Hierbij een samenvatting van H5 van Geschiedenis Werkplaats HAVO. Een perfecte samenvatting om je voor te bereiden op het geschiedenis examen of een geschiedenis toets.
Succes met leren! Je kunt het! Vooral met deze samenvatting ;).
Bekijk ook mijn andere (geschiedenis)samenvattingen.
In de 15e/16e eeuw kwamen er veranderingen, ook met betrekking tot de kunst. Er kwam namelijk een
nieuw wereldbeeld. In de middeleeuwen werd de mens gezien als slecht en zondig. Daarom moest de
mens zich van de wereld afwenden. Maar anderen vonden dat je de natuur moest perfectioneren.
De kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed. Dat was er veel in Italië, zoals ruïnes,
beeldhouwwerken etc. Dat probeerden ze te evenaren en te overtreffen. Dat ging goed en ze vonden
dat er een nieuwe tijd was aangebroken, de Renaissance (letterlijk betekent dat wedergeboorte). De
grootheid van de oudheid lieten ze herleven. De middeleeuwse kunst werd gotisch genoemd (naar de
Goten die Rome hadden geplunderd).
Met het begin van de renaissance begon ook de vroegmoderne tijd. De eerste eeuw daarvan
noemden ze de tijd van ontdekkers en hervormers.
Er ontstond ook een nieuwe architectuur, bijvoorbeeld door Filippo Brunelleschi. Hij ontdekte ook o.a.
het perspectief. Daar waren al dingen van ontdekt, maar hij verbeterde het.
Allerlei klassieke voorbeelden werden gebruikt, anatomie, gezichtsuitdrukkingen etc. Dat gebeurde
bijv. door Michelangelo.
Men vond dat er een verbeterde versie van de natuur gecreëerd werd, daarom zag men zich als
kunstenaars, niet meer als arbeidslieden, maar als mensen die boven de gewone mensen verheven
waren.
Geleerden bestudeerden de Oudheid ook. Klassieke auteurs werden als voorbeelden gezien. Ze
noemden zich humanisten, naar humanitos, waar ene Cicero over had geschreven.
De humanisten verbeterden ook middeleeuwse teksten waar fouten in zaten. Die teksten werden ook
gebruikt voor opvoeding en onderwijs. De teksten zou helpen om beschaafde mensen te worden. Zo
ontstond een nieuw type onderwijs, de humaniora, gericht op de geesteswetenschappen. Door de
opvoeding werd dit verspreid.
16e eeuw -> Renaissance over Europa verspreid
Overal ontwikkelde het humanisme anders, bijv. in de Alpen was geen klassiek verleden. Daar richtte
zich het op de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom
Erasmus was vertegenwoordiger christelijk humanisme
Erasmus had een afkeer van dogmatische redeneringen van intolerante theologen. Hij zuiverde het
christendom o.a. door het Nieuwe Testament te verklaren.
Zijn kritiek uitte hij in de Lof der Zotheid, een satirisch boek.
Humanisten hielden zich niet bezig met natuurwetenschappen. Maar ze keken wel kritisch naar
teksten over natuurwetenschappen. Daar zaten nl. ook fouten in.
Wel hadden renaissancekunstenaars belangstelling voor de natuur, die wilden ze perfect uitbeelden
(Leonardo da Vinci maakte tekeningen over anatomie)
Er ontstond observerend onderzoek, een voorbeeld van de nieuwe wetenschappelijke belangstelling
, 5.2 ~ de europeSe expanSie
Portugal veroverde in 1415 de Marokkaanse havenstad Ceuta, waar vanuit islamitische strijders 700
jaar eerder Spanje en Portugal hadden veroverd. De reconquista werd voortgezet.
Dat was het begin van een reeks activiteiten van Europese landen buiten Europa, de Europese
expansie. Zo werd o.a. langs de kust de Afrikaanse kust en de Atlantische oceaan verkend. Goud en
grondgebied voor hunzelf en het christendom was het verlangen. Ze wisten via Marokko dat er goud
was. Portugal reisde via de Canarische eilanden die ze ook nog probeerden te veroveren, maar die
bleven Spaans. De ontdekkingsreizen werden steeds verder naar het zuiden opgezet. O.a. door
eilanden (ze hadden ook op de terugweg stroming en wind mee) ging dat makkelijker. De Goudkust
e.d. werden ontdekt. Kaap de Goede Hoop werd ontdekt op reis naar Indië (Zuid en Oost-Azië)
Columbus (Spanje) ging met een boek van Marco Polo op weg, dacht dat hij de westelijke route naar
Indië had gevonden, had daarentegen Amerika ontdekt (later zo genoemd naar Americo Vespucci).
Het land zag er ook anders uit dan in Marco’s boeken.
De Portugezen ontdekten de route wel. En iets daarna maakte Spanje een complete rondreis om de
aarde.
Dit alles was het begin van de overzeese Europese expansie. Portugal maakte armada’s (oorlogsvloten
met kanonnen) en bestookte daarmee havens en handelsschepen.
De Portugezen wilden geen grote gebieden veroveren (China, Japan e.d. te sterk) maar bouwde
factorijen (handelsposten) aan de kust, m.b.v. plaatselijke machthebbers.
Een deel van de koopwaar ging naar Europa, andersom gingen er mensen naar Indië, de steden
werden gekoloniseerd door o.a. priesters die het christelijke geloof brachten en kerken bouwden.
Men dreef handel en probeerde de inheemse bevolking te bekeren. Met China werd door Spanje
ruilhandel bedreven, zijde, porselein en parfum tegen Zuid-Amerikaans zilver.
Met Afrika werd ook gehandeld, goud, ivoor, slaven etc. Slaven waren voor Madeira dat gekoloniseerd
was door de Portugezen. Daar werd ook suiker (ontdekt via de Arabieren) in de vorm van suikerriet
geproduceerd. Dat deed het nl. goed op het warme en vochtige Madeira. Daar kwamen ook
suikerplantages waar slaven voor nodig waren. Men zocht ook in Midden en Zuid-Amerika naar roem,
grond en goud. Ook indianen in eenvoudige of juist hoogstaande landbouwstedelijke samenleving
werden aan het gezag van de kolonisators onderworpen. Met tegenstanders met eenvoudige wapens
lukte dat de Europezen gemakkelijk.
Dus redenen waardoor landen (o.a. in Zuid-Amerika gemakkelijk werden onderworpen)
Bang voor wapens en paarden Europezen
Minder goede wapens
Europezen namen ziekten mee waarvoor Indianen niet waren bestand
Europezen werden geholpen door volken die door Indianen/Azteken werden onderdrukt
Veel mannen vertrokken naar de gekoloniseerde gebieden die Nieuw-Spanje werden genoemd. Door
vermenging met indiaanse vrouwen kwam er een etnisch gemengde samenleving. Zo was het begin
van het Europees kolonialisme in Amerika. Spanje en Portugal verdienden veel, o.a. door
zilvermijnen/plantages.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller henrivds1210. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.38. You're not tied to anything after your purchase.
