Voor het vak bijzondere overeenkomsten heb ik de hoorcollege aantekeningen uitgewerkt. Ik heb de informatie vanuit de powerpoint gecombineerd met hetgeen gezegd is tijdens het college. Alle besproken jurisprudentie staat om die reden ook uitgebreid in de samenvatting. Voor enkele onderwerpen heb ik...
Samenvatting bijzondere overeenkomsten
Hoorcollege 1: Nietigheden
Inleiding
De benoemde overeenkomsten (bijzondere overeenkomsten) worden geregeld in boek 7.
Toch moet je de relevantie van Boek 3 en Boek 6 in je achterhoofd houden in verband met
gelaagde karakter van ons BW. Om deze reden is het leerstuk omtrent de nietigheden ook
relevant voor de bijzondere overeenkomsten. Benoemde en onbenoemde overeenkomsten
kunnen van elkaar worden onderscheiden door het feit dat er voor onbenoemde
overeenkomsten geen specifiek wettelijke bepaling in de wet is neergelegd. Voor de
regelingen die zijn opgenomen in boek 7 was behoefte aan codificatie. De wetgever voelde
de noodzaak om duidelijkheid en rechtszekerheid te verschaffen. Op deze manier is er meer
zekerheid voor de zwakkere partij. Denk bijvoorbeeld aan het verschaffen van duidelijkheid
omtrent de beëindiging en remedies. De franchiseovereenkomst is sinds kort opgenomen in
boek 7. Als tegenargument voor het vastleggen van allerlei regels is dat het, het recht star
maakt. Specifiek dingen gaan regelen kan met zich meebrengen dat je niet kunt
meebewegen met de ontwikkelingen. Doordat er tegenwoordig allerlei bijzondere
overeenkomsten in de wet zijn neergelegd is er een debat gaande over de vraag of de
koopovereenkomst nog wel de belangrijkste bepaling is (docent vindt van wel). Kortom,
alles is in regels gegoten ter bescherming van een (de zwakkere) contractspartij (semi-
dwingend recht) => vernietiging (art. 3:40 lid 2 BW). Maar waarom spreken we van semi
dwingend recht in plaats van dwingend recht? Dit komt omdat slechts een van de partijen
een beroep op vernietiging kan doen, namelijk de beschermings behoevende partij.
Nietigheid hangt samen vormvoorschriften ofwel een schriftelijkheideis (art. 3:39 BW).
Nietigheden hanen samen met het feit dat een regel van het begin af aan moet vaststaan.
Voorbeelden hiervan zijn: de schriftelijkheidseis bij onroerende goederen.
Wat gebeurt er wanneer je een rechtshandeling vernietigd? De rechtshandeling heeft
terugwerkende kracht. Bij nietigheid wordt geacht dat de rechtshandeling nooit heeft
bestaan.
(Ver)Nietig(d) en nu?
Vernietiging kan ambtshalve maar ook aan de hand van een beroep worden ingeroepen. Het
ambtshalve inroepen betekent dat de rechter aan de hand van het dossier gaat kijken of het
moet worden ingeroepen. De gevolgen van de nietigheid kunnen beperkt worden. Je kunt
bijvoorbeeld een deel van een overeenkomst nietig verklaren (=partiele nietigheid).
Daarnaast kun je kijken naar controversie. Dit betekent dat een deel van de overeenkomst
kan worden omgezet in een wel geldige rechtshandeling. Er kan ook een (subsidiair) beroep
worden gedaan aanvullend recht. Als er een gat in een overeenkomst of rechtsverhouding
zit, dan kan dit invulling geven aan het gat in de overeenkomst. Hieruit volgt welke gevolgen
er moeten worden gegeven aan de invulling van de overeenkomst.
› (Bevestiging) zelfstudie.
› (Bekrachtiging)
Gevolgen van nietigheid
Inleiding
De nietigheid is een behoorlijke ingrijpende fictie, omdat het een behoorlijke ingreep is in de
contractsvrijheid van partijen. Om deze reden heeft de wetgever een genuanceerde
benadering opgenomen, om zo veel mogelijk de gevolgen van de nietigheden te kunnen
,wegmasseren. Er is dan ook een groot stelsel aan aanpassings- en wijzigingsbevoegdheden.
Denk daarbij ook aan de onvoorziene omstandigheden, een reddingsmiddel. De overtreding
van een rechtsnorm behoort niet meer gevolgen te hebben dan voor het bereiken van het
doel van de norm nodig en wenselijk is. Hieruit volgt mede dat zo veel mogelijk absolute
nietigheden moeten worden voorkomen.
§ HR 17 februari 2006, NJ 2006/378 (Royal & Sun c.s./ Universal Pictures), r.o.
4.7 (beroep op vervalbeding in strijd met art. 6:248 lid 2 BW) “Mede in
aanmerking genomen het aan het Burgerlijk Wetboek ten grondslag liggende
uitgangspunt dat nietigheden in beginsel niet verder reiken dan de strekking
daarvan meebrengt, welk uitgangspunt mede van belang is bij de
beoordeling van een beroep op het onderhavige vervalbeding, is het hof ook
niet in zijn motiveringsplicht tekortgeschoten.”
Terugdringen nietigheden en gevolgen hiervan:
§ HR 28 november 2014, NJ 2016/90 (Snippers q.q./Rabobank), r.o. 3.6.2.
Ruime benadering bekrachtiging.
Gevolgen van nietigheid
1. Zoeken naar een tussenoplossing:
› Nadeel opheffen i.p.v. vernietiging: art. 3:54 lid 2 en 6:230 lid 2 BW
› Beperken gevolgen vernietiging: art. 3:53 lid 2 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2018/614)
› Partiële nietigheid: art. 3:41 BW
2. Beoogde resultaat toch (op geldige wijze) bereiken:
› Conversie: art. 3:42 BW = omzetten naar een geldige rechtshandeling.
› Bevestiging door vernietigingsbevoegde: art. 3:55 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2018/625)
§ Afstand/verval van recht op vernietiging (bedreigde rechtshandeling)
§ Rechtshandeling onaantastbaar
§ Vgl. ambtshalve vernietiging oneerlijk beding tenzij de consument zich
hiertegen verzet
§ Bekrachtiging/convalescentie: art. 3:58 BW (Asser/Sieburgh 6-III 2018/659)
§ Nietige rechtshandeling (van rechtswege) wordt alsnog geldig doordat
vereiste wordt vervuld: ‘herleving’
§ HR 28 november 2014, ECLI:NL:HR:2014:3460 (Snippers q.q./Rabobank)
Bij bekrachtiging vindt er een herleving van de nietige rechtshandeling plaats. Denk hierbij
bijvoorbeeld aan het goederenrecht. Je hebt een aantal voorwaarden of eisen voor een
geldige overdracht. Als een van deze stappen wordt gemist dan wel wordt overgeslagen, dan
is de overdracht ongeldig. Kun je dit repareren? Dan is de rechtshandeling alsnog geldig.
Gevolgen van nietigheid
Grenzen aan soepele omgang met nulliteiten
§ Arbeidsrecht
§ Mededingingsrecht
§ Consumentenrecht
§ Staatssteun
Hierboven zijn verschillende rechtsgebieden uiteengezet die bedoeld zijn om de interne
markt vlot te laten functioneren. Bovendien beschermt het de zwakkere partij. Daarnaast is
er een belangrijke rol voor het Europees recht weggelegd. (Verdrag en rechtspraak Hof van
,Justitie). Dit leidt tot de vraag: wat als een beding uit een arbeidsovereenkomst in strijd
komt met de wet of een verdrag? Wat zijn dan de gevolgen? Kun je dit converteren? Bij het
mededingingsrecht gaat het vooral om een juiste werking van de interne markt. Het gaat
dan om partiele nietigheid.
Regulatory private law: preventief effect nietigheid
- Werking interne markt
- Bescherming “zwakke partij”
Waarom beschermen we consumenten? Wij vertrouwen op de beschermingsregelingen en
zullen om die reden ook mee doen aan de interne markt. Je gebruikt dan de nietigheid om
bepaalde doeleinden aan te wenden. Kortom, door nietigheid als sanctie komen bepaalde
beleidsdoelen tot uiting.
Opheffen nadeel
Voor dit leerstuk dient er gekeken te worden naar art. 3:54 BW (Asser/Sieburgh 6-III
2018/629). Bij dwaling: art. 6:230 lid 1 en 2 BW. Een voorbeeld om redelijk soepel om te
gaan met nulliteiten is dat de vernietiging niet door gaat, maar de opheffing komt i.p.v.
vernietiging. Dit kan alleen bij misbruik van de omstandigheden en dwaling. Omdat het
nadeel bij de andere wilsgebreken (bedrog en bedreiging) zo groot zijn dat het nadeel niet
kan worden weggenomen. Je kunt alleen het nadeel opheffen als de overeenkomst zonder
het nadeel wel tot stand was gekomen. Bij bedrog en bedreiging is dit onaannemelijk.
Kortom, geen opheffing van ‘alomvattend nadeel’: alleen opheffing indien aannemelijk is dat
de overeenkomst anders wél tot stand was gekomen (maar onder andere voorwaarden). Het
is een alternatief van vernietiging, omdat er geen schadevergoeding kan worden gevorderd
op een manier als bij de vernietiging van de overeenkomst. Dit kan alleen wanneer er een
beroep op de od wordt gedaan. Dit betekent dat bij vernietiging geen schadevergoeding
o.g.v. wanprestatie (Vano-arrest: ECLI:NL:HR:2013:CA3765), wel o.g.v. OD kan worden
gevorderd.
Opheffen nadeel
› Lid 1: voorstel wederpartij (declaratoir)
§ Eenzijdige rechtshandeling
§ Wanneer ‘tijdig’?
- Onverwijld na de buitengerechtelijke vernietigingsverklaring
(Asser/Sieburgh 6-III 2018/631)
- Niet als al is gehandeld in vertrouwen op de vernietigingsverklaring
- Niet zo laat dat benadeelde niet meer gebaat is
- Lid 2: door rechter, op verlangen van één van de partijen: ’kan’
(constitutief)
Wat wordt met bovenstaande bedoeld? Je kan partijen veel zelf laten regelen. De partij dat
een beroep heeft gedaan op vernietiging gaat een voorstel doen. Een eenzijdige
rechtshandeling. Dit voorstel moet tijdig gebeuren. Dit is niet meer mogelijk op het moment
als diegene al gevolgen heeft gegeven aan de vernietigingsverklaring.
Voorbeeld: dwaling bij de koop van een auto. Auto verbruikt meer en rijdt minder snel. De
verkoper zegt: ik geef je 30 % korting op de prijs om dit nadeel op te heffen. Op het moment
dat de koper een andere auto heeft gekocht is dit al een beetje een gepasseerd station. Je
moet dus kijken wanneer het onverwijld en tijdig is. Dit is afhankelijk van hetgeen partijen
over en weer aan elkaar hebben verklaard.
, Over het algemeen komen dit soort zaken voor de rechter terecht. Het is in lid 2 goed
uiteengezet, omdat de rechter ingrijpt in contractuele verhoudingen. Bovendien heeft de
rechter een grote discretionaire bevoegdheid en een ruime beoordelingsruimte.
(ECLI:NL:HR:2019:1910). Ten slotte mag hij dit oordeel niet ambtshalve (verzoek partijen)
doen, maar moet het op verzoek van partijen.
Hoe moet je het nadeel opheffen?
Je moet je allereerst afvragen of het nadeel kan worden opgeheven? Is er sprake van een
alomvattend nadeel of niet? Vergelijking met situatie waarin niet was gedwaald: zou er een
(hypothetische) overeenkomst zijn gesloten, en zo ja, onder welke voorwaarden? Ook
gevolgschade? Niet toevallige waardedaling. Je houdt hierbij rekening met de aard van het
nadeel. Je ziet parallellen met dwaling. Dwaling is vaak de weg als je voor vernietiging kiest.
Stappenplan opheffen nadeel:
1. Kan het nadeel worden opgeheven? Is er sprake van een alomvattend nadeel of niet?
2. Is het wijzigingsvoorstel tijdig? (= onverwijld na de buitengerechtelijke
vernietigingsverklaring) Is de wijziging afdoende? (=het wijzigingsvoorstel moet leiden tot
een situatie die identiek is aan de gevolgen van de overeenkomst die de
vernietigingsbevoegde zou hebben gesloten bij een vrije en juiste afweging)
3. Vergelijk de situatie met het nadeel met de situatie waarin er niet was gedwaald.
-Zou er in de hypothetische situatie wel een overeenkomst zijn gesloten (onder welke
voorwaarden?)
NJ 2002/106: Ruinemans en Heijmeijer zijn beiden uitgegaan van de onjuiste
veronderstelling dat de grond niet was verontreinigd. Wederzijdse dwaling. Begroot op
tijdstip waarop het wijzigingsvoorstel werd gedaan (gevolgschade). 50/50-verdeling van het
nadeel.
Is het voorstel ‘afdoende’ (lid 1)? (Kortom, naast het feit dat de tijdigheid van belang is dient
er ook te worden gekeken of het een afdoende karakter heeft). ‘Het wijzigingsvoorstel moet
leiden tot een situatie die identiek is aan de gevolgen van de overeenkomst die de
vernietigingsbevoegde zou hebben gesloten bij een vrije resp. juiste afweging.’ (Van
Schaick).
HR 6 december 2019, ECLI:NL:HR:2019:1910, NJ 2020/18 -> Duidelijkheid over hoe nadeel
wordt begroot.
› Maetis – eiseres in cassatie – heeft van verweersters de aandelen gekocht in twee
bedrijven. Voorafgaand aan de transactie heeft een due diligence plaatsgevonden.
Verweersters hebben in dat kader een lijst verstrekt waarop alle klanten stonden die
hun overeenkomst met één van de vennootschappen inmiddels, tegen het eind van
het jaar, hadden opgezegd. Nadien blijkt deze lijst incompleet.
› Maetis beroept zich op dwaling en vordert opheffing van het dwalingsnadeel op
grond van art. 6:230 lid 2 BW dan wel schadevergoeding. Vernietiging is geen optie,
omdat de gekochte vennootschappen door een fusie zijn opgehouden te bestaan,
zodat feitelijke teruglevering lastig is.
› De koopprijs was in het contract bepaald als de Earnings Before Interest and Tax van
de beide vennootschappen over het boekjaar 2008, vermenigvuldigd met een
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller silkelennips. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.75. You're not tied to anything after your purchase.
