Samenvatting Basiskennis taalonderwijs, ISBN: 9789001745363 Taal
11 views 0 purchase
Course
Taal (PABKNT01NT)
Institution
Hogeschool Rotterdam (HR)
Book
Basiskennis taalonderwijs
Samenvatting van het boek Basiskennis taalonderwijs van Huizenga en Robbe (2022). Bijna alle hoofdstukken volledig samengevat, behalve een paar paragrafen. Goede leerstof voor de landelijke kennisbasistoets Taal.
Inhoudsopgave
H2: Taalonderwijs en taal............................................................................................................................... 3
2.2 Het taalsysteem..............................................................................................................................................3
2.2.1 Functies van taal......................................................................................................................................3
2.2.2 De verschillende niveaus van taal...........................................................................................................4
H3 Mondelinge taalvaardigheid..................................................................................................................... 4
3.1 Taalverwerving...............................................................................................................................................4
3.1.1 Theorieën over taalverwerving...............................................................................................................4
3.1.2 Eerstetaalverwerving...............................................................................................................................5
3.1.3 Tweedetaalverwerving............................................................................................................................6
3.2 Spreek- en luisterstrategieën..........................................................................................................................7
3.2.1 Spreekstrategieën....................................................................................................................................7
3.2.2 Luisterstrategieën....................................................................................................................................7
3.3 Spreek- en luisterdoelen.................................................................................................................................7
H6 Voortgezet technisch lezen..................................................................................................................... 15
6.1 Theorieën over het leesproces......................................................................................................................15
6.2 Strategieën technisch lezen..........................................................................................................................15
6.4 Leesniveaus...................................................................................................................................................17
6.5 Technisch lezen in de samenleving...............................................................................................................17
6.5.1 Functioneel analfabetisme....................................................................................................................17
6.5.2 Dyslexie..................................................................................................................................................17
H7 Begrijpend lezen..................................................................................................................................... 18
7.1 Leesvaardigheden voor begrijpend lezen.....................................................................................................18
7.2 Leesstrategieën.............................................................................................................................................20
7.3 Technieken voor informatieverwerking........................................................................................................21
,Samenvatting Taal (KBT) (Huizenga & Robbe, 2020)
H8 Stellen.................................................................................................................................................... 22
8.1 Functies van het schrijven.............................................................................................................................22
8.2 Het schrijfproces...........................................................................................................................................22
8.2.1 Schrijfstrategieën...................................................................................................................................23
8.2.2 Stelvaardigheden...................................................................................................................................23
H9 Jeugdliteratuur....................................................................................................................................... 25
9.1 Literaire genres.............................................................................................................................................25
9.1 Literaire genres.............................................................................................................................................25
9.2 Functies van jeugdliteratuur.........................................................................................................................25
9.3 Beoordelen van jeugdliteratuur....................................................................................................................25
H11 Spelling................................................................................................................................................. 29
11.1 Schriftsystemen...........................................................................................................................................29
11.2 Spellingprincipes van het Nederlands.........................................................................................................29
11.2.1 Het fonologisch principe......................................................................................................................29
11.2.2 Het morfologisch principe...................................................................................................................29
11.2.3 Het etymologisch principe...................................................................................................................29
11.2.4 Het syllabisch principe.........................................................................................................................29
11.3 Spellingsstrategieën...................................................................................................................................29
11.3.1 Directe spellingsstrategieën................................................................................................................29
11.3.2 Indirecte spellingsstrategieën.............................................................................................................30
11.4 Spellingscategorieën...................................................................................................................................30
11.5 Werkwoordspelling.....................................................................................................................................30
,Samenvatting Taal (KBT) (Huizenga & Robbe, 2020)
H2: Taalonderwijs en taal
2.2 Het taalsysteem
2.2.1 Functies van taal
De communicatieve of sociale taalfunctie: het gebruiken van taal als communicatiemiddel.
Een spreker wil een boodschap doorgeven aan een hoorder. De sociale functie geeft meer aan dat
het gaat om de interactie tussen mensen.
Sociale taalfuncties
- Zelfhandhaving: opkomen voor wat je wilt/het beschermen en verdedigen van jezelf.
o Aafje: “Nee, ik draag de tas, ik had hem eerst.”
- Zelfsturing: handelingen ordenen met woorden en plannen aankondigen.
o Aafje: “Ik ga naar de bakker.”
- Sturing van anderen: het gedrag van anderen beïnvloeden.
o Aafke aan Bernadette: “Ga je mee?”
- Structurering van het gesprek: gebruik van taal om het gespreksverloop te beïnvloeden.
o Johan aan de meiden: “Nu moeten jullie zeggen wat je wilt kopen.”
Conceptualiserende of cognitieve functie: het gebruiken van taal als hulpmiddel om je gedachten te
ordenen en greep te krijgen op de werkelijkheid.
Cognitieve functie van taal, omdat je m.b.v. taal verwijst naar betekenissen en concepten uit de
werkelijkheid. Je gebruikt de taal om de werkelijkheid om je heen te ordenen.
Drie cognitieve taalfuncties
1. Rapporteren: verslag doen van iets wat in de werkelijkheid is overkomen.
Je hebt iets meegemaakt of gezien en vertelt hier iets over. Daarbij kun je dingen benoemen,
etiketteren, beschrijven en ook vergelijken.
2. Redeneren: extra stap dan rapporteren; bewerken van de gebeurtenis door een extra
denkstap in te bouwen. Dit kan je doen door:
a. Chronologisch te ordenen;
b. Conclusies trekken;
c. Relatie leggen tussen middel en doel;
i. Als je niet goed op let, loop je kans op een auto-ongeluk.
d. Relatie leggen tussen oorzaak en gevolg;
e. Voorstel tot oplossing van het probleem.
3. Projecteren: verplaatsen in andermans gedachten en gevoelens.
Expressieve taalfunctie: de taal wordt gebruikt als expressiemiddel.
Het gebruiken van de taal bijv. om te experimenteren, om gevoelens te uiten of om iets te zeggen
dat anderen nog niet eerder gezegd hebben. Het gebruiken van de taal om je te onderscheiden van
anderen of om uitdrukking te geven aan persoonlijke emoties.
Communicatieve competentie: het vermogen om de communicatieve functie van taal te gebruiken.
Of je de communicatieve competentie goed kunt gebruiken, hangt af van je kennis van het
taalsysteem en de taalregels, maar het heeft ook te maken met de vaardigheid om een gesprek te
voeren en daarbij efficiënte strategieën te gebruiken. Je moet ook je taalgebruik kunnen aanpassen
aan de verschillende taalgebruikssituaties.
,Samenvatting Taal (KBT) (Huizenga & Robbe, 2020)
Deelcompetenties:
Grammaticale competentie/linguïstische competentie: omvat alle kennis van de taal en de
taalregels die nodig zijn adequaat te kunnen communiceren.
Tekstuele competentie: de kennis van gesproken en geschreven teksten.
Strategische competentie: vermogen van een taalgebruiker om strategieën (spreek-, schrijf-
en leesstrategieën) te hanteren om zo bepaald doelen te bereiken.
Functionele competentie: vermogen van een taalgebruiker om zijn taalgebruik aan te passen
aan een specifieke situatie.
Pragmatische competenties: strategische en functionele competentie.
Ze hebben betrekking op de praktijk en het concrete gebruik van taal.
2.2.2 De verschillende niveaus van taal
Niveau Regels voor Onderdeel taalkunde
Fonologisch niveau Uitspraak Fonologie
Morfologisch niveau Opbouw van woorden Morfologie
Syntactisch niveau Volgorde van woorden Syntaxis
Semantisch niveau Betekenis Semantiek
Pragmatisch niveau Gebruik Pragmatiek
Orthografisch niveau Spelling Orthografie
Taal is een recursief systeem: een element v.d. taal weer eenzelfde element v.d. taal kan bevatten.
Een zin kan bijv. een zin bevatten: -Ik vermoed dat ‘hij liegt’-
H3 Mondelinge taalvaardigheid
3.1 Taalverwerving
3.1.1 Theorieën over taalverwerving
Behaviorisme
Stroming die ervan uitgaat dat kinderen taal leren d.m.v. imitatie. Kinderen bootsen de taal na die ze
in de omgeving horen. De goedkeuring v.d. ouders speelt hierin ook een grote rol. Het gaan echter
niet alleen maar door te imiteren, maar ook zelf structuren aan te leren en zinnen te produceren. Het
gaat dan niet om de meest frequente woorden die kinderen horen, maar vooral eerst om concrete
zelfstandige naamwoorden en werkwoorden uit hun directe omgeving. Het voorbeeld van ouders is
wel noodzakelijk om de taal te leren. Ook speelt beloning een grote rol.
Creatieve constructietheorie/mentalisme
Men gaat ervan uit dat kinderen niet simpelweg de taal imiteren, maar dat ze ook beschikken over
een aangeboren taalvermogen waarmee ze op creatieve manier zinnen kunnen bouwen. Een
aanwijzing hiertoe is dat een kind elke willekeurige taal kan leren. Met het aangeboren taalvermogen
is een kind in staat zelf structuur te ontdekken in de taal en zinnen te vormen die het nog nooit heeft
gehoord. Binnen deze theorie werd sterk de nadruk gelegd op de creatieve manier waarop een kind
m.b.v. taalvermogen zelf zijn taal construeerde. De aandacht voor het taalaanbod raakte wat op de
achtergrond.
Interactionele benadering
Hierbinnen onderschrijft men het belang van het aangeboren taalleervermogen, maar men
benadrukt dat het taalaanbod van de omgeving en de interactie tussen een kind en andere
moedertaalsprekers belangrijk is bij het leren van een taal. Wel is het zo dat het taalaanbod
afgestemd moet zijn op de mogelijkheden van het kind. Ouders passen dit onbewust al toe.
,Samenvatting Taal (KBT) (Huizenga & Robbe, 2020)
3.1.2 Eerstetaalverwerving
Taalontwikkeling op verschillende niveaus van een kind:
- Fonologisch niveau: het vormen van spraakklanken.
- Morfologisch niveau: de manier waarop woorden gevormd worden.
o Gevald gevallen
- Semantisch niveau: de betekenis van het woord. Ze leren niet in één keer de exacte
betekenis.
o Paard alle dieren, later paard paard
- Syntactisch niveau: leren v.d. regels die er zijn voor het combineren van de woorden en
krijgen langzamerhand inzicht in Nederlandse grammaticale regels.
o ‘Waar bal?’ ‘Waar is de bal?’
- Pragmatische niveau: de regels eigen maken voor het gebruik v.d. taal en de communicatie
tussen mensen
o ‘Aan de kant jij!’ ‘Zou ik er even langs mogen?’
Twee perioden in het taalverwervingsproces:
1. De prelinguale periode (van 0 tot 1 jaar)
2. De linguale periode
a. De vroeglinguale periode (van 1 tot 2½ jaar)
b. De differentiatiefase (van 2½ tot 5 jaar)
c. De voltooiingsfase (van 5 tot 9 jaar)
Prelinguale periode: de periode voordat een kind zijn eerste woordjes spreekt.
Je kunt nog niet spreken van taal, omdat een kind nog geen systeem van symbolen en regels
hanteert waarmee het een bepaalde boodschap overbrengt. Het gaat niet alleen om losse klanken,
maar er is wel degelijk zoiets als communicatie. Dit begint bij het huilen.
Na een week of 6 gaat een kind zich actief met de taal bezighouden vocaliseren: zelf klanken
produceren, vooral klinkers en vocalen.
Na ongeveer vier maanden begint een kind steeds meer te experimenteren met het voortbrengen
van geluiden -> vocaal spel: variëren van klanken en verschillen in toonhoogte, luidheid en duur. Er
ontwikkelt zich een soort interactie tussen ouder en kind en daarmee maakt een kind zich weer een
essentieel element van taal eigen.
Na ongeveer zeven maanden brabbelen: klankgroepen herhalen zonder betekenis. Als kinderen
eenmaal zijn begonnen met brabbelen, neemt de variatie in klankgroepen steeds meer toe en er is
zelfs al een soort van zinsmelodie te ontdekken. Het brabbelen begint ook op gegeven moment
steeds meer op de moedertaal te lijken.
Een kind oefent in de prelinguale fase met articulatie, de klankstructuur v.d. taal, de zinsmelodie,
maar ook de communicatie met anderen. Kenmerkend voor de taalverwerving is dat de
klankontwikkeling verloopt volgens een vast patroon.
De linguale periode
De vroeglinguale periode
Het brabbelen gaat langzaam over naar betekenisvol taalgebruik. Eerst zijn de woorden nog sterk
verbonden aan een specifieke context, dus bij kinderen aan een gebeurtenis, actie of voorwerp.
Eenwoordzin: m.b.v. een los woord een mededeling of vraag stellen (‘poes?’). Het kind kan ook een
ontkennende zin maken door een woord te zeggen en (heftig) nee schudden. Aan het eind van deze
fase is een kind ook al in staat een eigenschap aan een voorwerp te koppelen. De eerste woorden die
kinderen gebruiken verwijzen vooral naar personen, dieren, voorwerpen en acties uit het dagelijks
leven van het kind.
, Samenvatting Taal (KBT) (Huizenga & Robbe, 2020)
Tweewoordzin: als kinderen twee of meer woorden combineren. Een kind kan nu m.b.v. taal relaties
aangeven. Vanaf dat moment gaan regels van de volgorde een rol spelen en leert het kind de
grammaticaregels (‘mama zitten’).
Meerwoordzin: het kind kan zinnen maken van meer dan twee woorden. De woordenschat van het
kind groeit hier ook enorm. De actieve woordenschat van een kind bestaat uit inhoudswoorden
oftewel woorden met een betekenis (bijv. zelfstandig naamwoorden), en vrijwel niet uit
functiewoorden (woorden die een relatie aangeven, zoals want en wie).
De differentiatiefase
Kinderen leren dat woorden van vorm kunnen veranderen en dat dat ook iets betekent. Ze kunnen
nu ook taal gebruiken los van een concrete context en spreken over zaken die niet in hun omgeving
voorkomen. Een kind krijgt ruimtelijk inzicht, tijdsbesef en leert op gedetailleerde manier
waarnemen. Deze ontwikkelingen hangen samen met de taalontwikkeling. In deze periode breidt de
leefwereld van een kind zich meer uit meer en uitgebreider taalaanbod. Kinderen ontdekken ook
zelf onregelmatigheden in de taal -> overgeneralisaties waarbij kinderen taalregels onterecht
toepassen (loopte, gevald). Dat een kind actief bezig is met de morfologische principes v.d. taal blijkt
ook uit de vele neologismen (= nieuw niet-bestaande woorden die kinderen bedenken).
De voltooiingsfase
Alle processen die in de vorige fasen zijn begonnen, worden nu verder uitgebouwd. Op het gebied
v.d. morfologie moet een kind nog heel wat leren onregelmatige vormen en verleden tijd van
sterke werkwoorden. Op het syntactische niveau is voor het kind lastig om langere zinnen te vormen.
Ook het vormen en begrijpen van passieve zinnen blijft moeilijk.
3.1.3 Tweedetaalverwerving
Simultane tweetaligheid: twee talen min of meer gelijktijdig leren. Als kinderen voor hun derde
levensjaar beginnen met het leren van een tweede taal, dan reken we het nog tot de simultane
taalverwerving.
Successieve tweetaligheid: een tweede taal leren nadat de kinderen een eerste taal hebben geleerd.
De tweede taal wordt geleerd met de kennis v.d. eerste taal. Hij wordt hierdoor dus ook beïnvloedt.
Er treden interferentiefouten op (bijv. jongen uit Spanje leest ‘gagen’ i.p.v. ‘jagen’ of een spreker uit
het Turks die in het Nederlands geen lidwoorden gebruikt).
Verschillen bij successieve tweetaligheid:
- Verschil in kennis
- Verschil in tijd waarbinnen de taalontwikkeling plaatsvindt;
- Verschillen in tempo bij het leren van de tweede taal;
- Verschillen in taalvaardigheid.
Overeenkomsten bij successieve tweetaligheid:
- De taalontwikkeling verloopt in een aantal stappen en iemand leert geleidelijk aan de taal te
spreken.
- Het taalgebruik in de tweede taal is vanaf het begin nog beperkt en onsystematisch, net als
dat ook het geval is bij kinderen van 1 tot 3 jaar. Wel is het zo dat kinderen sneller een
tweede taal leren dan volwassenen.
Nieuwe woorden leren is vaak het grootste probleem. Bij veel woorden is er geen volledige
overlapping v.d. betekenis. Ook de gevoelswaarde is anders bij bepaalde woorden. Daarnaast zijn de
verbindingen die woorden kunnen aangaan met andere woorden van taal tot taal verschillend.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller LarissaO. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.81. You're not tied to anything after your purchase.
