Boek: Bedrijfseconomische analyses
Hoofdstuk 5 Planning en beheersing van bedrijfsprocessen
De vraag is hoe het management door stimulering, van de mensen die in de organisatie werkzaam
zijn, de bedrijfskosten zodanig kan beïnvloeden dat de doelstellingen gerealiseerd kunnen worden.
Men duidt dit vraagstuk aan als control of bedrijfsbeheersing. Het management is aangewezen op
indirecte waarneming omtrent de gang van zaken door middel van periodiek verslag over de
bedrijfsprocessen en –resultaten (performance reports). Op basis hiervan kan het maatregelen
treffen om de uitvoering af te stemmen op de planning. Het management volgt de
bedrijfsactiviteiten via een informatiesysteem: monitoring. Het management zal ook proactieve
maatregelen treffen, zodanig dat vooraf de kans op ontsporingen zo klein mogelijk is. Hulpmiddelen
hierbij (tools for management) zijn vooral de ontwikkeling van productiestandaarden
(standaardkosten) en het opzetten van een budgetsysteem. In organisaties die groter worden vindt
er een interne arbeidsverdeling plaats. Om productiviteitsredenen worden mensen ingezet op
functies waarvoor ze het meest geschikt zijn.
In grote organisaties wordt voor de coördinatie van de bedrijfsactiviteiten een proces van
standaardisatie op gang gebracht. Deze standaardisatie kan betrekking hebben op:
1. Outputs: kwaliteitseisen ten aanzien van het gemaakte product bijvoorbeeld.
2. Operationele voorschriften: waarbij de aard, plaats en het tijdstip van te verrichten handelingen
nauwkeurig worden vastgelegd in een draaiboek bijvoorbeeld.
3. Inputs: de in te kopen grondstoffen en hulpstoffen.
5.1 Strategische planning
Elk bedrijf heeft zijn werkterrein afgebakend. Deze afbakening wordt ook wel omschreven als
bedrijfsmissie. In de bedrijfsmissie wordt de bestaansreden van het bedrijf uiteengezet en wordt
aangegeven welke goederen of diensten het bedrijf aan welke klanten wilt leveren. Op basis hiervan
kan een bedrijfsstrategie worden bepaald. Hierin worden doelstellingen geformuleerd en worden
wegen aangegeven waarlangs deze kunnen worden bereikt. Het strategisch management houdt zich
bezig met het scannen van de omgeving van het bedrijf en het hierin onderkennen van
mogelijkheden, onmogelijkheden en potentiële bedreigingen.
Een goed geformuleerde doelstelling zal mensen moeten inspireren en motiveren. Doelstellingen
moeten ook SMART zijn: Specifiek, Meetbaar, Ambitieus, Realistisch en Tijdgebonden. Mensen
relateren zich meer aan de prestaties van hun collega’s dan aan formele bedrijfsnormen het social
comparison-aspect.
In een plan staat wat van elke functionaris in de toekomstige periode wordt verwacht. Indien
achteraf de plannen worden vergeleken met de werkelijke uitkomsten, kan bij afwijkingen de
betrokken functionaris ter verantwoording worden geroepen. Plannen geven richting aan
uitvoeringsprocessen. Planning is een belangrijk hulpmiddel voor het management bij het streven
zijn taakopdracht zo goed mogelijk te vervullen.
5.2 Budgettering
Als een plan is vastgesteld in financiële gevolgen, spreken we van een begroting of budget. Een
budget is een taakstellende begroting: een persoon of afdeling is verantwoordelijk voor de realisatie
van de begroting. Budgettering is omzetting van operationele plannen (inkopen, productie, research,
verkopen) in financiële gevolgen.
Budgettering laat de financiële positie zien van het bedrijf als alle plannen worden uitgevoerd. De
mogelijke financiële uitkomsten ordent men in de regel zo dat daaruit kunnen worden opgemaakt:
1
, Samenvatting bedrijfseconomie D-cluster
1. Een geprojecteerde balans: balans op een toekomstig tijdstip;
2. Een resultatenbegroting: overzicht van kosten en opbrengsten m.b.t. een toekomstige periode ;
3. Een liquiditeitsbegroting: overzicht van ontvangsten en uitgaven m.b.t. een toekomstige periode.
Het geheel hiervan is het masterbudget. Het is het sluitstuk van de budgettering en toont de overall-
positie van het bedrijf indien de plannen worden uitgevoerd. Bij een what-if-analysis worden er
diverse scenario’s uitgeprobeerd waar het management de consequenties van het wijzigen van het
beleid kan overzien. Een hulpmiddel zijn verschillende spreadsheatprogramma’s.
Een budget vervult de volgende functies:
1. Het is een hulpmiddel bij leidinggeven.
2. Budgettering verplicht het management zich te bezinnen op de toekomst.
3. Een budget is een autorisatiemiddel. Bedragen boven een bepaalde grens moeten een
verantwoording hebben van de verantwoordelijke functionaris.
Bij hoeveelheidsbudgetten is de functionaris alleen verantwoordelijk voor de vastgelegde
productienorm en niet voor mogelijke prijsfluctuaties. In een budget worden alleen die elementen
opgenomen die door de betrokken functionaris beheersbaar zijn. Dit is het controllability-beginsel.
Nadeel is dat het kan zijn dat sommige bedrijfsaspecten of kostenposten geen aandacht van het
management krijgen, omdat deze niet worden gebudgetteerd.
Bij het opstarten van een budgetsysteem heeft het management de keuze uit:
Globaal plan waaruit vervolgens voor de diverse functies deelbudgetten worden afgeleid: de
top-down benadering;
Gedetailleerde plannen die vervolgens in elkaar worden geschoven, waarna het
masterbudget kan worden opgemaakt: de bottom-up benadering.
Het verkoop- of afzetplan is het startsein van de budgetteringsronde. De hoeveelheid producten die
kan worden afgezet is bepalend voor de omvang van de overige ondernemingsactiviteiten. Het kan
ook zijn dat de afzet niet bepalen is voor de omvang van de overige bedrijfsactiviteiten, maar bijv. de
beschikbaarheid van machines, grondstoffen of personeel. In deze gevallen is het productiebudget
het basisbudget omdat de productieve capaciteit de knelpuntsfactor (bottleneck) in de komende
budgetperiode is.
5.3 Kostenschatting
Een budget heeft betrekking op verwachte kosten en/of opbrengsten, verwachte uitgaven en/of
ontvangsten en verwachte financiële posities. Bij de voorspelling van financiële resultaten en posities
kan goed gebruik worden gemaakt van statische analyses. Bijv. de analyse van historische reeksen
etc. Bij de bepaling van de kosten voor de komende budgetperiode is het onderscheid tussen
constante koten en variabele kosten van belang. Een deel van de variabele kosten zal direct reageren
op elke verandering in het volume van de productieactiviteiten. Deze activiteit gebonden kosten
worden als engineered costs aangeduid. Dergelijke kosten zijn discretionary variable costs.
5.4 Systemen van budgettering
Bij de budgettering van kosten kan een aantal systemen worden onderscheiden:
1. Vastekostenbudgettering: een afdeling krijgt een vast bedrag als budget in de
budgetperiode. Dit budgetsysteem kan worden toegepast als de kosten van een afdeling uit
constante kosten bestaan, ook als de eenheid van prestatie niet duidelijk meetbaar is. De
hoogte van het vast budget wordt gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Voordeel is dat
het duidelijk is.
2. Variabelekostenbudgettering: een afdeling krijgt een vast toegestaan bedrag per eenheid
geleverde prestatie als budget. Deze methode kan toegepast worden als de kosten van de
betrokken afdeling uit proportioneel variabele kosten bestaan. Pas na afloop van de
2
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller FacilityManagementHAN. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.