Dit document bevat een bondige samenvatting van de reader! Indien er vragen zijn, stel ze gerust. Het regeerakkoord, de beleidsverklaring en kadernota zijn grotendeels weggelaten omdat dit wetgevende documenten zijn die moeilijk zijn samen te vatten (en dan ook minder belangrijk naar mijn mening). ...
HOOFDSTUK 1: KEUZES EN GEDRAGSLIJNEN IN VERBAND MET REACTIES OP CRIMINALITEIT. 7
I. Niets dan de waarheid?...........................................................................................................7
1. Inleiding...............................................................................................................................7
2. Waarheid onder constructie...............................................................................................7
2.1. Zoeken en vinden: de waarheid of iets van die strekking................................................7
2.2. Evolutie begrip ‘waarheid’...............................................................................................8
2.3. Meer participatie van partijen aan waarheidsvinding: hoop op ‘procedural justice’,
vrees voor klassenjustitie........................................................................................................8
2.4. Hinderpalen waarheidsvinding gesloopt.........................................................................9
2.5. Afschermen, liegen en bedriegen door overheid ‘voor het goede doel’..........................9
2.6. Het zwarte-doos-probleem vergroot.............................................................................10
2.7. Besluit.............................................................................................................................10
3. Een waarheid – Wat nu?...................................................................................................11
3.1. Rechtszekerheid en juridische waarheid........................................................................11
3.2. Correctiemogelijkheden.................................................................................................11
3.2.1. Herzieningsprocedure voor afgesloten strafzaken.....................................................11
3.2.2. Hervorming herzieningsprocedure..............................................................................12
3.3. Rol van de pers...............................................................................................................14
4. Besluit................................................................................................................................14
HOOFDSTUK 2: HISTORIEK EN ACHTERGRONDEN....................................................................15
I. Tussen klassieke en moderne criminele politiek – leven en beleid van Jules Lejeune............15
1. De voorwaardelijke invrijheidsstelling en de voorwaardelijke veroordeling...................15
1.1. De voorwaardelijke invrijheidsstelling...........................................................................15
1.1.1. De historische achtergrond.........................................................................................16
1.1.2. Ankelsaksische en continentale invloeden..................................................................16
1.1.3. Genese van de V.I. in België........................................................................................16
1.1.4. Een merkwaardig snelle realisatie..............................................................................17
1.1.5. De ratio van de wet.....................................................................................................20
HOOFDSTUK 3: DE WEG NAAR OCTOPUS.................................................................................22
I. Justitiebeleid in de jaren zeventig..........................................................................................22
1. De ontwikkeling van het politievraagstuk.........................................................................22
1.1. Enkele historische notities..............................................................................................23
1.2. Het beleid in de jaren zeventig.......................................................................................24
1
, 1.3. Conclusie........................................................................................................................25
2. De advocatuur...................................................................................................................25
3. Rechtshulp: een nieuwe groeipool in de verzorgingsstaat?.............................................26
4. De magistratuur................................................................................................................26
4.1. Opleiding en recrutering van magistraten.....................................................................26
4.2. Specialisatie binnen de magistratuur.............................................................................27
4.3. Beroepsvereniging van magistraten..............................................................................27
5. Evolutie in de strafwetgeving............................................................................................27
5.1. Hervorming van het Wetboek van Strafvordering en het Strafwetboek.......................27
6. Ontwikkelingen in het gevangenisbeleid..........................................................................28
6.1. Het gevangenisbeleid is in hoge mate door externe factoren bepaald.........................28
6.2. Ontwikkelingen in de jaren zeventig..............................................................................28
6.2.1. Personeelsbeleid..........................................................................................................28
6.2.2. Contestatie, stakingen en opstanden..........................................................................28
6.2.3. Discrepantie tussen woord en daad............................................................................28
6.2.4. Penitentiair wetenschappelijk onderzoek: voorlopig ongewenst...............................29
6.2.5. De Hoge Raad voor Penitentiair Beleid.......................................................................29
II. Het voorstel van de parlementaire onderzoekscommissie ‘Dutroux’: genese en krachtlijnen
...................................................................................................................................................30
1. De genese van het voorstel tot reorganisatie van het politielandschap..........................30
2. Een voorstel in ruwbouw: een geïntegreerde politiezorg op twee niveaus
gestructureerd......................................................................................................................31
2.1. Heldere en eenvoudige uitgangspunten........................................................................31
2.2. De integratie van alle politiediensten in een korps, gestructureerd op twee niveaus:
een federaal en een zonaal niveau.......................................................................................31
3. Randvoorwaarden en overgangsmaatregelen..................................................................32
HOOFSTUK 4: NIEUWE KADERS VOOR INTEGRAAL EN GEINTEGREERD BELEID.......................33
I. Met de hulp van Spiderman – Op weg naar koud elektronisch toezicht...............................33
1. Hoe het begon...................................................................................................................33
2. Het Belgische model onder druk.......................................................................................34
3. “De leeuw is de koning van de dieren”: toezicht via stemherkenning.............................34
4. Enkelbanden met GPS in het kader van de voorlopige hechtenis....................................35
5. Enkelband als autonome straf..........................................................................................35
6. Besluit................................................................................................................................35
II. Het verzelfstandigd beheer. Vaart justitie eindelijk op de juiste koers?...............................36
1. Inleiding.............................................................................................................................36
2
, 2. Het verzelfstandigd beheer...............................................................................................36
3. Integraal management......................................................................................................36
4. Samenstelling van het College..........................................................................................38
5. De éénheidsrechtbank......................................................................................................39
6. Conclusie...........................................................................................................................40
HOOFSTUK 5: AMBITIES VOOR JUSTITIE EN UITDAGINGEN VOOR VEILIGHEID.......................40
I. Regeerakkoord van 30 september 2020 (p. 121-129)............................................................41
4. Een veilig land...................................................................................................................41
4.1. Justitie en veiligheid.......................................................................................................41
4.1.1. Budget.........................................................................................................................41
4.1.2. Rechterlijke orde.........................................................................................................41
Personeel...................................................................................................................41
Informatisering..........................................................................................................41
Werking.....................................................................................................................42
4.1.3. Strafrecht, strafvordering en strafuitvoering..............................................................42
4.1.4. Wetgeving...................................................................................................................43
4.1.5. Veiligheidsbeleid en veiligheids- en inlichtingendiensten...........................................43
Politie (en hulpverlening)..........................................................................................43
Inlichtingendiensten en OCAD..................................................................................44
4.1.6. Samenwerking politie-justitie......................................................................................45
Eenvoudige identificeerbare misdrijven (winkeldiefstallen, straatcriminaliteit).....45
Financiële misdrijven................................................................................................45
Alle misdrijven...........................................................................................................45
Drugs(problematiek).................................................................................................45
4.1.7. Cybercrime en internationale dimensie......................................................................45
4.1.8. Civiele veiligheid hulpdiensten (100, brandweer…)...................................................46
4.1.9. Erediensten..................................................................................................................46
II. De gele duikboot: De beleidsintenties van de Vlaamse minister van Justitie en Handhaving
(Tom Vander Beken) (september 2019) (P. 245-249)...............................................................46
ACTUEEL THEMA 1: LOKAAL VEILIGHEIDSBELEID.....................................................................50
I. De toepassing van gemeentelijke administratieve sancties en het toezicht op de
handhaving van inbreuken door vaststellende ambtenaren....................................................50
1. Governance-principe voor Vlaamse steden......................................................................50
2. Veiligheid als kerntaak......................................................................................................51
3. Mechelen: van onveilige vuile stad naar inspirerend verhaal voor andere lokale
besturen................................................................................................................................51
3
, 4. Lokale integrale veiligheidszorg: het Mechelse model.....................................................51
5. Bestuurlijke handhaving in Mechelen...............................................................................52
6. Overleg en afstemming tussen handhavers van lokale politiedienst en stedelijke
diensten.................................................................................................................................52
7. Selectie en opleiding van de vaststellende ambtenaren..................................................53
8. De vaststellende ambtenaren en toezicht op hun functioneren......................................54
9. Korte conclusie en blik op de toekomst............................................................................55
ACTUEEL THEMA 2: SCHAALVERGROTING................................................................................55
I. Tussen wens en werkelijkheid: uitdagingen voor een geïntegreerde politie.........................55
1. Inleiding.............................................................................................................................55
2. Aanloop naar hervorming.................................................................................................55
3. Analyse van het succes van de politiehervorming............................................................56
3.1. Capaciteitstekorten........................................................................................................56
3.1.1. Impact op het verzekeren van volwaardige politiezorg..............................................56
3.1.2. Impact op het geïntegreerde kader............................................................................56
3.2. Informatiehuishouding, - uitwisseling en ICT.................................................................57
3.3. Politieke aansluiting.......................................................................................................57
3.4. Toekomstvisie.................................................................................................................57
4. Wijzigingen sinds de politiehervorming............................................................................57
5. Structuur van gezagsoverheden.......................................................................................58
6. Huidige discussiepunten...................................................................................................58
7. Mogelijke denkpistes........................................................................................................59
8. Conclusie...........................................................................................................................60
ACTUEEL THEMA 3: INTERNERING (p. 295)..............................................................................60
I. Vrijheidsberoving van onbepaalde duur................................................................................60
1. Interventies tegen gevaarlijke daders...............................................................................60
2. Internering........................................................................................................................61
2.1. Van vrijspraak naar maatregel van onbepaalde duur...................................................61
2.2. Ziek maar vooral gevaarlijk............................................................................................62
2.3. Gevaarlijk maar evenzeer met rechten en sterktes.......................................................63
3. Sterktegerichte benadering..............................................................................................63
3.1. Multidisciplinair onderzoek............................................................................................63
3.2. Procedurele rechtvaardigheid........................................................................................63
3.3. Desistance......................................................................................................................64
3.4. Herstel............................................................................................................................64
3.5. Familieleden...................................................................................................................65
4
, 3.6. Acht aanbevelingen........................................................................................................66
3.6.1. Naar een mensgerichte en kwaliteitsvolle bejegening...............................................66
3.6.2. Nood aan actieve betrokkenheid................................................................................66
3.6.3. Belang van transparante communicatie.....................................................................66
3.6.4. Naar meer geïndividualiseerde zorg en ondersteuning..............................................66
3.6.5. Aandacht voor stapsgewijze re-integratie..................................................................66
3.6.6. Internering als hypotheek?.........................................................................................66
3.6.7. Inzetten op levenskwaliteit: dagbesteding, sociaal netwerk, wonen en financieren. 67
3.6.8. Belang van onderzoek SAMEN met personen met een interneringsmaatregel en hun
netwerk.................................................................................................................................67
4. Het moet en kan anders....................................................................................................67
ACTUEEL THEMA 4: GEWAPEND BESTUUR...............................................................................67
I. Het hobbelige parcours van bestuurlijke handhaving van georganiseerde criminaliteit en
informatie-uitwisseling in België: al puzzelend naar een sluitend model.................................67
1. Inleiding.............................................................................................................................68
2. Bestuurlijke handhaving en ondermijning: buitenlandse wortels....................................68
3. Bestuurlijke handhaving in België: al puzzelend een antwoord bieden...........................69
4. Europese dimensie en het EURIEC: voorzichtige stapjes..................................................70
5. Conclusie...........................................................................................................................70
ACTUEEL THEMA 5: KLEINSCHALIGE DETENTIE........................................................................71
I. De revolutie naar een humaner detentiebeleid moet vandaag ingezet worden...................71
1. Nieuwe revolutie...............................................................................................................71
II. De Belgische transitiehuizen: nood aan een terugkeer naar het originele concept van
detentiehuizen...........................................................................................................................73
1. Een nieuwe strafuitvoeringsmodaliteit.............................................................................74
1.1. Wat is een transitiehuis?................................................................................................74
1.2. Toekenningsvoorwaarden..............................................................................................75
1.3. Procedure tot toekenning..............................................................................................75
1.4. Opvolging na plaatsing..................................................................................................75
1.5. Enkele cijfers...................................................................................................................76
1.6. COVID-19........................................................................................................................76
1.7. Samenwerking met de externe diensten (gemeenschappen)........................................76
2. Enkele reflecties................................................................................................................76
2.1. Het transitiehuis als een strafuitvoeringsmodaliteit: beperkte juridische waarborgen
en het gevaar voor net-widening..........................................................................................77
2.2. Het re-entry huis en het maison de désistance..............................................................78
5
, 2.3. Een uitbreiding van post-penitentiaire inrichtingen......................................................79
2.4. De transitiehuizen in handen van een private partner..................................................79
3. Conclusie...........................................................................................................................80
6
,HOOFDSTUK 1: KEUZES EN GEDRAGSLIJNEN IN
VERBAND MET REACTIES OP CRIMINALITEIT
Tekst 1
I. Niets dan de waarheid?
Grenzen aan de waarheidsvinding in het strafrecht
1. Inleiding
Titel (“Niets dan de waarheid?”) = wezen van de strafprocedure (zoektocht naar de waarheid)
Verhouding tussen de ‘juridische waarheid’ en de ‘feitelijke waarheid’
→ korte schets van Emile Zola’s open brief waarin hij hooggeplaatste officieren van het Franse leger
beschuldigde van manipulatie van het onderzoek naar een mogelijke verrader (soort van
doofpotoperatie)
→ gevolg = uiteindelijk nieuw onderzoek → onterechte veroordeling blootgelegd
Formeel nog steeds diep geloof in objectieve waarheid maar waarheid is ook het product van een
onvolmaakt constructieproces
→ hoe definitief is de juridische waarheid?
Rechtszekerheid en respect voor rechterlijke uitspraken = pijlers van de rechtsstaat
VS
Materiële waarheid = fundament van rechtvaardigheid (> rechtszekerheid?)
→ zie bv. nieuwe regeling van 2018 voor de herziening van afgesloten strafzaken
2. Waarheid onder constructie
2.1. Zoeken en vinden: de waarheid of iets van die strekking
De strafprocedure = door de wet geregelde zoektocht naar een waarheid (de materiële waarheid)
→ juridische waarheid staat los van de mening van de verdachte of het slachtoffer
→ basis van de Belgische inquisitoire strafprocedure als publiekrechtelijk systeem van
rechtshandhaving
Belgische systeem = terughoudend tegenover te strakke reglementering van de bewijswaarde van
specifieke bewijselementen
→ innerlijke overtuiging van de feitenrechter = doorslag
7
,2.2. Evolutie begrip ‘waarheid’
Het beeld dat de rechter van de waarheid krijgt, hangt af van hoe er naar die waarheid is gezocht.
Er heerst een groot scepticisme over de objectieve waarheid. We gaan van een ‘blootgelegde’
objectieve waarheid naar een geconstrueerde waarheid.
(bescheiden houding ten aanzien van de ‘kenbaarheid’ van de waarheid)
2.3. Meer participatie van partijen aan waarheidsvinding: hoop op
‘procedural justice’, vrees voor klassenjustitie
Belangrijke evolutie = toegenomen rol van private partijen (verdachten, beklaagden en slachtoffers)
→ meer tegenspraak in vooronderzoek (belangrijke fase in strafproces dus uitbreiding van recht op
tegenspraak tot de onderzoeksfase)
- Private partijen kunnen onderzoeksmaatregelen suggereren
- Aanspraken weerleggen en eigen technische raadgevers inschakelen
→ op die manier ‘vervroeging’ van de waarheidsvinding
→ consensuele afhandeling (akkoord tussen OM en verdachte of beklaagde)
→ Angelsaksische visie (dialectische interactie tussen partijen) integreren in inquisitoire procedure
Dit alles behoort tot de ‘procedural justice’
→ als partijen een eerlijke kans hebben gekregen om bij te dragen aan de procedure en het gevoel
hebben dat ze ernstig zijn genomen → beter neerleggen bij de uitkomst (zelfs indien niet zo gunstig)
MAAR
Formalisering + beroepsmogelijkheden + procedures met veel partijen → overbelasting van
rechtssysteem en rechtsmisbruik
DAAROM
Meer varianten van ‘consensuele afhandeling’ van strafzaken
(gedwongen door tijds- en werkdruk + onder invloed van buitenlandse voorbeelden)
→ uitbreiding van minnelijke schikking (akkoord tussen OM en verdachte of beklaagde waarbij
betaling van een geldsom de strafvordering helemaal doet vervallen) – art. 216bis Sv.
- Kritiek: rijke verdachten belonen + extra inkomsten voor federale overheid
- Antwoord op kritiek: benadrukken dat schade (sociaalrechtelijke of fiscale ontweken
bedragen) moest worden betaald
- Vrees voor klassenjustitie (doorsnee-dader komt voor rechtbank en heeft strafregister en
rijken ontsnappen aan veroordeling)
OPLOSSING:
→ uitbreiding van ‘minnelijke schikking voor de armen’ = strafbemiddeling (nu: ‘verval van de
strafvordering door de uitvoering van maatregelen en de naleving van voorwaarden’) – art. 216ter
Sv.
= voorbeelden van afhandeling ‘buiten proces’
Akkoordvonnis na Voorafgaande Erkenning van Schuld (VES)
‘Guilty plea’ = niet de Belgische versie van de ‘plea bargain’ omdat het OM en de verdachte wel over
de straf maar niet over de feiten of de kwalificatie mogen onderhandelen
→ als de overeenkomst niet overeenstemt met de werkelijkheid van de feiten en hun correcte
juridische kwalificatie dan moet de rechter bekrachtiging weigeren – art. 216 §4, lid 3 Sv.
8
, - Voor minnelijke schikking in art. 216bis, §2 geen vergelijkbare bepaling (zie onderstreepte)
dus voor materiële en juridische waarheid: minder rechterlijke controle hierbij
Op die manier duidelijk dat oordeel van rechter afhankelijk is van manier van onderzoek
→ als OM en verdachte het eens zijn over kwalificatie dan niet meer investeren in onderzoek naar
onderliggend misdrijf
Rechtspraak Grondwettelijk Hof over consensuele afhandeling van strafzaken: minnelijke schikkingen
na ingestelde strafvordering → beslissing motiveren formele + inhoudelijke controle door raadkamer,
kamer van inbeschuldigingstelling of strafrechter
Spijtoptantenregeling:
Toezeggingen door het OM in ruil voor verklaringen
= bijzondere variant van VES
(art. 216/5 Sv.)
Vergelijkbaar met andere consensuele afhandelingswijzen
Centrale motief = niet de vereenvoudigde en snelle afhandeling buiten proces maar wel de prijs die
de overheid bereid is om te betalen, om in belangrijke zaken de waarheid te vinden (overheid moet
toegeven dat ze met bestaande onderzoeksarsenaal de materiële waarheid niet kan blootleggen)
2.4. Hinderpalen waarheidsvinding gesloopt
- Bescherming van het privéleven
- Verbod op foltering, onmenselijke of vernederende behandeling
- Recht op een eerlijk proces
- Uitzonderlijk karakter van de vrijheidsberoving
- Etc.
Rechtsstaat gebaseerd op onvervreemdbare grondrechten vs. inquisitoire procedure met
waarheidsvinding als hoogste goed
Evolutie van de juridische en medische sector → ruimer bijstands- of zorgcircuit (grotere groep
‘weigerachtige getuigen’)
Politie gaat eerst zoveel mogelijk bewijs verzamelen zonder medeweten van het doelwit
(verklaringen van verdachte niet zo belangrijk)
→ uitdaging = wapenwedloop tussen verdachten die communicatie en activiteiten afschermen en de
overheid die daar toegang toe wil krijgen
Traditioneel: beroepsgeheim > waarheidsvinding
Politiek: oplossing op korte termijn (toegang tot bepaalde informatie, actie in concreet dossier etc.) >
belang op lange termijn (beroepsmensen in vertrouwen kunnen nemen, geen overheidsinmenging,
uitgebreide nota’s genomen door beroepsmensen die enkel kunnen gebruikt worden met de
patiënt/cliënt hun toestemming etc.)
2.5. Afschermen, liegen en bedriegen door overheid ‘voor het goede
doel’
Overheid gaat meer proactief en stiekem onderzoeken.
Wetgever heeft liegen en bedriegen mogelijk gemaakt: dekmantels, politiemensen en zelfs burgers
die zich ‘in opdracht’ als crimineel voordoen, valse identiteiten, valse documenten etc.
9
, Met daders van zware misdrijven zelfs onderhandelen over strafvermindering in ruil voor
medewerking aan de opsporing en vervolging (art. 216/4-5 Sv.)
= ‘noodzakelijk kwaad’
Op korte termijn successen maar op lange termijn dreigt ook vertrouwen in die overheid af te nemen
als de zogenaamd uitzonderlijke praktijken gebanaliseerd raken
Voor rechtsstaat zo belangrijke waarheidsvinding betreft ook waarheid over de operatie waarmee de
overheid verdachten heeft kunnen vatten (dus inclusief leugens en listen).
Minder privacy en meer transparantie bij burger politie en justitie meer en meer activiteiten
afschermen (klopt niet)
2.6. Het zwarte-doos-probleem vergroot
Toenemende digitalisering: moeilijker voor rechters (beoordelen van een digitale crime-scene)
Mogelijkheden om ongemerkt met bewijs te knoeien, zijn vergroot.
Ononderbroken bewaarketen van bewijselementen (chain of custody)
Moderne technologische mogelijkheden trachten de waarborgen en de transparantie te vergroten
(zie blockchaintechnologie).
MAAR
Rechter ziet het resultaat maar kan bij gebrek aan technische kennis vaak niet beoordelen of bewijs
al dan niet is gemanipuleerd en door wie dan wel.
→ rechters moeten voor hun oordeel over de betrouwbaarheid van bewijs (authenticiteit,
proportionaliteit van ingezette indringende overheidsmiddelen of over de context waarin iets
plaatsvond erg afhankelijk zijn van anderen (= deskundigen)
→ deskundigen zijn echter duur, niet altijd met elkaar eens, niet altijd onafhankelijk
Oplossing:
- Opvorderen van medewerking (art. 46bis Sv. en art. 88bis en -quater Sv.)
- Overheid gaat commerciële markt op en maakt gebruik van aangekochte software (overheid
dan afhankelijk van privébedrijven + algoritmes zijn niet neutraal en bevestigen vooroordelen
of stereotypen)
Conflict tussen belang van IT-bedrijven (economisch succes door geheime formules) en belang van
overheid (informatievergaring)
2.7. Besluit
Waarheidsvinding enerzijds versneld maar anderzijds bemoeilijkt door barrières
→ zowel voor waarheid over feiten en dader als over manier waarop overheid bij opsporing en
vervolging te werk is gegaan
Nieuwe instrumenten (consensuele afhandelingsmechanismen, heimelijke opsporingsmethoden,
technologische mogelijkheden etc.) = tweesnijdende zwaarden
→ gebruik te goeder trouw vs. kwade trouw
3. Een waarheid – Wat nu?
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Rechtenstudent2ooo. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $14.59. You're not tied to anything after your purchase.
