Samenvatting H2 – Profiel van de Nederlandse overheid
Beleid: Beleid is het stellen van doelen, middelen en een tijdpad in onderlinge
samenhang. Liefst zijn plaats en tijd omschreven. Onder beleid wordt dus verstaan
het aangeven van de richting en de middelen waarmee men gestelde
organisatiedoelen wil gaan realiseren binnen de gestelde periode.
De overheid: De overheid is het hoogste gezag op een bepaald grondgebied. In
Nederland hebben we een parlementaire democratie. Daarin heeft de
volksvertegenwoordiging, het parlement, het laatste woord. Verder bestaat de
overheid uit een regering met een staatshoofd.
Staat: er kan worden gesproken over een staat als er in beginsel aan 3 criteria
is voldaan: (1) er is sprake van een (afgegrensd) gebied, (2) er is een geaccepteerd
bestuursgezag aanwezig en (3) er is een (te onderscheiden) staatsvolk.
Staatsorganisatie: de overheid
Soevereiniteit: hoogste macht of gezag
Veel moderne staten kennen twee pijlers die ten grondslag liggen aan de
inrichting van hun bestuur: (1) de scheiding tussen kerk en (2) de scheiding van
de drie machten.
Van scheiding van kerk en staat is sprake wanneer de kerkelijke macht en
staatkundige macht niet in dezelfde handen zijn en zij geen beslissende invloed op
elkaar uitoefenen. Naar analogie kan dit begrip worden toegepast bij religies waar
religieuze instituten geen "kerk" worden genoemd.
Scheiding van kerk en staat betekent in de praktijk dat de staat en de kerk (of andere
religieuze instituten) ieder hun eigen zaken regelen en zich niet met elkaar bemoeien
of elkaar de regels voorschrijven. Het gaat bij deze vormgeving van de scheiding dus
in de eerste plaats om het organisatorisch en bestuurlijk gescheiden houden van
deze twee grootheden. De overheidsdienaren bemoeien zich niet met de kerk en de
dienaren van de kerk bemoeien zich niet met de staat.
Verschillende soorten samenlevingen:
Samenlevingen op basis van gelijkheid – mensen leefde in groepen waarin de
individuen redelijk gelijkwaardig waren, deze groep kende echter wel een
leiderschap.
Samenlevingen met rangorde – er ontstonden machtsposities doormiddel van bezit.
, Samenlevingen met gelaagdheid – de bevolking is in verschillende groepen of
standen opgedeeld. Naast het leiderschap zijn ook de bestaansmiddelen niet meer
voor iedereen toegankelijk. Als je tot een bepaalde stand behoort dat geeft dat
allerlei rechten en plichten. De stand waarin je geboren wordt is de stand waartoe je
de rest van je leven zult behoren. De mogelijkheden om tussen standen te wisselen
of te ‘stijgen’ blijken heel beperkt.
In de samenleving zijn een aantal groepen: een bovenlaag, de zogenoemde ‘power
elite’ en een onderlaag de ‘achterblijvers’ en een viertal middengroepen (Sociaal en
Cultureel Planbureau, 2014).
De samenleving wordt gevormd door 3 machten, deze 3 machten zijn ooit
gebaseerd op de filosofie van de Franse filosoof Montesquieu (1689 – 1755) die
hij de trias politica heeft genoemd:
De wetgevende macht: De wetgevende macht bestaat uit het parlement en de
regering. Het parlement bestaat uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. De
meeste wetsvoorstellen komen van de regering. Het parlement moet vervolgens
instemmen met het wetsvoorstel, anders kan het geen wet worden.
De uitvoerende macht: bestaat uit de regering. De regering geeft namelijk leiding aan
de ministeries en hun ambtenaren, die zich bezighouden met de uitvoering van
wetten. De uitvoerende macht moet rekening houden met de wetgevende macht. De
uitvoerende macht mag alleen zaken uitvoeren die in de wet staan. Het parlement
controleert de regering. Als de regering haar werk niet goed doet, dan kan het
parlement de regering ten val brengen. Dat betekent dat de regering moet
opstappen. Er komen dan meestal nieuwe verkiezingen. Dit is de vertrouwensregel
tussen de regering en het parlement.
De rechterlijke macht: In Nederland bestaat uit de rechters en het Openbaar
Ministerie. De rechters spreken recht op basis van wetten, verdragen, gewoonten en
eerdere rechterlijke uitspraken (jurisprudentie). In een rechtsstaat kan een rechter
ook een uitspraak doen die nadelig is voor de overheid. Rechters in Nederland
mogen landelijke wetten niet toetsen aan de grondwet. De reden is dat rechters niet
door het volk worden gekozen. Rechters mogen daarom ook niet bepalen of
wetsvoorstellen een wet mogen worden. Rechters horen niet bij de wetgevende
macht. Het Openbaar Ministerie (OM) vervolgt verdachten van een strafbaar feit. Het
OM valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en Justitie. De
minister geeft in grote lijnen aan hoe het OM moet werken. Dat geeft de minister
(iemand die tot de uitvoerende macht hoort) een beetje invloed. Als het OM grote
fouten maakt, dan is de minister daarvoor politiek verantwoordelijk.
Deze 3 machten vormen in principe gelijkwaardige machten, vandaar dat ook wel
wordt gesproken over een horizontale machtenscheiding, er is geen vorm van
hiërarchie tussen de machten.
Horizontale machtenscheiding: Hiermee bedoelt men een verdeling van de macht
volgens Montesquieu in wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht, die nooit bij
één en dezelfde persoon of instantie mogen berusten.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller xcait8lynx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.47. You're not tied to anything after your purchase.
