Summary
Samenvatting Studentencursus Geschiedenis van het Publiekrecht en de Politiek
- Course
- Institution
Blanco handboek, geen lesnotities? Deze samenvatting brengt de oplossing!
[Show more]
Seller
Follow
TijsVG
Content preview
Geschiedenis van het publiekrecht en de politiekInhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding: definitie, doelstellingen en aanpak ............................................................................. 3
1. Definitie: “Geschiedenis van het publiekrecht en van de politiek” ............................................................ 3
A. Geschiedenis ........................................................................................................................................ 3
B. Politiek.................................................................................................................................................. 7
C. Publiekrecht ......................................................................................................................................... 8
2. Doelstellingen van deze cursus ............................................................................................................... 11
A. Publiekrechtelijke basisbegrippen...................................................................................................... 11
B. Recht als instrument van de macht .................................................................................................... 12
C. Inzicht leidt tot relativering en kritiek ................................................................................................ 12
D. Mijlpalen en culturele bagage ............................................................................................................ 12
E. Tendensen: l’Histoire se répète … mais jamais de la même façon .................................................... 12
F. Recht is een legitimitatie van de macht ............................................................................................. 13
3. Aanpak .................................................................................................................................................... 14
Hoofdstuk 2: De fundamenten van de oudheid ............................................................................................. 15
1. De oudste bouwstenen van het publiekrecht .......................................................................................... 15
2. Het spontaan gegroeide recht: het gewoonterecht ................................................................................ 15
3. Het Romeins publiekrecht ....................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 3. De (vroege en volle) Middeleeuwen ......................................................................................... 20
1. De Germaanse verwoesting en heropbouw ............................................................................................ 20
2. Verbrokkeling van recht en macht .......................................................................................................... 25
Hoofdstuk 4. De late Middeleeuwen ............................................................................................................. 25
1. De steden ................................................................................................................................................ 25
2. De soevereine vorst en het minder soevereine Vlaanderen .................................................................... 27
3. Constitutionalisme .................................................................................................................................. 28
4. Parlementarisme ..................................................................................................................................... 29
5. Een vernieuwde Kerk ............................................................................................................................... 31
6. De renaissance van de twaalfde eeuw .................................................................................................... 32
Hoofdstuk 5: De Vroegmoderne Tijd: Ontwikkeling van de soevereine nationale staat (1500-1800) .............. 33
1. Bourgondische, Spaanse, Oostenrijkse en bijna onafhankelijke Nederlanden ........................................ 33
A. Bourgondiërs, Karel V en de 17 provinciën ........................................................................................ 33
B. De uitbouw van de staatsmacht ......................................................................................................... 35
C. Albrecht en Isabella: quasi-soevereine vorsten in de Zuidelijke Nederlanden .................................. 36
D. De Spaanse en Oostenrijkse periodes ................................................................................................ 37
2. De uitbouw van de staatsmacht ............................................................................................................. 38
A. Theoretische onderbouwing van het absolutisme ............................................................................. 38
B. Het absolutisme in de praktijk............................................................................................................ 39
C. Het verlicht absolutisme en het Natuurrecht..................................................................................... 41
D. Bureaucratisering: de boom van de instellingen ................................................................................ 43
3. De evolutie van het recht ........................................................................................................................ 43
A. Wetgeving, codificatie en homologatie.............................................................................................. 43
1
,Geschiedenis van het publiekrecht en de politiek
B. Verschriftelijking en nationale “eenmaking” van het recht ............................................................... 44
Hoofdstuk 6: Revoluties luiden de doodsklok over het ancien régime ........................................................... 48
1. De Verenigde Staten van Amerika .......................................................................................................... 48
De onafhankelijkheid en de constitutionele teksten: historische situering................................................. 48
Een federale staat met scheiding der machten ........................................................................................... 48
2. De Franse Revolutie en de Franse invloed in België ................................................................................ 51
3. Het einde van het Ancien Régime in de Zuidelijke Nederlanden ............................................................. 55
Hoofdstuk 7. De negentiende eeuw .............................................................................................................. 55
1. Het Verenigd Koningkrijk der Nederlanden ............................................................................................. 55
2. Het onafhankelijke België ....................................................................................................................... 58
A. De Belgische grondwet: een pragmatisch conservatisme .................................................................. 58
B. België tot WOI .................................................................................................................................... 63
Hoofdstuk 8. De twintigste eeuw .................................................................................................................. 64
1. “Crisismomenten” temperen het vooruitgangsoptimisme...................................................................... 64
A. Inleiding .............................................................................................................................................. 64
B. Het communisme ............................................................................................................................... 64
C. De vestiging van het Derde rijk .......................................................................................................... 65
D. België en de Wereldoorlogen ............................................................................................................. 65
2. Verfijning en mondialisering van structuren en mensenrechten: de rechtstaat ..................................... 68
A. Het ideaal van de rechtstaat .............................................................................................................. 68
B. Verbreding: internationale bekommernis .......................................................................................... 69
C. Uitdieping: naar de effectieve realisatie van de materiële rechtstaat ............................................... 69
Extra: De Europese eenmaking (1945-2021) .................................................................................................. 72
1. Inleiding: wat is Europa ........................................................................................................................... 72
2. Samenwerking na WOII........................................................................................................................... 74
3. De ontstaanfase van de EG ..................................................................................................................... 75
4. De consolideringsfase van de EG (1973-1992) ........................................................................................ 78
5. De Europeanisering sedert 1992 ............................................................................................................. 80
6. Huidige instellingen ................................................................................................................................. 80
Hoofdstuk 9. De Belgische (partij) politiek .................................................................................................... 81
1. De politieke partijen en de klassieke Belgische breuklijnen .................................................................... 81
A. Definitie en “wettelijk” statuut van partijen ...................................................................................... 81
B. Ontstaan theorieën en functies ......................................................................................................... 83
C. Summiere geschiedenis van de belangrijkste Belgische partijen ....................................................... 84
2. Belangerijke politieke evoluties ............................................................................................................... 88
A. Kerk en staat en het ideologisch debat .............................................................................................. 88
B. Verdere uitbouw van de verzorgingsstaat via overlegdemocratie .................................................... 89
C. Van Vlaamse ontvoogding tot federale staat ..................................................................................... 90
D. De rol van de vorst ............................................................................................................................. 91
2
,Geschiedenis van het publiekrecht en de politiek
Hoofdstuk 1: Inleiding: definitie, doelstellingen en aanpak
1. Definitie: “Geschiedenis van het publiekrecht en van de politiek”
A. Geschiedenis
o Recht en geschiedenis dienen elkaar
Rechtsgeschiedenis = Metajuridica
Dit vak bekijkt niet het positieve recht: het recht geldig op een plaats en tijd, wij leven nu in
België volgens het Belgische positieve recht.
Wij bekijken recht vanuit een historische-wetenschappelijke invalshoek, hierbij stappen we
uit het juridisch paradigma
è Paradigma: geheel van basisveronderstellingen die binnen een bepaalde wetenschap
gelden, vanuit deze basisveronderstellingen wordt de wetenschap opgebouwd.
è Hierbij maken we gebruik van hulpwetenschappen zoals filosofie, sociologie en
economie, …
“Nemo censetur ignorare legem”
è Niemand wordt geacht de wet niet te kennen
Waarom gaan wij dit vak zo bekijken?
Voorbeeld: Wij rijden rechts en in het Verenigd Koninkrijk rijden ze links, dit komt omdat wij
bij het Vaticaan hoorden en alles wat rechts was, is goed voor de paus. Wij maken ons
kruisteken met rechts. In het Verenigd Koninkrijk regeert de anglicaanse kerk, en zijn ze niet
verbonden met de paus, vandaar dat ze links rijden.
è Door deze historische gebeurtenissen, leren wij waarom bepaalde regels in ons recht
zijn hoe ze zijn.
Deze kijk op recht hebben we te denken aan de “Historische Rechtsschule” waarbij de
persoon bij uitstek Carl Friedrich von Savigny was. De rechtshistorische school ontstond in de
negentiende eeuw door het idee dat elk recht verschilt omdat elk land ook een verschillende
geschiedenis heeft.
Recht en geschiedenis dienen elkaar
I. Heuristiek: Kunde van het opzoeken en vinden, hoe zoek ik op in mijn wetenschap.
“Tempus regit actum” -> voorbeeld retroactieve werking (Joske en testament, Franse
revolutie)
- Formeel = vorm, is het wettelijk opgesteld volgens de regels van een land. (loopt
door naar later)
- Materieel = inhoud, mag je bijvoorbeeld alles aan één iemand geven? Welke
regels zijn van toepassing op de inhoud. (Altijd huidige recht van belang)
3
, Geschiedenis van het publiekrecht en de politiek
Voorbeeld: testament gemaakt in reis in China volgens Chinees recht, sterft in Griekenland.
Is het formeel geldig, vorm? Is het juist opgesteld volgens de normen van het land waarin je
hebt opgesteld.
Is het ook materieel geldig? Is de inhoud juist, welke beslissingen zijn inhoudelijk genomen?
Voor de inhoud wordt gekeken in welk land je u bevindt.
Recht is nu alledaags, het komt niet meer van God. Het volk helpt mee aan de wetten. Maar
dit is niet zo evident, in de loop van de geschiedenis was het een zaak van paus en priesters.
è Legitimatie: we aanvaarden dat het zo is, en leven het na. Vroeger legitimeerde we
dit aan god, maar nu aan het volk.
è Godsoordelen: beslissingen die men aan God overliet. Dit gebeurde bij ons tot en
met de zestiende eeuw. (Komt ook door gebrek aan bewijsmiddelen zoals camera’s
etc.) Bijvoorbeeld het oordeel van het Kruis. (Langste volhouden)
è Eerste rechters bevonden zich ook in de kerkelijke sfeer.
Schilderij: goede rechter, koning Salomo zeer wijze rechter. Twee vrouwen zijn “publieke
vrouwen”, ze hebben elk een kind samen in een huis. De ene vrouw haar baby sterft, en ze
verwisselt het levende kind met het dode kind. De moeder van het levende kind gaat
smeken voor Salomo, geef mij mijn levende kind terug. “Jullie krijgen elk de helft van het
kind.” De echte moeder zegt dan, stop, laat mijn kind leven. Door te dreigen met de dood,
heeft de ware moeder zich kenbaar gemaakt.
II. Interpretatie: voorbeeld van contract die opgesteld wordt onder een oudere wet, die
al jaren niet meer in de wetboeken staat.
VB: In 1830 staat er in de Grondwet, alle Belgen zijn gelijk voor de wet. Mensen
interpreteren het toen als, alle mannen hebben gelijke rechten boven de vrouwen. Nu
vrouwen gelijke rechten. Heuristiek is hetzelfde, maar de inhoud ervan is veranderd.
= Rechtshistorische interpretatie, jezelf bewust zijn dat het recht continu evolueert.
Wetshistorische interpretatie: kijken in de voorbereidende werken van de formele wet.
- Formele wet: Norm, een regel die bepaald is door de formele wetgever (De
wetgevende macht, het parlement)
- Materiële wet: de uitvoerende macht maakt ook besluiten (KB, MB,
gemeentebesluiten etc.) Eigenlijk alle mogelijke normen die uitgaan van een
overheid.
Piramide Hiërarchie der normen:
1) De grondwet
2) De formele wetten
3) De uitvoerende macht met hun besluiten (KB)
4) Ministeriele besluiten
5) Provinciale besluiten
6) Gemeentelijke besluiten
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller TijsVG. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.66. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now