1.1 Wat is opvoeding?
Opvoeding heeft verschillende betekenissen en wordt op velerlei wijzen verwoord en ter
sprake gebracht
Opvoeden (definitie Woordenboek)
= (een mens of dier) grootbrengen en vormen
= door het verschaffen van voedsel grootbrengen.
= Onderhouden en grootbrengen (m.n. toegepast op morele, intellectuele en sociale
vorming)
Opvoeden = iemand grootbrengen a.d.h.v. gedrags-en-denkregels (waarden & normen)
om zo hun identiteit mee te helpen vormen en hun goed te laten deelnemen aan de
samenleving
Opvoeden gebeurt door verschillende personen: gezin, familie, leerkracht crèche, media,
sportclub, jeugdbeweging, … niet enkel personen zorgen voor opvoeding, maar ook
bepaalde gebeurtenissen.
Verschillende pedagogen die citaten uitbrachten
Plato: “Schoonheid en volmaaktheid naar Ziel en lichaam is het doel van opvoeding.”
(Leren he best doen om een mooi mens te zijn)
John Locke: “De realisatie van een gezonde ziel in een gezond lichaam, dat is het doel
van opvoeding.’ + “Een mensenkind is een wit blad papier dat door de opvoeding en
het onderwijs wordt beschreven”
,2
Ellen Key: “Opvoeding is rustig en langzaam de natuur zichzelf laten behelpen en
enkel nagaan of de omgeving het werk van de natuur steunt.”
J. Hoogveld: “Opvoeding is de onvolwassen mens helpen om hem bekwaam te maken
zelfstandig zijn levenstaak te volbrengen.”
M.J. Langeveld: “Opvoeding is de omgang van volwassenen met kinderen. Die omgang
beoogt een bepaalde invloed, namelijk het kind helpen mondig te worden.”
Thomas van Aquino: “Leermeester zijn of onderwijzen schijnt alleen aan God toe te
komen.” (D.w.z.: alleen God kan goed opvoeden)
Opvoeding volgens Langeveld
Het gebied waarbinnen we de opvoeding aantreffen is dat van de omgang tussen
volwassenen en kinderen. Omvat al het
tussenmenselijk verkeer
4 voorwaarden om omgang te kwalificeren als opvoeding:
Tussen volwassene en kind
Invloed uitgeoefend worden
Invloed moet uitgaan van volwassene op kind
Omgang tussen volwassene en kind helpen het kind mondig te worden
Opvoeders zijn volgens Langeveld duidelijk volwassen mensen, kunnen zichzelf niet
opvoeden (wel omgang). Kinderen worden opgevoed. Volwassenen kunnen elkaar niet
opvoeden (als ze elkaar beïnvloeden speken we van therapie, reclame, …) Kinderen kunnen
elkaar niet opvoeden. Kinderen kunnen volwassenen niet opvoeden.
Hij stelt dus dat volwassenen een invloed uitoefenen op kinderen, maar wat houdt die
invloed allemaal in?
Zelfontplooiing of om maatschappelijke doelstellingen te bereiken?
Begeleiden of leiden?
Bewust of onbewust (rolmodel)?
Woorden of daden?
Gericht op waarden en normen? Of ruimer?
Overdracht van kennis of vaardigheden of technieken?
Systematische activiteit?
1.2 Perspectieven op opvoeding
Johann Friedrich Herbart (1776-1841): “het voorwerp van opvoeding is zonder twijfel heel
algemeen de mens en wel de mens als een veranderlijk wezen.
Pedagogiek veranderingskunde, opvoeden is het veranderen van de (jonge) mens
,3
Drie perspectieven op opvoeding (menselijke verandering)
1. Perspectief van de natuurlijke ontwikkeling (aanleg)
2. Perspectief van ontwikkelen dankzij leerprocessen (milieu)
3. Perspectief van de persoonlijke vrijheid
De natuurlijke ontwikkeling
Mens wordt gezien als een levend organisme dat in interactie met zijn omgeving al dan niet
zijn mogelijkheden ontwikkelt. Gericht op ontplooiing. Het ontplooit, ontwikkelt,
evolueert wat in de genen gegeven is.
Dit perspectief gaat er m.a.w. vanuit dat we vanaf de geboorte al heel wat eigenschappen
meekrijgen.
Menselijk gedrag is aangeboren (nature)
Verandering is het realiseren van wat als mogelijkheid bij de bevruchting gegeven is
Ontwikkeling wordt bepaald door factoren die komen vanuit het kind zelf (genen)
Rijping: (berust op groeiproces dat minder beïnvloedbaar is.) groeifuncties die
voornamelijk automatisch ontwikkelen
Een kind kan zichzelf ontwikkelen. Wil je een kind iets leren? Dan moet je wachten tot het
kind er klaar voor is, met andere woorden “er rijp voor is”.
Gevoelige periode: periode die ideaal is om iets aan te leren
Piaget – Theorie rond de cognitieve ontwikkeling
Ontwikkeling verloopt volgens een vaste structuur, volgorde van de verschillende niveaus
ligt op voorhand vast
Dilemma’s bij het opvoedend handel
1. Moet de opvoeder de natuurlijke ontwikkeling afwachten of kan hij de ontwikkeling
stimuleren?
Piaget geeft in zijn theorie aan dat de ontwikkeling voor iedereen en altijd vast staat. Of
het kind nu een minder goede cognitieve ontwikkeling heeft of niet, daar kan in principe
weinig aan gedaan worden. Kan oppervlakkig beïnvloed worden door school.
Alles is een kwestie van rijping (afwachten en aanpassen aan spontaan verlopende
cognitieve ontwikkelingsfasen)
Vygotsky – opvoeding is niet gedoemd de ontwikkeling te volgen
Ontwikkelend leren: cognitieve ontwikkeling is deels afhankelijk van de rijping, doch
deels ook van een welbepaald leren. Dat ‘welbepaald’ leren creëert nieuwe cognitieve
mogelijkheden
Zone van de naaste ontwikkeling: Het kind moet niet aangesproken worden in wat het al
alleen kan, maar wel in dat wat het zou kunnen mits hulp van de ander.
, 4
Een iets hoger niveau waar de leerling aan toe is en waar de hulp van de leerkracht
essentieel is.
2. De natuur vertrouwen of tegenwerken?
Als de mens van nature goed is, dan is al het kwade in de wereld mensenwerk.
Een goede opvoeding is daarom een opvoeding die zich beperkt tot het scheppen van de
omstandigheden zodanig het goede in de mens maximale kansen krijgt.
Jean-Jacques Rousseau – “Emile, ou de l’éducation”
mens is van nature goed en de opvoeding bijgevolg de ontwikkeling en de
individualiteit van het kind dient te respecteren
natuur moet gevolgd worden
opvoeding is het kind laten groeien
Opvoeden is niet alleen de natuur haar gang laten gaan, maar ook de ontwikkeling
tegenwerken en sturen wanneer nodig.
rousseau later: De mens is van nature goed en wordt nadien verdorven in de handen
van de mens
ontwikkeling kan negatief beïnvloed worden door milieufactoren
BESLUIT: ontwikkeling is kwestie van rijping, maar ook van leren
Leren
Verandering wordt van buitenaf geleid: nurture
lerend wezen wordt opgevat als een mechanisme
Mens wordt van bij de geboorte beschouwd als Tabula rasa, onbeschreven blad – elke vorm
van kennis is aangeleerd en niet aangeboren sluit aan bij milieustandpunt
Opvoeding = leren: verwerven van duurzame veranderingen onder invloed van ervaringen
consequenties voor opvoeding en onderwijs
Leerkracht, opvoeders, ouders krijgen belangrijke verantwoordelijkheid
Zorgen dat de opvoedingssituatie optimaal is, zodat leren kan plaatsgrijpen
Omgeving is belangrijk bepalen welke kennis en vaardigheden moeten worden
overgenomen en welke waarden en normen richtinggevend zijn
Kinderen kan je alles aanleren als je de goede leermiddelen weet te vinden
John Locke Het is zinloos uit te gaan van het bestaan van aangeboren ideën. Voor de
ervaring is er niets in de mens. De opvoeding komt van buitenaf (externe invloed)
Visie klinkt optimistisch, als alle mensen geboren worden met een obeschreven blad, dan
kan door opvoeding alles bereikt worden wat de mens wil. Steeds weer opnieuw leren door
het opdoen van nieuwe ervaringen steeds heropgevoed worden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller gaelledebruyne. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.96. You're not tied to anything after your purchase.