Samenvatting van het boek Thema's Maatschappijleer 5VWO H2 Rechtsstaat. Lange samenvatting, maar een kortere en begrijpelijkere versie van het boek. Handig als je nog niet begonnen ben of alles op een rijtje wil hebben.
Maatschappijleer H2
2.1
Nederland is een rechtstaat dit is een staat waarin je als burger met grondrechten wordt
beschermd tegen de overheid. Bijvoorbeeld tegen misbruik en willekeur (niet zomaar voor de
lol opgepakt worden). Bijna het tegenovergestelde van een rechtstaat is een autoritaire
staat waarin één of een klein groepje de macht heeft. In Nederland leven we in een
democratische rechtstaat, burgers mogen kiezen wie de macht heeft en zo ook indirect
meebeslissen over kwesties. Ook is Nederland een sociale rechtstaat, dit houd in dat wij
wetten hebben om welvaart en welzijn te bevorderen onder ons volk.
In onze rechtstaat is er sprake van sociale cohesie, hiermee bedoelen we verbondenheid
tussen mensen. Ook kun je zeggen dat er sprake is van vertrouwen en wederkerigheid, dit
houd in dat jij je aan de wet houd en verwacht dat mensen om je heen hetzelfde doen. Maar
niet alleen met de wet is dit zo. Ook met sociale zekerheid (premies voor zieken) geld dit. Jij
betaald voor zieken en als jij ziek wordt, betalen mensen voor jou. Maar niet alleen tussen
burgers geld vertrouwen en wederkerigheid, ook tussen burgers en de overheid. Beide
partijen moeten zich aan de wet houden en deze wet kan iedereen zien wat voor
rechtszekerheid zorgt.
Even wat geschiedenis, in de 18e eeuw was er de verlichting waarin men streefde naar geluk.
Periodes hiervoor waren vaak triest en mensen hadden weinig tot geen rechten. Armen
moesten betalen voor rijken en sociale ongelijkheid ontstond. In die verlichting kwam daar
verzet tegen. De burgerij had namelijk eigen economische belangen gekregen. In de 15 e
eeuw was drukpers uitgevonden en zo werd nieuwe kennis makkelijk verspreid. Hierdoor
ging men kritisch naar het wereldbeeld kijken, en kwam men erachter dat al die oorlogen en
armoede door heerszucht en hebzucht kwam. Deze hebzucht was niet rationeel (logisch,
met je eigen denkvermogen) te verklaren.
In de 18e eeuw moest kennis verkregen worden door gezond verstand, de rede.
Voorwaarden voor een rechtvaardige samenleving werden logisch beredeneerd. Vrijheid
was de belangrijkste voorwaarde. Dit zou pas kunnen wanneer macht werd ingeperkt.
Filosofen Thomas Hobbes, John Locke en Jean-Jacques Rousseau hadden veel invloed op
het maken van een ‘gelukkige samenleving’. Je was als mens in vrijheid en gelijkheid
geboren. We hebben een krachtige overlevingsinstinct en hebben dus voedsel en bezittingen
nodig. De strijd om te bestaan ontstaat wanneer de regels over onze eigendommen
ontbreken en daarom moeten we een sociaal contact afsluiten. Dit zijn afspraken om in
natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven.
Mensen moeten elkaars eigendom dus met rust laten. ‘De staat’ werd de scheidsrechter
hierbij en zou daarom geweldsmonopolie mogen gebruiken (staat mag als enige geweld
gebruiken). Maar waarom zou je de staat vertrouwen? Om dit te realiseren zou de staat
gebonden zijn aan de wetten die de burgers zelf opstellen. De staat is dus meester en
knecht. Burgers zelf (van onderaf) bepalen de macht, die op hen door de staat (van bovenaf)
, mag worden uitgeoefend. Om overhand van de staat te voorkomen heeft Montesquieu de
Trias Politica voorgesteld (wetgevend, rechtsprekend, uitvoerend).
De filosofen kwamen tot grondbeginselen van een rechtstaat:
- Beginsel van grondrechten: iedereen moet zoals geboren in vrijheid en gelijkheid
leven.
- Soevereiniteits- en democratie beginsel: sociaal contract wordt gezamenlijk
gesloten, een vredesakkoord.
- Legaliteitsbeginsel: staat kan sociaal contract afdwingen, maar is gebonden aan de
zelfgemaakte wetten.
- Beginsel trias politica: macht van staat beschermd door de scheiding van machten.
Na de Onafhankelijkheidsverklaring in de VS, riepen ze de nieuwe samenleving uit. Deze was
gebaseerd op vrijheid en gelijkheid en het nastreven van geluk. In de grondwet werden
regels vastgelegd. De staat moest zorgen voor veiligheid en vrijheid. De grondrechten van de
burgers werd Bill of Rights genoemd. De Onafhankelijkheidsverklaring, de grondwet en de
grondrechten ‘Bill of Rights’ vormden Amerikaanse constitutie oftewel de beginselen om
een staat te beginnen.
Rond dezelfde tijd werd de Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger opgesteld.
Hierin werden grondrechten vast gelegd en het moest zorgen voor een rechtvaardige en
gelukkige samenleving. Na de staatsgreep van napoleon was er een verlichte dictatuur dat
houdt in dat de machthebber in zekere zin rekening houd met de bevolking. Dit verspreidde
zich en werd Code Civil genoemd. Hierna werd macht weer ingeperkt, maar in de 19e eeuw
kwamen we stap voor stap dichterbij door politieke gevechten.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sofie8. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.59. You're not tied to anything after your purchase.
