keel, ..)
kunnen ze een pathogene rol spelen
Serotypes
EHEC (enterohemorrhagische Shiga-toxine producerende E. coli (STEC)
Escherichia coli) Belangrijkste serotype O157:H7 => gevaarlijk
Bloederige diarree (hemorrhagische colitis)
HUS (hemolytisch uremisch syndroom): hemolytische anemie, acuut nierfalen,
trombocytopenie,
Tgv schade aan vasculair endotheel na absorptie vh toxine (Shiga-toxine)
Antibiotica mog HUS bevorderent dr vrijstelling van toxinen (lyse bacterie), bij
gebruik van darm-motiliteitsremmers –> verhoogde kans op toxine-absorptie
Vnl na eten van hamburger of ongewassen groenten
EPEC (enteropathogene Escherichia coli) Epidemische diarree bij kinderen <2j
Adhesie aan epitheelcellen door EAF-plasmide (E.coli adherence factor)
ETEC (enterotoxigene Escherichia coli) Reizigersdiarree (turista)
Waterige diarree tgv productie van exotoxine(n)
EIEC (enteroinvasieve Escherichia coli) Invasieve, dysenterische vorm van diarree
Binnendringen in epitheel
1
, enteroadhesieve Escherichia coli Komen veel minder voor
EAggEC: aggregerende Klinisch onduidelijke betekenis
DAEC: diffuus adherent
Labo-diagnose
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: groei met roze kolonies (lactose +) en vaak galzouten-neerslag
o Identificatie hoofdeigenschappen
MIU +/+/- DNA’se –
FAD (TDA) - Citraat -
MR-VP +/- Beta-glucuronidase + (95%) => vrij specifiek, enkel bij geslacht Escherichia
=> Beta-glucuronidase + en lactose + = E. coli
Sommige stammen produceren geen gas en zijn onbeweeglijk
Labo-diagnose van EHEC
Isolatie Identificatie
Sorbitol MacConkey (SMAC) Beta-glucuronidase -
O157 stammen zijn sorbitol - Serotypering mbv antisera
Laattijdige diagnose: opsporen antistoffen O157 -
lipopolysacharide (behulpzaam bij diagnose HUS)
o Kligler-type: coli- of paracoli-type
Shigella
4 subgroepen: Sh. dysenteriae, flexneri, boydii, sonnei
Onbeweeglijke bacterie
Voorkomen: pathogene darmparasiet vd mens (veroorzaken)
Pathogeen vermogen
o Veroorzaken diarree: dysenterie (= invasieve darminfectie met bloed en slijm)
o Niet-bloederige diarree
o Ernst van diarree: Sh. dysenteriae > Sh. flexneri > Sh. boydii > Sh. sonnei
o Zeldzame oorzaak van sepsis (= door de darmwand dringen en in bloedbaan terecht komen)
o Zeldzame complicatie: HUS (productie van Shiga-toxinen door Sh. dysenteriae)
Overdracht: feco-oraal of via gecontamineerd voedsel (bij ons vnl Sh. sonnei)
Labo-diagnose
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: kleurloze kolonies (lactose - )
SS-agar: kleurloze kolonies (lactose – en H2S - ) sommige stammen Sh. dysenteriae geen groei
Xylose lysine deoxycholate (XLD): rode kolonies (lactose, sucrose en xylose - )
o Identificatie
MIU -/+(-)/- DNA’se -
FAD (TDA) - Citraat -
MR-VP +/- Acetaat -
Metabool weinig actief
Mannitol + (uiz: Sh. dysenteria)
Verdere identificatie: ID-schema’s
Biochemisch vermoeden steeds bevestigd door serotypering: subgroepen inderscheiden
Onbeweeglijk
o Kligler-type: shigella-type
Salmonella (1 soort: enterica)
Voorkomen: pathogene parasite van mens, zoorgdieren, vogels en koudbloedigen
Overdracht
o Menselijke serotypen: feco-oraal of fecaal gecontamineerd voedsel en water
o Zoönotische serotypen: via gecontamineerd voedsel of direct contact met dieren
Pathogeen vermogen
o Menselijke: tyfus en paratyphus, kiemdrager
2
, o Zoönotische: gastro-enteritis, sepsis, kiemdrager
Labo-diagnose
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: kleurloze kolonies (lactose - )
SS-agar: kleurloze kolonies met zwart centrum (lactose – en H2S + )
Xylose lysine deoxycholate (XLD): rode kolonies (lactose, sucrose en xylose - )
o Identificatie
MIU +/-/- DNA’se –
FAD (TDA) - Citraat +(-)
MR-VP +/- ONPG (beta-galactosidase) -
Lysine-decarboxylatie +
Verdere identificatie: ID-schema’s
Biochemisch vermoeden bevestigen dmv serotypering: somatisch 0-AG, flagellair H-AG, Vi-AG
=> als Vi-Ag zeer sterk is, wordt O-Ag soms gemaskeerd: hertesten met O-antisera na opkoken
gedurende 15 min vd bacteriesuspensie
Agglutinatie met polyvalent O-antiserum
Indien + : agglutinatie met specifieke O-groep antisera (D, B, …)
Daarna ev: H-AG opsporen en Vi-AG (vermoeden op S. typhi)
WIDAL-test: opsporen van AS (agglutininen) tov Salmonella O, H en Vi AG ih serum
Vaak vals + en – reacties
Enkel nuttig bij verdeking op tyfus
AS tov Vi-AG verdwijnen na genezig en blijven aanw bij chronische dragers
o Kligler-type: salmonella-type
Preventie: vaccinatie (spuit of orale inname)
Yersinia
Voorkomen
o Y. enterocolitica: parasiet van varkens/runderen, via voedsel (rauw vlees) overgebracht op de mens
o Y. pseudotuberculosis: parasiet van varkens, vogels en andere in het wild levende dieren
o Y. pestis: parasiet van knaagdieren die via beten van rattenvlooien op de mens kan worden overgezet
Pathogeen vermogen
o Gastro-enteritis (diarree) => vnl O:3 en minder O:9 in onze streken
o Zeldzaam sepsis
o Post-infecteuze complicaties (PIC)
Reactieve artritis: pijn aan gewrichten tgv neerslag Ag-AL complex in versch gewrichten
(polyartritis)
Erythema nodosum: blauwe plekken tgv Ag-AL complex in oppervlakkige arteriolen
o Mesenteriale lymfadenitis: vergroting en abcedatie vd lymfeklieren id ileocaecale streek
o Verwekker van pest
Labo-diagnose
o Gramkleuring: kleine gram - staven tot coccobacillaire vormen (staven zo klein dat ze kokken lijken)
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: kleurloze kolonies (lactose - )
SS-agar: kleurloze kolonies (lactose –)
CIN-agar: kolonies met rood centrum en heldere perifere zone na 48u incubatie (mannitol +)
o Identificatie
MIU +/+(-)/+ (Y. enerocoltica: indol +(-), Y. pseudotuberculosis: indol -)
FAD (TDA) –
MR/VP +/-
DNA’se –
Biochemisch vermoeden steeds bevestigen dmv serotypering: sommige zijn niet pathogeen
Serologische diagnostiek: diagnose vd PIC, opsporen van AS, opsporen van AS tov Yersina outer
proteïns
o Kligler-type: shigella-type
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller AnetteVDB. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.97. You're not tied to anything after your purchase.