1. Crisis, calamiteiten en ander onheil
1.1. Crisisbeheersing: risico, kansen, effecten, gevaren en veiligheid
Binnen de crisisbeheersing krijg je met verschillende terminologieën te maken. Risico is zo’n begrip.
Algemeen kun je zeggen dat het gevaar voor schade of verlies als beschrijving volstaat. Dit wordt
dan weergegeven in de bekende formule: risico= kans x effect.
De kans of waarschijnlijkheid is één van de twee delen van de formule. Speel je Russisch roulette
met twee kogels in de revolver, dan is de kans -en dus het risico- groter dat het misgaat. Wanneer je
zes kogels in de revolver doet, dat is de kans “1” ofwel, de revolver gaat sowieso af wanneer je de
trekker overhaalt.
Risicobeleving
r = k x e zegt niets over de manier waarop we risico beleven of ervaren, of waarop risico ons gedrag
beïnvloed. De eigen keuze speelt een rol in hoe je naar risico kijkt. Heb je bijvoorbeeld invloed op het
risico? Kies je om een gevaarlijke sport te doen, dan heb je daar meer invloed over dan wanneer je
naast een gevaarlijk bedrijf woont. De mate van risicoperceptie heeft ook te maken met de kennis en
ervaring van een activiteit en de relatie daarmee.
Het bepalen en berekenen van risico’s
Bedrijven die gevaarlijke activiteiten uitvoeren, kijken naar twee vormen van risico. De Quantative
Risk Asessment (QRA) wordt gebruikt om deze risico’s te berekenen. Hierbij worden de kans en
gevolgen van incidenten bepaalt bij het opslaan, vervoeren, bewerken, gebruiken van gevaarlijke
stoffen.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen een plaatsgebonden risico en een groepsrisico. Het
plaatsgebonden risico is wanneer een bepaald persoon op een bepaalde locatie dodelijk getroffen
wordt door iets. Het groepsrisico daarentegen is de cumulatieve kans dat een groep mensen overlijdt
als rechtstreeks gevolg van een calamiteit. De omgeving speelt bij het tweede dus een grotere rol, de
inrichting van de omgeving maakt dat een groep mensen overlijdt.
Binnen een aantal industrieën wordt een plaatsgebonden risico gehanteerd van 10 (tot de macht 6)
gehanteerd. Dat wil zeggen dat bij een bepaalde grens van een gebied rondom een object de kans op
overlijden een op de miljoen per jaar is. Hier wordt dan vanuit gegaan dat een persoon permanent en
onbeschermd aanwezig is op die locatie. Het is moeilijk om groepsrisico’s inzichtelijk te maken. Het
RIVM en TNO hebben twee methodes ontwikkeld om het groepsrisico inzichtelijk te maken. Daarbij
wordt een gebiedsgerichte aanpak als uitgangspunt genomen.
Effectberekening
Een effect lijkt makkelijk te berekenen, maar je kan je je er nog gemakkelijk in vergissen. Er worden
doorgaans schattingen gebruikt en er wordt gerekend met het maximale verlies. In Nederland werken
we met ‘Regionaal Risicoprofiel’. Maar de manier hoe je omgaat met situaties kan de gevolgen
beperken. Al dit soort factoren zie je terug in het INFORM-model van het Disaster Risk Management
Knowledge Centre EU.
Kansberekening
Statistische berekeningen gaan vooral over het verleden, maar hebben daardoor een licht
voorspellende waarde. Statistici zijn het niet altijd eens over benaderingen van kansberekeningen.
Kansen kunnen zowel afhankelijk als onafhankelijk zijn. De samenhang tussen omstandigheden is
vaak afhankelijk en wordt de kans op de gebeurtenis groter. Aan de technische kant valt er veel te
berekenen, maar menselijk gedrag is simpelweg niet te voorspellen. Het berekenen van risico’s is
hard rekenen met zachte cijfers. Een belangrijke regel bij het berekenen van risico’s is ‘don’t risk
more than you can afford to lose’. De kans op falen van bepaalde activiteiten kunnen niet op nul
, komen te staan. Bij sommige activiteiten met je het inherente risico accepteren. Wat je wil
accepteren, wordt dan ook bepaald door de verwachte opbrengst.
Risico en crisisbeheersing
Je wilt risico’s vooral weten voor de veiligheid. Aan de voorzijde kan je ze dan verminderen. Hier heb
je dan ook verschillende methodes voor. Risico’s beheersen heeft een andere context in
crisisbeheersing. De kans van optreden is na de gebeurtenis minder relevant, omdat er op
gevolgbestrijding ingezet wordt. Er wordt vooral gebruik gemaakt van deterministische methoden,
waarbij je met een verwachtende blik naar situaties kijkt om te bepalen
Voor crisisbeheersing is daarom het effect van belang. Om een effect in te schatten, moet de situatie
benoemd worden. Hier gebruik je een scenario voor. Sommige gebeurtenissen kan je wel inschatten,
maar er zijn altijd meerdere componenten die je simpelweg niet kan voorzien.
RIsico’s spelen in de voorbereiding op crisissituaties een rol. In zo’n analyse moet je dan goed kijken
nar interactie en onderlinge afhankelijkheden.
1.2. Terminologie: wat is een crisis, ramp of calamiteit?
Afhankelijk van je werkveld kan je andere betekenissen aan begrippen geven. Een
brandweercommandant zal een crisis anders interpreteren dan een aandelenhandelaar.
Definiëring van ramp
De overheid heeft in artikel 1 van de Wet Veiligheidsregio’s een definitie gegeven bestaande uit twee
componenten. De eerste is een beschrijving van een dermate zware gebeurtenis dat het leven en
gezondheid van veel personen, milieu of materiële belangen schaadt. Het tweede component bestaat
uit gecoördineerde inzet van verschillende disciplines om de dreiging en gevolgen weg te nemen dan
wel te reduceren.
Definiëring van crisis
In artikel 1 van de Wet Veiligheidsregio’s wordt een beschrijving gegeven van ‘crisis’. Deze is
opgesteld vanuit het perspectief van de overheid en heeft een mate van subjectiviteit. Lokaal kan er
vervolgens een eigen draai en invulling aan worden gegeven. Vaak worden crisisorganisaties ook
ingezet in niet-crisissituaties, waarbij wel coördinatie tussen hulpdiensten en eenhoofdige leiding
nodig is. Dat wil dan niet zeggen dat er sprake is van een crisis, maar wel dat er gebruik wordt
gemaakt van de crisisorganisatie (of delen daarvan). Binnen het bedrijfsleven kan een crisis meer
betekenen dat een gebeurtenis het bestaan van een bedrijf bedreigd of kan bedreigen. Een situatie
kan ook een crisis maken wanneer de voorzorgsmaatregelen niet of te weinig genomen zijn. Een
bruikbare definitie wordt als volgt gegeven: “een crisis is een ernstige bedreiging van de
basisstructuren of van de fundamentele waarden en normen van de sociaal systeem, welke bij een
geringe beslistheid een hoge mate van onzekerheid noopt tot het nemen van de kritieke
beslissingen.”
In deze definitie zitten een aantal belangrijke elementen die hierna kort beschreven worden.
Bedreiging van systeem
Bij een crisis wordt een sociaal systeem bedreigd. Dat kan een organisatie of samenleving zijn. de
verhouding tussen de gevolgen van de gebeurtenis en de omvang en veerkracht van het systeem
speelt hier een grotere rol dan de omvang van het effect.
Geringe beslistheid
In een crisis staat de besluitvorming onder druk van een tijdtekort. Deze druk heeft consequenties
voor de kwaliteit van de besluitvorming en de organisatie daarvan.
Hoge mate van onzekerheid
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller joeybreemen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.82. You're not tied to anything after your purchase.
