Summary
Samenvatting Biologie Havo 5: Thema 4 Transport.
- Course
- Level
Biologie voor jou samenvatting . Havo 5, thema 4 - vertering. Alle paragrafen.
[Show more]
Seller
Follow
nathalielans9
Content preview
Basisstof 1 – Transportsystemen.Vatenstelsels.
Bij eencellige organismen en organismen die uit enkele cellagen zijn opgebouwd, vindt transport van
stoffen plaats over kleine afstanden. Het transport vindt onder andere plaats door diffusie. Grotere
planten en dieren hebben voor het transport van stoffen een vatenstelsel. Bij dieren is dit transport
circulair en voorzien van een ‘pomp’ (het hart). Bij planten vindt het transport plaats in twee
richtingen en zijn vooral de capillaire werking en verdamping de drijvende kracht.
Het vatenstelsel bestaat uit:
houtvaten en bastvaten
- Houtvaten: vervoeren water en mineralen (zouten) van de wortels via de stengels naar de
bladeren, dit is de anorganische sapstroom (opwaartse sapstroom).
- Bastvaten: vervoeren water en assimilatieproducten vanuit de bladeren naar alle delen van
de plant, dit is de organische sapstroom.
Worteldruk.
Wortelharen zorgen voor fijne vertakkingen die het worteloppervlak sterk vergroten. De houtvaten
en bastvaten liggen in de centrale cilinder. Endodermis: de buitenste laag cellen van de centrale
cilinder. De endodermis zorgt voor selectieve opname van mineralen. Water met opgeloste
mineralen wordt via wortelharen opgenomen uit de bodem en diffundeert via de schors naar de
endodermis. Dit gebeurt voornamelijk via celwanden. Het bandje van Caspary is niet doorlaatbaar
voor water en mineralen. De enige manier om deze te passeren, is door de endodermiscellen. Het
celmembraan van deze cellen transporteert actief mineralen van de wortelschors naar de centrale
cilinder. Daardoor wordt de mineralenconcentratie in de centrale cilinder hoger dan die in de schors.
Door osmose diffundeert vervolgens water naar de centrale cilinder. De hierdoor ontstane druk
wordt worteldruk genoemd. Het water met de opgeloste mineralen stijgt daardoor in de houtvaten.
Jonge wortel: Opname van water en zouten:
Verdamping.
Water verdampt vanuit luchtvloten en celtussenruimten naar buiten via de huidmondjes. Door de
verdamping ontstaat boven in de houtvaten een onderdruk, waardoor water door de houtvaten
wordt opgezogen. Planten kunnen hun waterbehoefte regelen door de huidmondjes te openen of te
sluiten.
Het opwaartse transport van water en mineralen bij naaldbomen en loofbomen komt vooral tot
stand door verdamping van water door bladeren. In het voorjaar speelt de worteldruk bij loofbomen
een grote rol.
, Anorganische sapstroom:
Organische sapstroom.
Sap in de bastvaten bevat voornamelijk suiker. Daarnaast bevat het ook nog andere stoffen zoals:
mineralen, aminozuren en hormonen. In tegenstelling tot de eenrichtingsstroom van de sapstroom in
de houtvaten, kan de sapstroom in de bastvaten wel in alle richtingen verlopen. De stroom gaat van
een suikerbron naar plaatsen waar de suiker nodig is of waar deze wordt opgeslagen. Bladeren, maar
ook stengels zijn voorbeelden van een suikerbron. Suiker wordt via bastvaten vervoerd en
opgeslagen in vruchten in de vorm van fructose en in groeipunten van wortels en stengels in de vorm
van zetmeel.
Circulatiesystemen bij dieren.
Bij planten vindt dat transport plaats in twee richtingen. Bij dieren is het transport circulair: een
vloeistof met daarin opgesloten stoffen stroomt rond. Geleedpotigen hebben een open
circulairsysteem en een buis vorming hart dat de vloeistof rond de organen laat bewegen.
Gewervelde dieren hebben een bloedsomloop. Dit is een gesloten systeem waarin het bloed is
gescheiden van andere lichaamsvloeistoffen. Transport van stoffen vindt plaats door bloedvaten. De
kracht hiervoor wordt geleverd door een hart, dat het bloed door de bloedvaten pompt. In een
gesloten systeem kan het transport van stoffen effectiever en over grotere afstanden plaatsvinden
dan bij een open systeem.
De bloedsomloop.
Bij vissen stroomt het bloed vanuit het hart eerst naar de kieuwen. Vissen hebben een enkelvoudige
bloedsomloop: per omloop stroomt het bloed 1 keer door het hart. Het bloed dat van de organen
maar het hart stroomt, verzamelt zich in de boezem. De boezem pompt het bloed maar de kamer. De
kamer pompt het bloed naar de kieuwen.
Enkelvoudige bloedsomloop bij een vis:
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nathalielans9. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.80. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
53022 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now