Summary
Maatschappijleer samenvatting hoofdstuk Rechtsstaat
- Course
- Level
Maatschappijleer samenvatting hoofdstuk Rechtsstaat
[Show more]
Seller
Follow
aambogaerts
Content preview
Maatschappijleer, RechtsstaatParagraaf 1, wat is een rechtsstaat?
Bijna iedereen ziet het nut van regels in, sommige zijn ongeschreven andere zijn wel opgeschreven,
regels en normen komen dus vaak voort uit gewoonten, tradities en geloof.
In dit hoofdstuk gaan we vooral kijken naar rechtsnormen: gedragsregels die door de overheid
wettelijk zijn vastgelegd, het totaal hiervan noemen we “het recht”. Rechtsnormen laten het
maatschappelijk leven geordend lopen.
Binnen het recht bestaan verschillende rechtsgebieden met als belangrijkste onderscheid:
- Privaat (burgerlijk recht), dat regelt hoe burgers onderling met elkaar omgaan
Ook verenigingen vallen hieronder en dan spreken we van rechtspersonen.
- Publiek, regelt de relatie tussen burgers en de overheid
Het is belangrijk dat rechtsnormen zo veel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als
burgers hebben over goed en kwaad: ons gevoel van rechtvaardigheid. Wij zullen ons er dan eerder
aan houden. Aan veel wetten en rechten die we nu hebben gaat een lange geschiedenis vooraf.
Eeuwenlang had de bevolking van Europa nauwelijks rechten. Koningen konden doen wat ze wilden
en mensen werden opgesloten zonder enige vorm van proces. Dit kwam ten einde in de verlichting
toen gingen steeds meer mensen zich verzetten tegen dit onrecht omdat burgers meer kennis kregen
en kritischer werden. In Frankrijk leed dit tot de Franse revolutie (1789), waarbij de burgers in
opstand kwamen. Nog in datzelfde jaar kwam “de rechten van de mens en burgers” tot stand en die
moesten zorgen voor een rechtvaardigere en gelukkigere samenleving.
Met het idee van het vastleggen van de rechten van ieder mens was het idee van de
rechtsstaat geboren. Dit is een rechtssysteem waarin burgers worden bescherm tegen
machtsmisbruik en willekeur.
In een rechtsstaat heeft de overheid twee kerntaken namelijk:
- Rechtshandhaving, dit houdt in dat de staat ervoor moet zorgen dat we ons aan de wet
houden.
Om dit te handhaven heeft de overheid meer macht dan wij en mag zij ook als enige geweld
gebruiken, geweldsmonopolie van de staat.
- Rechtsbescherming, dit zijn wetten die ons beschermen tegen machtsmisbruik van de
overheid.
Lang niet alle landen in de wereld hebben een rechtsstaat er bestaat:
- Autoritaire staat, een machthebber of kleine groep bepalen in feite wat de regels zijn
Paragraaf 2, Voorwaarden voor een rechtsstaat
Het doel van een rechtsstaat is om te zorgen voor veiligheid van burgers: ze te beschermen tegen de
macht van de overheid en ervoor te zorgen dat burgers gelijk worden behandeld en in vrijheid
kunnen leven. Een rechtsstaat voldoet in ieder geval aan 3 voorwaarden:
1. De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet
2. Er is verdeling van de macht
3. Er geld het legaliteitsbeginsel
, De grondwet is een belangrijk document van ons land, hierin staat wat de grondrechten van een
inwoner zijn en hoe de staat is ingericht. Grondrechten zijn de basisrechten die je nodig hebt om een
menswaardig leven te leiden (mensenrechten). Grondrechten kun je onderverdelen in 2 soorten:
- Klassieke grondrechten, (gelijke behandeling, vrijheid van godsdienst etc.) dit zijn rechten die
de overheid moet garanderen en die je bij de rechter kunt afdwingen.
- Sociale grondrechten, (recht op werk, woonruimte en gezondheidszorg) de overheid kan
deze rechten niet garanderen maar moet zich er wel voor inspannen.
Nederland heeft sinds 1798 een grondwet, deze is de afgelopen eeuwen ook verschillende keren
gewijzigd. Zo kwam er in 1917 het kiesrecht bij. De sociale grondrechten zin in 1983 toegevoegd.
Gewone rechtsregels past de overheid zelden aan. De grondwet kunnen we ook aanpassen maar dit
gaat erg moeizaam: er moet 2x over gestemd worden met tussendoor verkiezingen waarbij de 1 e een
gewone meerderheid van stemmen in het parlement nodig is. En de 2 e keer een 2/3e meerderheid
van de stemmen.
“Iedereen die macht heeft is geneigd daar misbruik van te maken” concludeerde Montesquie.
Daarom werd het principe trias politica of machtsverdeling bedacht. Dit voorkomt
onrechtvaardigheid en machtsmisbruik. In Nederland zie je dit zo terug:
- De Wetgevende macht, maakt de wetten waar burgers/ overheid zich aan moeten houden.
Taak van de regering en parlement samen, meestal komt een minister namens de regering
met een wetsvoorstel. Voor goedkeuring is het parlement nodig maar kan dit dus ook
afwijzen.
- De uitvoerende macht, zorgt voor de uitvoering van de goedgekeurde wetten.
Hiervoor is de regering verantwoordelijk. Ministers geven dagelijks opdrachten aan hun
ambtenaren, dat zijn alle mensen die voor de overheid werken.
- De rechterlijke macht, doet uitspraak in conflicten en beoordeelt of iemand de wet heeft
overtreden. Rechters mogen straffen opleggen.
Het belangrijkste van de trias politica is dat staatsmachten elkaar controleren = Checks and
balances
Rechtelijke macht, neutrale en onafhankelijke rechters zorgen voor eerlijke rechtspraak. Die
onafhankelijke positie zorgt ook voor de bescherming van burgers tegen de overheid. Ook zorgt dit
ervoor dat mensen geen eigen rechter gaan spelen maar door een eerlijk proces hun welverdiende
straf krijgen.
Wat bijdraagt aan de onafhankelijkheid van een rechter is hun benoeming voor het leven. Ze
kunnen niet ontslagen worden als hun vonnis de regering niet bevalt. Ook kan iedereen hun
zittingen controleren want deze zijn meestal openbaar. Maakt een rechter een partijdige
indruk dan kun je verzoeken om wraking, en is dit terecht dan zal een andere rechter de zaak
behandelen.
De overheid mag onze vrijheid in sommige situaties inperken, wel zijn er grenzen aan de macht van
de overheid en dit noem je het legaliteitsbeginsel. Volgens dit beginsel mag de overheid alleen de
vrijheid van burgers beperken als die beperkingen in de wetten zijn vastgelegd. Alles wat de overheid
dus doet heeft een wettelijke- basis dit zorgt voor rechtszekerheid omdat iedereen precies na kan
gaan wat de overheid wel en niet mag doen.
Paragraaf 3, Criminaliteit en opsporing
In deze paragraaf gaan we kijken naar het rechtsgebied waar je het meeste over hoort: Strafrecht.
Het strafrecht gaat over de opsporing en berechting van de strafbare feiten.
Alle regels/ wetten die gelden in Nederland zijn vastgelegd in wetboeken. De meeste overtredingen/
misdrijven staan in het Wetboek van Strafrecht.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller aambogaerts. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.42. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
48756 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now