maatschappijleer samenvatting 2 hoofdstukken: pluriforme samenleving en rechtsstaat
0 view 0 purchase
Course
Maatschappijleer
Level
VWO / Gymnasium
een samenvatting van 2 hele hoofdstukken maatschappijleer stof. ongeveer 50 pagina's aan stof samengevat naar 5 pagina's met alle belangrijke stof overzichtelijk weergegeven.
de hoofdstukken gaan over rechtsstaat (trias politica, machten, dictatuur)
en pluriforme samenleving (cultuur, diversitei...
Rechtsstaat
Idee en oorsprong van de rechtsstaat
- De rechtsstaat is een staat waarin je als burger met grondrechten wordt beschermt tegen machtsmisbruik
en willekeur van de overheid.
- In een autoritaire staat (dictatuur) kan je zomaar worden opgepakt of gevangengezet omdat
agent/recht/minister daar zin in heeft. De bescherming hiervoor bestaat wel in een rechtstaat.
- Dat Nederland een democratische rechtsstaat is houd in dat burgers een dubbele zekerheid hebben. Ze
mogen namelijk ook meedoen aan vrije verkiezen en bepalen zo wie de machthebbers zijn. ze kunnen
indirect dus meebeslissen over politieke kwesties. Daarbij beschermt de overheid ook de burgers. 3
kenmerken van democratische rechtsstaat:
Burgers hebben grondrechten waarin hun vrijheid gewaarborgd is (bijv. vrije meningsuiting,
godsdienst, persvrijheid, recht op bezit)
Er zijn vrije en eerlijke verkiezingen waarmee burgers dus zelf (indirect) de wetten in het land
bepalen.
Trias politica: de macht van de overheid is gescheiden in drie verschillende delen.
- De voordelen van een rechtsstaat:
Veel sociale vrede en sociale cohesie rust. Mensen durven met elkaar bindingen aan te gaan,
Verenigingen op te richten, handel met elkaar drijven. Bij diefstal/oplichting neemt slachtoffer niet zelf
wraak.
Vertrouwen, meeste burgers houden zich aan de wet in de verwachting dat anderen dat ook doen.
Wederkerigheid, bijvoorbeeld betaling van sociale premies. Gezonde mensen betalen mee aan
zorgkosten voor zieken en weten dat anderen dit ook voor hen doen als ze zelf ziek worden.
- Tot ongeveer de 18e eeuw kende Europa een periode van ruzies tussen verschillende godsdiensten en
bloedige oorlogen. Koningen en ander machthebbers oefenden onbegrensde macht uit op burgers
zonder zich te hoeven houden aan een rechtssysteem. Mensen werden zo maar opgesloten zonder
proces, corruptie, aan de armste werden de zwaarste belastingen opgelegd. Armoede, uitbuiting en grote
sociale ongelijkheid waren het gevolg. Vanaf 1750 (verlichting) steeds meer verzet tegen deze
onrechtvaardige samenleving. Niet alleen vanuit de arme boeren en hongerige stedelingen maar ook
vanuit de adel en de gewone burgerij. Die hadden namelijk geld te besteden, wat ze niet meer zo maar
aan de koning wilde afstaan. Men trok de wereld over, vergaarden niet alleen veel rijkdom maar ook
kennis en kwam opeens tot het inzicht dat oorlog, armoede en ellende niet voortkwam uit Gods wil zoals
de koningen altijd hadden gezegd, maar dat die het gevolg waren van heerszucht en hebzucht. De macht
van de koningen stond opeens onder druk en was de macht van de koning niet langer vanzelfsprekend.
- De VS was eind 18e het eerste land dat de ideeën over de rechtsstaat in de praktijk bracht.
Frankrijk zag ook eind 18e eeuw de rechtsstaat beginnen, maar werd de kop in gedrukt door Napoleon en
pas in loop van de 19e eeuw kreeg de rechtsstaat weer langzaam vorm.
Grondwet & grondrechten
- Grondrechten zorgt voor vrijheid en gelijkheid van de individuele burger. Er wordt hierin geregeld dat de
staat de persoonlijke vrijheidsrechten van mensen zo min mogelijk beperkt.
- In 1848 ontstond onze eerste grondwet. De macht van de koning werd ingeperkt en burgers kregen meer
vrijheden. NL werd een democratische rechtsstaat.
A. Gelijke behandeling: niemand mag gediscrimineerd worden op welke grond dan ook.
B. Persoonlijke vrijheid & politieke vrijheid: Vrijheid van meningsuiting, godsdienst, privacy (ook de
onaantastbaarheid van het lichaam) , onderwijs, pers, demonstratie, kiesrecht. En recht op eigendom,
verenigingen op te richten, vergaderingen te organiseren en betogingen te houden.
- Sociale grondrechten: de overheid moet zorgen voor huisvesting, werkgelegenheid, gezondheidszorg en
onderwijs (niet “vrijheid van onderwijs”, dit is recht om school te stichten met elke religieuze grondslag)
1
, - Het verschil tussen sociale en klassieke grondrechten is dat je voor klassieke grondrechten wel naar de
rechter kan stappen als deze worden geschonden, maar voor sociale grondrechten niet. Maar de overheid
moet wel actief optreden om ze te realiseren.
- Wederkerige erkenning: wanneer je voor je zelf iets eist, dan moet je accepteren dat ook andere burgers
het gelijke mogen. Christelijke mogen bijvoorbeeld een katholieke kerk bouwen en moslims een moskee.
- Onze vrijheid heeft ook grenzen. Jouw vrijheid mag namelijk niet leiden tot schade of
vrijheidsbeperkingen voor de anderen. Zo mag je wel in het openbaar je mening vertellen, maar niet als je
daarbij aanzet tot haat en discriminatie vertoont. Haatzaaien, discrimineren, beledigen en belasteren zijn
dus verboden.
- Grondweten kunnen ook botsen. Mag een christelijke school een homoseksuele leraan ontslaan? Hier
botst vrijheid van godsdienst en recht op gelijke behandeling. Hiervoor kan je naar de rechter gaan, hij
bepaald dan per situatie welk grondrecht belangrijker is.
- De grondwet wijzigen gaat als volgt:
Meerderheid van eerste en tweede kamer moeten akkoord gaan met de wijziging
Dan moet er gewacht worden op de verkiezingen zodat er weer nieuwe mensen in de twee kamers zitten
(> elke 4 jaar).
Nu stemmen ze een 2e keer, maar moet maar liefst 2/3 van beide kamers akkoord gaan.
Trias politica
- De trias politica is een regeringswijze die de Franse filosoof Montesquieu bedacht. Volgens hem moest de
macht in drieën worden gedeeld: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Het doel hiervan,
politieke vrijheid en bescherming van de burger tegen de overheid. De scheiding voorkomt de
concentratie van de macht bij de staat.
- Binnen de 3 machten kan alsnog machtsmisbruik ontstaan.
Daarom wordt gebruik gemaakt van systeem: Checks en
balances. De machten controleren elkaar (‘checks’) en werken
evenwichtig samen (‘balances’) door onderlinge controle en
samenwerking vullen ze elkaar aan.
- Wetgevende macht:
Maakt wetten en wordt democratisch gekozen
Parlement (1e en 2e kamer, heet ook wel
volksvertegenwoordiging) + regering
- Uitvoerende macht:
Is verantwoordelijk voor het uitvoeren van de wetten
Regering + kabinet, = ministers en staatssecretarissen.
Abtenaren worden door ministers ingeschakeld om dagelijkse
opdrachten uit te voeren (alle mensen die voor de overheid
werken).
- Rechterlijke macht:
Onafhankelijke neutrale rechters (toga staat symbool voor onafhankelijkheid)
Rechters worden voor het leven benoemd. Ze mogen niet 1 partij bevoordelen. Ze mogen zich niet laten
leiden door vooroordelen, gebeurt dit wel is er sprake van klassenjustitie.
- Toch heeft nederland geen zuivere machtenscheiding en dit is vooral terug te zien bij de regering. Deze
kan namelijk een wetvoorstel maken, maar moet ook alle wetten ondertekenen. Hierdoor is er geen
zuivere scheiding.
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller elisarichter. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.78. You're not tied to anything after your purchase.
