Summary
Samenvatting H1
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting studieboek Basiskennis geschiedenis van (h1) - ISBN: 9789001734480 (H1)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
Tess03
Content preview
Tijd van jagers en boeren; Prehistorie: >3000 v.Chr.De mens heeft de langste tijd van zijn bestaan als jager-verzamelaar geleefd. Door de overgang naar landbouw ontstonden zoveel nieuwe
mogelijkheden, dat wordt gesproken van de Agrarische Revolutie.
Dit tijdvak gaat over de prehistorie, de tijd waarin geschreven bronnen ontbreken; kennis is gebaseerd op archeologisch
onderzoeken en andere wetenschappen.
1.1 Jager-verzamelaars
De eerste mensensoorten zijn in Afrika ontstaan. Volgens de huidige inzichten heeft tweemaal een mensensoort zich vanuit Afrika over andere
werelddelen verspreid.
Nieuwe vondsten werpen echter regelmatig een geheel nieuw licht op de begintijd van de mensheid.
Deze eerste mensen leefden allemaal als jager-verzamelaar en moesten zich regelmatig aanpassen aan grote veranderingen in
klimaat.
Tegenwoordig bestaat er nog maar één mensensoort: de homo sapiens.
1.1.1 Migraties uit Afrika
De mens komt oorspronkelijk uit Afrika. Daar kwamen ongeveer 4,4 miljoen jaar geleden de eerste mensensoorten
voor.
Ruim 1.7 miljoen jaar gelden trok een van deze mensensoorten de homo habilis (de handige mens),
vanuit Afrika naar Azië en Europa.
In de loop der tijd ontwikkelden zich hieruit nieuwe mensensoorten; in Europa de neanderthalers, goed aangepast aan
het zeer koude klimaat dat toen heerste.
Ongeveer 50.000 jaar geleden, maar volgens recent vondsten misschien wel 100.000 jaar geleden, verliet opnieuw
een mensensoort Afrika.
De homo sapiens (de verstandige mens) verspreidde zich uiteindelijk over alle werelddelen, behalve
Antarctica. 40.000 jaar gelden ook in Europa.
De homo sapiens kon zich sneller aanpassen aan veranderende omstandigheden dan de andere
mensensoorten, zoals de neanderthalers; rest stierf uit behalve homo sapiens.
1.1.2 De nomadische samenleving van de jager-verzamelaars
Jager-verzamelaars leiden een nomadisch bestaan, omdat ze steeds rondtrekken op zoek naar voedsel.
Tegenwoord komen ze bijvoorbeeld nog voor in het Amazonegebied in Zuid-Amerika. Het tropische klimaart heeft een permanent
groeiseizoen waarbij het hele jaar door insecten, wild, vissen en vruchten gevonden worden; hoeven niet ver te trekken.
Vroeger leefden jager-verzamelaars (Europa) in een klimaat met sterk wisselende seizoenen, waardoor zij
wintervoorraden moesten aanleggen en rekening moesten houden met het trekgedrag van de dieren waar
ze op jaagden.
1.1.3 Rendierjagers
In de geschiedenis van de aarde zijn er regelmatig perioden geweest met extreme kou op grote delen van de
planeet: IJstijden.
Ongeveer 13.000 jaar geleden verdween de extreme kou van de laatste IJstijd en begon het klimaat in
West-Europa iets warmer te worden; toendraklimaat met ’s zomers een temperatuur van max. 10 graden.
Op de toendra, een gebied zonder bomen en begroeid met mos, gras en struiken, leefden de
rendierjagers; nomadische leefwijze.
De rendierjagers verbleven in de zomer in de omgeving van de Lage Landen om de
trekkende kuddes rendieren te onderscheppen.
Het vlees, de huid en de botten van de gedode dieren werden gebruikt als voedsel, kleding, tenten en
gereedschap. Grote dieren inmiddels al verdwenen.
Bij opgravingen zijn de resten van verschillende zomerkampen teruggevonden; gebruik van vuur
om slecht verteerbaar voedsel eetbar te maken en grote roofdieren op afstand.
Ze gebruikten veel gereedschappen van vuursteen; schrapers en messen; ook gereedschappen van hout, speren en pijl en
boog voor de jacht.
Er zijn geen sporen van woningen gevonden archeologen nemen aan dat de rendierjagers in
tenten woonden die gemaakt waren van rendierhuiden.
, 1.1.4 jagers en vissers
Door temperatuurstijging bleef het klimaat veranderen, zodat de toendra veranderde in een bosrijk gebied.
De rendieren trokken naar het hoge noorden; andere diersoorten profiteerden van het warmere klimaat
en konden volop voedsel vinden.
Er ontstonden als gevolg van de hogere temperaturen ook visrijke meren, rivieren en beekjes.
De jager-verzamelaars in de Lage Landen hoefden rond 7.000 V.Chr. niet ver te trekken; konden in een beperkt
gebied blijven waar voldoende voedsel werd geboden.
In de lente werd veel gevist, in de herfst werden noten en vruchten verzameld en verder werd het hele
jaar gejaagd.
Sommige jager-verzamelaars gebruikte bij de jacht boomstamkano’s met peddel en visfuiken bij het vissen.
1.2 De overgang van jagen en verzamelen naar landbouw
Jager-verzamelaars trokken in kleine groepen rond op zoek naar voedsel; iedereen hielp mee, weinig bezittingen;
minder archeologische sporen teruggevonden dan boeren.
De eerste boeren leefden ca. 10,000 jaar V.Chr. in het Midden-Oosten, in een gebied dat de ‘Vruchtbare
Halvemaan’ wordt genoemd. Vervolgens verspreidde de landbouw zich over de aangrenzende gebieden en uiteindelijk ook
naar West-Europa.
1.2.1 De Agrarische Revolutie
In de Vruchtbare Halvemaan, een heuvelachtig gebied in het huidige Turkije, Irak, Libanon, Israël en Syrië, kwamen
natuurlijke graanvelden voor.
In dit gebied ontstonden rond 9.000 V.Chr. de eerste agrarische samenlevingen.
De overgang van jagen-verzamelen naar de landbouw had zoveel gevolgen, dat men ook wel spreek over de
Agrarische Revolutie. Het was een langdurige ontwikkeling met grote gevolgen:
1. De boeren gingen de natuur naar hun hand zetten.
2. De bevolking nam toe, omdat er meer voedsel beschikbaar was.
3. Sommige mensen werden vrijgesteld van werken op het land en konden zich specialiseren.
4. De samenleving werd gelaagd en complex.
Er ontstond een hiërarchie met koningen, priesters, soldaten, boeren en slaven.
In de Vruchtbare Halvemaan gingen boeren akkers met graan inzaaien; Wilde dieren als geiten, schapen, runderen
en varkens moesten bij de akkers worden weggehouden.
De volwassen dieren werden gedood, maar jonge dieren werden in gevangenschap opgefokt; gelet op de
tamheid van de dieren, zo ontstonden kuddes vee die door herders werden gehoed.
De boeren bleven in nederzettingen bij hun akkers wonen. Ze konden meer voedsel produceren, waardoor de
bevolking in landbouwgebieden verder groeide.
Uiteindelijk hoefde niet iedereen zich met werken op het land bezig te houden en konden sommige
mensen zich specialiseren.
De boeren ontwikkelden nieuwe technieken, zoals het spinnen en weven van wol; later werd ook het
gebruik van metalen als koper, brons en later ijzer ontdekt.
Runderen, ezels en later ook paarden werden gebruikt als lastdier om goederen te dragen of, na de
uitvinden van het wiel, als trekdier om een kar of ploeg te trekken.
Het ploegen en bemesten van het land was een belangrijke vinding om de grond vruchtbaar te houden.
Het is niet geheel duidelijk waarom mensen hun bestaan als jager-verzamelaar opgaven en boer werden. Misschien
waren de omstandigheden Vruchtbare Halvemaan zo gunstig, dat men bijna vanzelfsprekend tot akkerbouw
overging.
De boeren breidden, gedwongen door bevolkingsgroei, de landbouwgrond buiten de Vruchtbare
Halvemaan steeds verder uit door het kappen van bossen en door irrigatie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Tess03. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.24. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67163 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now