Samenvatting memo max 5 havo geschiedenis H6,7,8 en deelcontext H1 examenkatern
2 keer bekeken 0 keer verkocht
Vak
Geschiedenis
Niveau
HAVO
Samenvatting van H6,7,8 van het boek: memo max geschiedenis bovenbouw en deelcontext H1 van de examenkatern. In de samenvatting staat alle informatie minus de casus samengevat met de kenmerkende aspecten per hoofdstuk en elk begrip staat uitgelegd bij de bijbehorende hoofdstukken en stukje tekst. D...
KA’s:
1. Rationeel optimisme en ‘verlichte denkers’ dat werd toegepast op
alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie
en sociale verhoudingen.
2. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk
bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm te geven.
3. Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van
plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische
slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme.
4. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg
discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.
6.1 de Verlichting
Verlichting = Aanduiding van een periode waarin een kritische houding
ontstond tegenover geloof en traditie en een groot vertrouwen in de
mogelijkheid de wereld rationeel te doorgronden.
Meeste mensen in de 18e eeuw geloofden dat god een directe invloed op
hun leven had en ze kregen een gevoel van zekerheid door kerkelijke
rituelen.
Voltaire vond dat gevoel misplaatst, want voor de werking van de rituelen
was geen bewijs. → dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid
aangenomen en er mocht geen kritiek op worden geleverd.
Voltaire zocht naar bewijzen en onderbouwde zijn standpunten met
logische redeneringen.
Sinds de wetenschappelijke revolutie was het vertrouwen in het eigen
verstand enorm gegroeid. Geleerden begrepen de wereld steeds beter
door logisch nadenken en door onderzoek via waarneming.
Rationalisme = De overtuiging dat logisch en verstandelijke redeneren
de zuiverste bron van kennis is.
Empirisme = De overtuiging dat je de werkelijkheid het beste leert
kennen door waarneming via de zintuigen en door experimenten
Verlichte denkers → Een goed bestuur moest het welzijn van het volk op
rationele wijze verbeteren.
,Opvoeding en scholen was de belangrijkste manier om de samenleving
als geheel te verbeteren en te verlossen van allerlei misvattingen:
- Mensen moesten worden opgevoed tot verantwoordelijke en
kritische burgers.
- Beter onderwijs en meer onderzoek zouden ook leiden tot steeds
meer kennis, bijvoorbeeld over ziekten.
Verlichte denkers dachten over veel onderwerpen na:
God
Bijbel sprak niet altijd de waarheid, omdat achter wonderen vaak een
wetenschappelijke verklaring lag. De bijbel bleek na onderzoek ook door
verschillende mensen geschreven te zijn. Verlichte denkers waren zelf
wel vaak religieus, maar hadden verschillende meningen over god.
Sommige vonden god juist doordacht en slim, andere hadden een
mechanisch wereldbeeld → dat god de aarde, de mens en de natuurwetten
had geschapen en na de schepping niet meer actief zich bemoeide met de
wereld en de mens. Ook dachten sommige verlichte denkers dat god geen
persoon was, maar zag het goddelijke alleen nog in natuurlijke processen.
Dit heet ongodisme en ervoeren machthebbers als bedreigend.
Politiek en staat
Drie belangrijke ideeën:
1. Alle mensen hebben natuurlijke rechten, zoals het recht op leven,
bezit en vrijheid. Mensen konden hun rechten niet in hun eentje
beschermen. Daarom vormen zij een politieke gemeenschap door
middel van een sociaal contract.
2. Volkssoevereiniteit → de burgers kunnen hun macht altijd
terugnemen.
3. Scheiding der machten (trias politica) → een groep maakt de wetten
(wetgevende macht). Een groep voert de wetten uit (uitvoerende
macht) en een groep controleert of burgers zich aan de wetten
houden (rechtsprekende macht).
Rechtspraak
Verlichte denkers pasten hun rationele manier van denken toe op het
strafrecht. Zij vonden dat bewijzen in een rechtspraak vaak
onbetrouwbaar waren. Ook kwam er veel kritiek op de wreedheid van
Ontwikkeling van volken
Geleerde hadden het idee dat de samenleving zich in de toekomst steeds
zou verbeteren. Zij zagen geschiedenis als een lang proces van
vooruitgang. ‘primitieve’ volken buiten Europa zouden nog in een vroege
fase van ontwikkeling verkeren. De Europese beschaving was het verst
gevorderd. Dit idee legde de basis voor een Europees (westers)
superioriteitsgevoel.
6.2 Vorsten en verlichte ideeën
Frederik de koning van de Pruisen voerde veranderingen in nadat hij tot
koning werd gemaakt:
- Religieuze vrijheid
- Stimuleerde kunsten en wetenschappen
- Kanalen werden aangelegd
- Beperkte gebruik van lijfstraffen
- Streefde naar scholing voor alle kinderen
Onder druk van dure oorlogen probeerden vrijwel alle Europese leiders
hun land efficiënter te leiden.
Frederiks koninkrijk was een voorbeeld van een verlicht absolutisme om
twee redenen:
1. Hij voerde zijn hervormingen door met de bedoeling de
samenleving te verbeteren volgens de ideeën van verlichte denkers.
Frederik had er geen moeite mee oude gewoontes en privileges af te
schaffen, als deze vooruitgang in de weg stonden.
2. Hij baseerde zijn macht niet op religie, maar op een rationele
redenering. Volgens hem was de koning het best in staat de
welvaart te bevorderen en van Pruisen een machtig land te maken.
Verlicht absolutisme = een bestuursvorm waarin een absoluut vorst het
algemeen belang op een rationele manier zegt te dienen.
Verspreiding van verlichte ideeën
- Door opkomst van allerlei tijdschriften → brachten de laatste
nieuwtjes over politiek en wetenschap. De makers wilden
wetenschappelijke kennis en verlichte ideeën toegankelijk maken
voor een groter publiek. In Groot-Brittannië en de Republiek
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maxhanssen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor $7.53. Je zit daarna nergens aan vast.
