Geschiedeniswerkplaats 2e editie Tweede Fase
Examenkatern Historische contexten
De Republiek vwo
antwoorden
Hoofdstuk 1 De Republiek (1515-1648) antwoorden
Introductie
1 a Balthasar Gerards wilde als fanatiek katholiek al langer Willem van Oranje
vermoorden. Nadat Filips II Oranje vogelvrij had verklaard voegde hij de daad bij
het woord.
b Bijvoorbeeld: Het was de eerste politieke moord met een vuurwapen uit de
wereldgeschiedenis.
c Bijvoorbeeld: Filips II had Oranje in 1580 vogelvrij verklaard. Bovendien raakten
de opstandige gewesten steeds meer ingesloten door Spaanse troepen. Deze
namen in 1585 bijvoorbeeld Antwerpen in.
1.1 Het begin van de Opstand
Op zoek naar de kern
Staatsvorming en centralisatie
2 a Bijvoorbeeld: Voor het eerst waren alle zeventien Nederlandse gewesten
verenigd onder één landsheer, namelijk Karel V.
b Bijvoorbeeld: De voorgangers van Karel V waren al begonnen met het instellen
van een centraal bestuur. De vorming van drie centrale adviesraden - de Raad
van State, de Geheime Raad en de Raad van Financiën - sloot aan bij deze
ontwikkeling.
De stedelijke burgerij
3 a Door de bloei van handel en nijverheid werd de vorst voor zijn oorlogvoering
afhankelijk van de belastingafdrachten van de rijke burgerij. In ruil daarvoor
werden privileges van de steden uitgebreid.
b Door Karels centralisatiepolitiek en de wijze waarop hij het protestantisme
bestreed, werd door de steden gezien als een bedreiging voor hun
zelfstandigheid.
Luther
4 a Luther ergerde zich aan de rijkdom en de macht van de kerk en verwierp de
zelfgemaakte kerkelijke wetten en regels. Volgens hem waren het ware geloof en
de bedoelingen van God alleen te kennen uit de Bijbel, die daarom in de volkstaal
moest worden vertaald. Ook meende Luther dat de mens niet gered kon worden
door de kerk, maar alleen door het geloof en de genade van God.
b Via boeken en pamfletten, de nieuwe media die sinds het eind van de 15e
eeuw beschikbaar waren, werd Luthers leer verspreid.
c Luther kreeg steun van Duitse vorsten.
d Bijvoorbeeld: - Luthers toespraak op de Rijksdag in Worms leidde tot de
definitieve scheuring van de kerk. Degenen die zich afscheiden, stichtten eigen
(protestantse) kerken.
1
, Geschiedeniswerkplaats 2e editie Tweede Fase
Examenkatern Historische contexten
De Republiek vwo
antwoorden
- Met de Vrede van Augsburg werd de nieuwe geloofsleer erkend. Afgesproken
werd dat iedere vorst het geloof van zijn onderdanen mocht bepalen. Duitsland
was vanaf toen verdeeld in katholieke en protestantse gebieden.
De inquisitie
5 a Bijvoorbeeld: 1 In 1521 stelde hij een inquisitie in die ketters moest opsporen
en berechten.
2 In 1550 stelde hij een wet in die vanwege zijn extreme strengheid het
bloedplakkaat werd genoemd. Volgens deze wet moesten alle ketters worden
gedood.
b Bijvoorbeeld: Zij hadden moeite met de hardheid van de inquisitie en twijfelden
aan de zin ervan. Ze zagen het ook als aantasting van de privileges.
c Bijvoorbeeld: Karel vond dat hij absoluut gezag van God gekregen had. Daarom
meende hij dat hij de privileges mocht aantasten als dat nodig was.
Calvinisten
6 a Het meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op
het protestantisme.
b Bijvoorbeeld: Luther vond dat gelovigen altijd de overheid moesten
gehoorzamen en zich niet zonder overheidstoestemming mochten organiseren.
Calvijn vond dat gelovigen zo nodig zonder toestemming van de overheid kerken
moesten vormen en desnoods zelfs tegen een ‘goddeloze’ overheid in opstand
moesten komen.
c De edelen vroegen haar de kettervervolging te staken. Margaretha was onder
de indruk en vroeg de inquisitie voorlopig minder hard op te treden.
d Veel calvinisten dachten nu dat ze hun gang konden gaan. Ze gingen openlijk
bijeenkomsten houden buiten de stadsmuren en vielen daarna ook honderden
kerken en kloosters aan, waar ze de beelden stuksloegen. (de Beeldenstorm)
Alva
7 a Filips was woedend over de Beeldenstorm en gaf de Nederlandse adel
daarvan de schuld. Alva moest met een groot leger naar de Nederlanden orde op
zaken stellen.
b Bijvoorbeeld: De Raad van Beroerten moest de schuldigen van de onrust
bestraffen en liet 1100 mensen executeren. Willem van Oranje was naar het
buitenland gevlucht. Duizenden volgden. Vanuit zijn ballingschap in Duitsland
riep Oranje op tot verzet. Hij vormde een huurlingenleger, waarmee hij in 1568
de Nederlanden binnenviel.
c Bijvoorbeeld: Calvinistische vluchtelingen op schepen die zich watergeuzen
noemden, voerden met toestemming van Oranje een guerrillaoorlog. Op 1 april
1572 namen ze het stadje Den Briel in. In de maanden daarna liepen steeds meer
Hollandse en Zeeuwse steden over naar de Opstand.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller samenvatting551. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.35. You're not tied to anything after your purchase.