Samenvatting van het vak 'materieel strafrecht' aan de universiteit te Gent, in het academiejaar . Geslaagd in eerste zit met een 13/20.
Omvat de powerpoints aangevuld met lesnotities.
1. Definitie materieel strafrecht
Het strafrecht in de brede betekenis omvat zowel het materieel strafrecht als het strafprocesrecht
(formeel strafrecht). Daarnaast neemt ook het internationaal strafrecht vandaag een zo belangrijke
plaats in.
Materieel strafrecht = het geheel der rechtsregels waardoor bepaalde gedragingen strafbaar
worden gesteld en gesanctioneerd. Hierbij staan twee begrippen centraal, nl. “misdrijven” en
“straffen”. De regels van het materieel strafrecht bepalen onder welke voorwaarden personen
strafrechtelijk verantwoordelijk kunnen worden gesteld en welke omstandigheden deze
verantwoordelijkheid kunnen uitsluiten of beperken. Het materieel strafrecht bepaalt tevens de
toepasselijke sancties (straffen, maatregelen en alternatieve sancties) en regelt hoe deze sancties in
concrete gevallen door de rechter moeten worden toegepast (straftoemeting en strafmodaliteiten).
• Misdrijven zijn de omschrijving van de strafbare gedragingen
• Straffen gaat over de bepaling van de straf (het gevolg van het stellen van een misdrijf)
• Gaat dus ook over de strafrechtelijke verantwoordelijkheid
• Men vindt er algemene beginselen, inzake daderschap, poging, deelneming,
rechtvaardigingsgronden, schulduitsluitingsgronden, etc.
• Belangrijk is ook het element over “hoe” we bepalen welke straf gepast is voor een persoon,
al dan niet rekening houden met de context waarin de feiten hebben plaatsgevonden
• De context is belangrijk voor de algemene beginselen
• In het verlengde hiervan liggen de regels van het strafuitvoeringsrecht die betrekking hebben
op de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties
Strafprocesrecht (formeel strafrecht) = het geheel van de procedurele spelregels volgens welke het
materieel strafrecht wordt toegepast – meer hierover in het vak formeel strafrecht.
Meer in het algemeen kan het strafrecht worden beschouwd als een sociaal controlemechanisme, nl.
als een middel waarmee de maatschappij sociaal ongewenste gedragingen controleert.
Ook op internationaal niveau bestaan regels die tot het materieel strafrecht en het strafprocesrecht
behoren. Meer en meer regels uit het nationale straf(proces)recht vinden hun oorsprong in het
internationaal strafrecht. Deze rechtstak wordt alsmaar belangrijker in de praktijk, rechters moeten
meer dan voorheen rekening houden met buitenlands strafrecht en met beslissingen van
buitenlandse strafgerechten.
2. Structuur wetboek
Online opzoeken van een wetboek – Google “geconsolideerde wetgeving” – nadien kom je op de
wetgeving van justitie terecht. Het gaat over Belgische wetgeving en de juridische aard is het
strafwetboek. Scroll naar beneden tot je het volledige strafwetboek van 8/07/1867 terugvindt. Vraag
dan om het detail daarvan weer te geven.
Pocket wetboek in de handen
De inhoudsopgave staat achter het strafwetboek. Vanaf pagina 219. In deze inhoudsopgave kan je
zien dat ons strafwetboek uit een boek I en boek II bestaat.
,Chayenne Van de Vyver Materieel strafrecht ABA3SEM1
• Boek I – de misdrijven en de bestraffing in het algemeen
• Boek II – de misdrijven en de bestraffing in het bijzonder
Boek II geeft het overzicht van de ongewenste gedragingen waarvoor we een misdrijf voorzien
hebben en de daarop vastgestelde straffen.
Men heeft deze misdrijven inhoudelijk geclusterd en een titel gegeven.
“Bis” laat zien dat er een wet later is toegevoegd.
Welke artikelen zijn van toepassing op moord en diefstal?
• Moord is een misdrijf tegen een persoon. Aan de hand daarvan kom je bij Titel VIII – misdrijf
tegen een persoon. Moord is een vorm van doodslag, dit brengt je bij Titel VIII , hoofdstuk &
en afdeling 1. Hier zij je doodslag en de verschillende soorten doodslag.
• Diefstal is een misdrijf tegen de eigendommen. Titel IX – misdrijf tegen eigendommen.
Hoofdstuk 1 is diefstal en afpersing.
Probeer te vermijden om de artikelnummers uit je hoofd te kennen, probeer echt met de
inhoudsopgave te werken. Zo zal je ook sneller misdrijven terugvinden die we nog niet hebben
benoemd.
Materieel strafrecht is meer dan het overzicht van misdrijf en straffen. We hebben ook een boek I. In
dit boek staan de basisprincipes en algemene beginselen van het strafrecht.
• Is eigenlijk het fundament van ons strafrechtssysteem
• Het is vooral dat dat we de volgende weken gaan bestuderen
• Vanaf hoofdstuk IV beginnen we aan het “hoe” we gaan straffen
2.1. Doelstellingen van het strafrecht
De concrete invulling van deze regels is onlosmakelijk verbonden met de doelstelling die je nastreeft.
Denk dus voldoende na over wat je wil bereiken met het strafrecht. Waarom ga je strafrechtelijke
tussenkomen?
• Retrospectief – straffen om iets dat de persoon in het verleden gedaan heeft – de
doelstelling hier is vergelding.
• Prospectief – iemand straffen om te vermijden dat de persoon dezelfde misstap begaat –
preventie is hierbij de doelstelling. Deze preventieve doelstelling kan algemeen zijn (gericht
tot iedereen) of bijzonder (gericht aan een individuele persoon).
• Straffen instrumenteel bekijken – straffen om iemand actief weder op te voeden. Zodanig
dat de persoon beter gewapend is en op een correctie manier aan onze samenleving kan
deelnemen – doelstelling is resocialisatie.
− Het instrumentele kan ook verband houden met de relatie tussen dader en
slachtoffer. Verzoening kan hier dan de doelstelling zijn.
• Straffen economisch bekijken – straffen om een vermogensvoordeel weg te nemen bij een
dader en, eventueel, een vermogensnadeel bij het slachtoffer te compenseren – de
doelstelling is het herstel naar de oorspronkelijke toestand, zowel voor dader als slachtoffer.
De doelstelling die je nastreeft kleurt de invulling van de regels.
,Chayenne Van de Vyver Materieel strafrecht ABA3SEM1
3. Conclusie
Een allesomvattende definitie van materieel strafrecht verwijst niet alleen naar de misdrijven en
straffen in de enge betekenis van het woord, maar wel in de ruimte betekenis, waarbij we ook
aandacht hebben voor:
• De voorwaarden waaronder iemand verantwoordelijk gesteld kan worden
• Welke impact dit moet hebben op de manier waarop wij, als maatschappij, gaan reageren op
ongewenst gedrag
Heb hierbij ook voldoende aandacht voor de manier waarop de doelstelling(en) en het nastreven
daarvan het gehele verhaal van materieel strafrecht beïnvloedt.
Mijn allesomvattende definitie – niet perse juist – “Het materieel strafrecht zal gaan over het geheel van
regels en voorschriften die uitleggen welke gedragingen maatschappelijk ongewenst zijn, de bestraffing
van deze gedragingen, op welke manier ("hoe") en met welke doelstelling daarop gereageerd moet
worden. Het omvat tevens de voorwaarden over de verantwoordelijkheid van een persoon en de impact
van deze bestraffing.” – kijk eerder naar de definitie in het begin (komt uit cursus).
, Chayenne Van de Vyver Materieel strafrecht ABA3SEM1
Over de eerste archaïsche periode kunnen we kort zijn, dat is een periode waar nog geen sprake is
van het echte strafrecht. Strafrecht bestaat op dat moment niet.
We zitten dan in de primitieve maatschappij, waar het strafrecht in huidige betekenis niet bestaat.
De voorloper van het strafrecht in deze context is het talio recht – in het Nederlands gebruiken wij
daar het adagium “oog om oog, tand om tand” voor. Het maakt deel uit van een mengelmoes van
godsdienstige en morele normen.
• Wordt ook eigenrichting genoemd
• Heeft een privékarakter, nl. de wraakneming wordt niet gedaan door de overheid of de vorst
• Finaliteit in hoofdorde is de vergelding van het aangerichte kwaad en de loutering
• Finaliteit is ondergeschikte orde is de verzoening tussen dader en slachtoffer of hun families
• Men neemt het recht om een conflict op te lossen in eigen handen
• Het principe van proportionaliteit is vaak zoek – geen proportionaliteit
• Mensen zijn gedreven door wraak en vergelding
• Recht van sterkste
Overblijfselen van het talio recht in de moderne tijd zijn duel en de vendetta
Reageren op een misdrijf wordt gezien als een private aangelegenheid.
Het is de periode waarin de ene familieclan een vete uitvecht met de andere familieclan. Conflicten
kunnen zo generaties en generaties blijven duren, zelfs in die mate dat men niet meer weet waar de
vete vandaan komt. Het is niet altijd duidelijk waarom er een vijandigheid is tegen leden van een
andere clan.
Een dergelijke aanpak is nefast voor het veiligheidsgevoel in de samenleving, omdat het talio principe
een katalysator is die zorgt voor alsmaar meer en meer conflicten.
Vaak wordt er gedacht dat het talio recht iets is dat tot een ver verleden behoort en dat het enkel
voorkomt in die primitieve samenleving. MAAR het talio-principe vinden we ook vandaag nog terug
in de (subculturen van) hedendaagse samenlevingen.
Bv. situatie van Albanië. Na de val van het communisme heeft de bloedwraak weer een belangrijke
plek verworven in het maatschappelijk leven daar.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ChayVdV. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.84. You're not tied to anything after your purchase.
