Deze samenvatting bevat alle stof van het vak eHealth: een gezondheidspsychologisch perspectief. Hierin staan alle artikelen en stof van YouLearn samengevat.
EHealth: een inleiding (Esther Bakker en Natascha de Hoog)
EHealth is een van de belangrijkste ontwikkelingen in de afgelopen decennia in de zorg. Deze technieken bieden voor
zorgverleners en patiënten voordelen. De zorgverlening wordt efficiënter door ICT-mogelijkheden en het biedt
zorgconsumenten de mogelijkheid om zelf gericht informatie te vergaren via internet en met zelftests een indruk te
krijgen van hun gezondheid. Ook kan het bijdragen aan het vertonen van gezond gedrag.
EHealth: definities
In de zorg wordt steeds meer gebruik gemaakt van technische mogelijkheden. In eerste instantie werd dit vooral
gebruikt om onderling patiëntgegevens uit te wisselen en evt. op afstand te communiceren met patiënten, dit
noemde men telemedicine of telehealth. Na opkomst van internet is eHealth geïntroduceerd, dit is breder dan
telehealth. Het gaat niet alleen om zorg op afstand maar op levering van zorg onafhankelijk van tijd, plaats en
zorgprofessional. Telehealth valt dus onder eHealth, maar eHealth is nog veel breder dan dat. eHealth heeft
betrekking op somatische en mentale aandoeningen. Als eHealth voor mentale aandoeningen wordt toegepast,
noemen we dit eMental health. eHealth bestaat sinds het begin van deze eeuw, maar een eenduidige definitie is
lastig. De internationale definitie van Eysenbach (2001) luidt: eHealth is een opkomend gebied op het snijvlak van
medische informatica, volksgezondheid en het bedrijfsleven, dat verwijst naar gezondheidsdiensten en informatie
geleverd of verbeterd via internet en aanverwante technologieën. In bredere zin kenmerkt de term niet alleen een
technische ontwikkeling, maar ook een geestesgesteldheid, een manier van denken, een houding, en een verbintenis
voor genetwerkt, globaal denken, om de gezondheidszorg lokaal, regionaal, en wereldwijd te verbeteren door
gebruik te maken van informatie- en communicatietechnologie. In Nederland gebruikt men veelal de definitie van de
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (2002): het gebruik van nieuwe informatie en communicatietechnologieën,
en met name internettechnologie om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of verbeteren. Dit is een brede
definitie waaronder zowel het gebruik van ICT/internet door zorgverleners onderling en tussen zorgverleners en
patiënten omvat evenals de toepassing voor communicatie van patiënt tot patiënt. eHealth kan op de volgende
manieren worden toegepast in de communicatie binnen de zorg:
Communicatie tussen zorgverleners onderling (doctor to doctor D2D) bijv. teleconsultatie, e-dossier
Communicatie tussen zorgverlener en patiënt (doctor to patient D2P) bijv. telethuiszorg, e-consult
Communicatie tussen patiënten (patient to patient P2P) bijv. communities, weblogs, wikipedia
Patiënten gaan zelf steeds meer gebruik maken van de middelen en toepassingen die het internet biedt. Dit duiden
we aan als gezondheid 2.0/Health 2.0/zorg 2.0. Hierbij staat de eigen regie van de patiënt centraal. Het 2.0 duidt op
de veranderende rol van de patiënt in de zorg.
eHealth kan ook worden ingedeeld in categorieën o.b.v. de technologie die gebruikt wordt:
Internettoepassingen: websites/portals waarop info over gezondheid en ziekte te vinden is, ook via invullen
vragen ‘tailored’ (op maat gemaakt) informatie over zijn/haar gezondheid
Mobiele toepassingen: mHealth via smartphones, tablets etc. maar ook wearables
Overige toepassingen: robotica, domotica (smart homes) en serious gaming (game met doel)
Bij robotica wordt zorg ondersteunt door robots, bij domotica wordt het leven met een beperking in de eigen
woonomgeving mogelijk gemaakt (sensoren encamera’s).
Belang van eHealth binnen huidige zorgontwikkelingen
Veranderende patiënt
Patiënten stellen tegenwoordig andere eisen aan de zorg dan patiënten een aantal decennia geleden deden. Door
een hoger opleidingsniveau en meer materiële mogelijkheden hebben zij een grotere behoefte aan betrokkenheid
bij hun zorgproces dan vroeger. Patiënten zijn mondiger en hebben een grotere informatiebehoefte. Het internet
maakt informatie toegankelijk zodat patiënten meer mogelijkheden hebben om zich te informeren, door deze
beschikbaarheid neemt de autonomie toe. De patiënten willen meer regie en zeggenschap tegenwoordig. Deze
groeiende autonomie heeft gevolgen voor de inrichting van de zorg. Er komt steeds meer ruimte voor de eigen
,inbreng van de patiënt bij het opstellen van het behandelplan, het voorschrijven van medicatie en het meedenken
bij de zorgkeuze. eHealth biedt veel kansen voor patiënten participatie, door het bieden van informatie en als
platform voor online uitwisseling van kennis en ervaringen tussen patiënten. Ook is er meer aandacht voor
alternatieve manieren van communicatie tussen patiënten en zorgverleners (via zorgportalen zoals mijnzorgnet.nl)
Capaciteitsprobleem in de zorg
eHealth heeft ook een vlucht genomen door het groeiende capaciteitsprobleem in de zorg. Dit hangt samen met een
aantal ontwikkelingen:
Toenemende vergrijzing waardoor zorgvraag groter wordt en meer chronisch zieken waardoor er langdurig zorg
nodig is.
Stijging van zorgvraag leidt tot stijging zorgkosten, bij ongewijzigd beleid zal in 2030 25% van de
beroepsbevolking in de zorg moeten werken om aan vraag tegemoet te komen, dit is niet reëel.
Stijging zorgkosten resulteert in bezuinigingen in de zorg die het capaciteitsprobleem verder vergroten
Een efficiëntere gezondheidszorg is noodzakelijk en eHealth biedt daarin kansen. Domotica kan helpen om ouderen
langer thuis te laten wonen, online interventie kunnen gezond gedrag ter preventie van ziekte bevorderen en
zorgportalen kunnen patiënt – zorgverlener interacties bevorderen. Via mHealth kunnen bepaalde handelingen en
metingen op afstand worden gemonitord waardoor tijdswinst behaald wordt en de regie van patiënt toeneemt.
Patiënt empowerment
eHealth interventies kunnen het empowerment van patiënten vergroten. Patiënt empowerment: het bewust, sterk
en weerbaar maken van patiënten waardoor zij eigenmachtig kunnen beslissen en handelen. Dit is een proces van
bewustwording van je mogelijkheden om invloed uit te oefenen, keuzes te maken en mee te beslissen. Controle en
zeggenschap over het eigen leven staan daarbij centraal. Het kritisch bewustzijn moet daarvoor ontwikkeld worden.
Ook speelt de dialoog tussen patiënt en zorgverlener een grote rol, door die dialoog wordt participatie van beide
partijen bevorderd en wordt de patiënt meer betrokken bij beslissingen van het eigen behandeltraject. Om
patiëntparticipatie te bevorderen is zowel professionele kennis van de zorgverlener als ervaringskennis van de
patiënt belangrijk. Door de vergrote autonomie van de patiënt is er een regieverschuiving van zorgverlener naar
patiënt. Het verhogen van empowerment bij patiënten is gebaseerd op 4 aspecten:
Attitude empowerment heeft attitude van zorgverlener en patiënt nodig waarbij ruimte is voor inbreng van
beide kanten. Met de attitude staan beide partijen open voor kennisinbreng van beide partijen.
Kennisinbreng Professionele- en ervaringskennis spelen een rol bij het nemen van behandelbeslissingen.
Een dialoog tussen zorgverlener en patiënt is nodig om tot goede overeenstemming te komen.
Dialoog bestaat uit gedeelde zeggenschap en zelfbeschikking. Zeggenschap is de mate waarin patiënt een
gelijkwaardige rol heeft in de dialoog, zelfbeschikking is het (mede) zelf kunnen bepalen van behandelkeuzes
en het voeren van regie in besluitvorming, keuzen en verantwoordelijkheden. De professional adviseert en
beveelt zorg aan, de patiënt neemt beslissing
Samenwerking Bij uitvoering van zorg werken patiënt en zorgverlener samen. Hierbij spelen zelfbeheer en
gezamenlijkheid een rol. Zelfbeheer duidt op de rol van de patiënt in uitvoering van zorg, gezamenlijkheid op de
gedeelde rol van patiënt en zorgverlener
eHealth kan op al deze aspecten een positieve rol spelen. Het stelt patiënten in staat zelf regie te voeren, dit vraagt
om een attitude met meer eigen verantwoordelijkheid en autonomie van de patiënt. eHealth-interventies kunnen
het gevoel van competentie vergroten, door online informatie/sociale media etc. Ook faciliteren de eHealth
interventies de kennisinbreng van beide partijen. Het gaat met name om online informatie, social media en e-
communicatie hierbij. Voor dialoog en samenwerking kan eHealth bijdragen aan een vergroting van de regie in het
eigen zorgproces. eHealth-interventies kunnen zowel met als zonder betrokkenheid van een prof plaatsvinden.
Het gebruik van eHealth om de regie van de patiënt over het zorgproces te vergroten heeft een aantal beperkingen:
Niet iedereen kan kennis over gezondheid en ziekte vergaren en begrijpen en de regie op zich nemen. Niet
iedereen kan rationeel en welbespraakt onderhandelen met specialist vaardigheden om voor zichzelf op te
komen en mondig te zijn, zijn nodig. Health literacy duidt op de gezondheidsvaardigheden om goed met
gezondheid en ziekte om te gaan. Veel mensen hebben moeite om informatie over ziekte en gezondheid op te
zoeken, te begrijpen, te evalueren en goed toe te passen. Vooral ouderen, laag opgeleiden en allochtonen
hebben een laag niveau van gezondheidsvaardigheden.
Soms is er discrepantie tussen professionele kennis van specialist en kennis die de patiënt uit zijn bronnen heeft
opgedaan. Bepaalde kennis van de patiënt kan sterk zijn uitvergroot (bepaalde zeldzame bijwerkingen
bijvoorbeeld). Hier moet de professional juist mee omgaan.
, Zorgprofessionals handelen veelal uit eigen discipline, waardoor inbreng uit andere disciplines beperkt is. In de
dialoog tussen professional en patiënt moeten beide partijen open staan voor kennisinbreng van de andere
partij
Niet iedereen kan/wil gebruik maken van eHealth (digitale kloof bijv. bij ouderen en lagere SES)
eHealth ontwikkelt zich snel waardoor het kan bijdragen aan duurzame gezondheidszorg door vergroten van
empowerment en efficiëntie van de zorg
De kaders van eHealth
De omvang en inhoud van het eHealth aanbod varieert sterk per aandoening, er is ook veel variatie in de kwaliteit
van deze toepassingen. Er zijn geen cijfers beschikbaar over aantallen gebruikers, tevredenheid en effectiviteit. Om
de kwaliteit van het aanbod te bewaken en te bevorderen moet onderzoek worden gedaan naar de effectiviteit van
ontwikkelde toepassingen. Ook de ontwikkeling van nieuwe eHealth toepassingen dient op wetenschappelijk
onderzoek gebaseerd te zijn, ‘evidence based’. Op dit moment is er vooral veel onderzoek gedaan nar de effectiviteit
van internettoepassingen, minder naar die van mobiele toepassingen. Maar weinig apps zijn evidence based,
onderzoek hiernaar is nodig om de kwaliteit van de zorg te (blijven) waarborgen. Ook zou het goed zijn als er een
soort ‘keurmerk’ komt om de kwaliteit van eHealth-interventies te beoordelen. Ooit is hier een poging toe gedaan
met het keurmerk ZegelGezond maar dit was vanwege onvoldoende omvang gestaakt op 1/1/2014. De Stichting
Quality Assurance E-health (QAEH) toetst of organisaties aan de eisen voldoen die gebaseerd zijn op de nationale
norm NEN 8028. De stichting heeft als doel om met keurmerkverlening de patiëntveiligheid en de kwaliteit van de
bestaande en toekomstige eHealth diensten te waarborgen. Andere initiatieven die een waardering van eHealth
toepassingen geven en helpen de kwaliteit de bewaken en bevorderen zijn: Interventiedatabase Gezond en Actief
Leven (RIVM, NISB, Trimbos), eASI (TNO) en de Digitale Zorggids (BSL & NPCF). Maar deze initiatieven zijn erg
versnipperd. De beoordeling en onderbouwing van eHealth interventies hangt ook samen met vergoeding hiervan
uit de verzekering. Het Zorginstituut NL (voorheen CVZ) hanteert als criterium in de vergoedingsbeslissing of een
interventie voldoet aan de stand van wetenschap en praktijk. eHealth wordt als andere aanbiedingsvorm van
gewone zorg gezien en daarom zijn de regels hiervoor in essentie hetzelfde als voor reguliere zorg. Het standpunt
van CVZ is: als bestaande, al verzekerde zorg in eHealth-vorm wordt aangeboden blijft die zorg verzekerd als de
samenstelling en effectiviteit niet wezenlijk veranderen t.o.v. oorspronkelijke zorg.
Bekostiging van eHealth toepassingen is vaak nog een probleem. Een belangrijke stap in de vergoeding hiervan is het
opnemen van de mogelijkheid in richtlijnen voor zorgverleners. eHealth toepassingen die bewezen effectief zijn,
kunnen in zorgrichtlijnen worden opgenomen op vergelijkbare wijze als reguliere interventies en toepassingen. Er
zijn een aantal aanvullende randvoorwaarden voor eHealth nodig, m.b.t. beveiliging, gegevensvastlegging en het
voldoen aan wettelijke eisen zoals CE-markeringen of NEN-normen. CE markeringen zorgen dat medische
hulpmiddelen voldoen aan Europese eisen voor veiligheid, gezondheid, milieu- en consumenten bescherming.
Zonder deze markering mogen medische hulpmiddelen niet op de markt worden gebracht of gebruikt, dit geldt ook
voor apps. De Inspectie Gezondheidszorg houdt toezicht op naleving van de Wet op de medische hulpmiddelen voor
software. NEN normen staat voor Nederlandse Normen die betrekking kunnen hebben op uiteenlopende zaken
(bouwmaterialen en gebruiksvoorwerpen tot bescherming persoonsgegevens).
Kansen van eHealth
eHealth biedt diverse kansen voor de toekomst van de gezondheidszorg:
Oplossing capaciteitsprobleem in zorg antwoord op het zorgcapaciteitsprobleem door efficiëntie van zorg te
verhogen. Het vervangen/aanvullen van face-to-face zorg kan helpen wachtlijsten weg te werken. Door
patiënten zelf een deel van monitorings- en registratietaken uit te laten voeren vindt herverdeling van de zorg
plaats en zo houdt de zorgverlener tijd over voor analyse en advisering. Teleconsultatie (voorleggen
patiënteninformatie van huisarts aan specialist bijv.) biedt de mogelijkheid om op afstand advies te geven. Ook
kunnen reguliere controles soms door een webspreekuur vervangen worden wat tijdswinst oplevert. Ook
eHealth mogelijkheden voor stepped care, daarbij kunnen milde gevallen via eHealth behandeld worden.
Bereik doelgroep eHealth interventies bieden mogelijkheden voor doelgroepen die geen gebruik willen
maken van reguliere zorg. Het is anoniemer en 24 uur beschikbaar waardoor het laagdrempeliger is. Zo wordt
een grotere groep bereikt en wordt zorg toegankelijker. Het vormt wel voor sommige mensen een beperking.
Decentralisatie van zorg zorg in de thuisomgeving heeft de voorkeur boven een instelling. eHealth vergroot
deze mogelijkheden, zoals met domotica. Het functioneren van de patiënt kan op afstand gemonitord worden en
er kan indien nodig worden ingegrepen. Dit levert in gehandicapten- en ouderen zorg voordelen op. Er kan zo
meer zorg in de extramurale setting worden aangeboden en de overgang naar intramurale zorg wordt zo
uitgesteld. Ook kan een ziekenhuisopname worden verkort door nazorg op afstand.
, Flexibilisering van zorg door nieuwe zorgvormen zoals een online spreekuur of hulpmodules ontstaan er
meer keuzemogelijkheden in het zorgproces, zowel voor patiënt als zorgverlener.
Verhoging eigen regie eHealth biedt kansen voor de patiënt om regie over eigen gezondheid te verhogen. De
patiënt heeft toegang tot relevantie info en informeert zichzelf actief over ziekte en behandelopties. eHealth
biedt inzicht in het eigen dossier en het biedt mogelijkheden voor uitwisseling van informatie en ervaringen met
de sociale omgeving en tussen andere patiënten.
Naar verwachting zal er steeds meer gebruikgemaakt van ICT-toepassingen in het dagelijks leven, bijvoorbeeld
domotica, ook in de niet-zorg setting. Verder zal steeds meer gebruik worden gemaakt van mobiele toepassingen om
gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen, bijvoorbeeld apps voor smartphone en tablets. Met name het
gebruik van smartwatches en wearables zal waarschijnlijk alleen maar toenemen, totdat het bijna een
vanzelfsprekendheid wordt om zelf je stappen of hartslag bij te houden. Alle nieuwe vormen van zorg zullen in de
toekomst geïntegreerd worden in de reguliere zorg, zogenaamde.‘blended care’: de combinatie van reguliere, face-
to-facezorg met eHealth-toepassingen.
Artikel gemeente Helmond en KPN
De gemeente Helmond en KPN zoeken in een pilot samen uit wat de beste methode is om ouderen met dementie
langer zelfstandig te laten wonen. Het aantal ouderen met dementie neemt toe en de bezetting van zorgaanbieders
neemt af. Door de handen met KPN ineen te slaan wordt er onderzocht welke slimme ICT oplossingen kunnen
bijdragen aan deze kwetsbare groep. In de pilot wordt leefstijlmonitoring en persoonsalarmering gecombineerd. De
inzet van sensoren voor leefstijlmonitoring kan bijdragen aan het ontlasten van mantelzorgers. Deze sensoren
registreren bewegingen van de bewoner, het monitoringssysteem stelt bij afwijkend gedrag de mantelzorger via een
bericht in de app op te hoogte. De bewoner kan met een alarmknop direct in contact treden met de mantelzorger
via een spreek-luisterverbinding. KPN heeft de taken op het gebied van digitale gezondheid uitgebreid zoals met de
KPN Zorgcloud. Ook heeft KPN inmiddels een belang in Sensara een bedrijf dat slimme sensoren combineert met
intelligente zelflerende software die het dagelijkse activiteitenpatroon in huis registreert en alarm slaat bij
ongebruikelijke situaties. KPN biedt ook een dienst voor een ECG thuis. Daarnaast heeft het een belang in het
Personal Medsystems GmbH.
Nictiz: eHealth-monitor infographic 2017
Artsen en zorggebruikers zijn positief over online contact, wel is er onduidelijkheid over de toepassing en het
gebruik 46% van de zorggebruikers ziet online contact als iets wat bij hen past
Veel onduidelijkheid over e-consult. Artsen en zorggebruikers die er ervaring mee hebben zijn positiever over
het gebruik ervan 58% van de medisch specialisten en 62% van de huisartsen vindt het e-consult makkelijk te
combineren met overige werkzaamheden
Toename online inzage bij medisch specialisten (30%) 65% van zorggebruikers weet niet of het mogelijk is om
online gegevens in te zien bij medisch specialist
Helft van POH’s-GGZ behoefte aan beslissingsondersteuning. Ook behoefte aan onderzoek naar eMental Health
24% van de chronisch zieken wil gebruik maken van persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO). 98% van de
POH-GGZ zet eMental Health in, 73% vindt het een meerwaarde, 73% heeft behoefte aan richtlijnen en
doelstellingen en 58% wil informatie over effecten eMenatl Health.
Artsen vinden telemonitoring relevant bij patiënten met diabetes en hartfalen 51-77% van verpleegkundigen
zien het als hun taak om cliënten bij gebruik eHealth toepassingen te ondersteunen.
Verpleegkundigen zien kansen voor verbetering medicatieveiligheid door gebruik digitale dubbele
medicatiecontrole
Huisartsen kunnen nog niet met alle organisaties en zorgverleners digitaal gegevens uitwisselen
Medisch specialisten die een actueel medicatieoverzicht kunnen ontvangen/versturen stijgt 49% van de
medisch specialisten ontvangt geen actueel overzicht maar wenst dit wel
Aanbevelingen
Kies bewust voor eHealth stimuleer maken van keuzes. Waarom willen we eHealth, wat willen we bereiken
en bij wie?
Bevorder verbetering van digitale gegevensuitwisseling en dubbele medicatiecontrole bevorder verbetering
bestaande mogelijkheden voor gestandaardiseerde elektronische informatie-uitwisseling. Zet in op uitrol van
digitale dubbele medicatiecontrole in ouderenzorg en ziekenhuiszorg
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller nadientje2001. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.96. You're not tied to anything after your purchase.
